Жалпыға бірдей декларациялау - бұл көлеңкелі экономикамен және сыбайлас жемқорлық көріністерімен күресу үшін жеке тұлғалардың кірістері мен мүлкін тиімді бақылау жүйесі, сондай-ақ салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді жинауды қамтамасыз етуде мемлекеттің рөлін күшейту.

Мемлекеттiң басым мiндеттерiнiң бiрi салық салуды нақты және сауатты басқару болып табылады, өйткенi елдiң салық саясатының тиiмдiлiгi дәл осы процестi ұйымдастыру деңгейiне байланысты. Салықтарды өндiрiп алу – мемлекеттiң ежелгi функциясы және экономикалық және әлеуметтiк даму жолындағы қоғам дамуының негiзгi шарттарының бiрi. Халықаралық тәжірибе көрсетіп отырғандай, көлеңкелі экономиканың мөлшерін төмендету мақсатында жеке тұлғалардың табыстарына салық салуды толық ауқымды әкімшілендіру міндетін шешу үшін халықтың табыстары мен мүлкін жалпыға бірдей декларациялау маңызды шарт болып табылады.

Қазақстанда жалпыға бірдей декларациялау 2021 жылғы 1 қаңтардан басталды.

2021 жылғы 1 қаңтардан бастап ҚР Салық кодексінің 71-тарауы - «Жалпыға бірдей декларациялау» қолданысқа енгізілді.

Жалпыға бірдей декларациялауға көшудің мақсаты көлеңкелі экономикаға және сыбайлас жемқорлық көріністеріне қарсы күрес үшін жеке тұлғалардың кірістері мен мүлкін тиімді бақылау жүйесін құру, сондай-ақ салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді жинауды қамтамасыз етуде мемлекеттің рөлін күшейту болып табылады.

Жалпыға бірдей декларациялау - бұл мыналарды анықтауға көмектесетін процесс:

• еңбекпен таппаған табыспен өмір сүретіндерді: яғни ақшаны ресми жұмысқа орналасу арқылы алмайтындарды.

• активтерді шетелге шығаратындарды: бұл кейбір адамдар салықтарды немесе басқа міндеттемелерді болдырмау үшін өз ақшаларын немесе мүлкін басқа елдерге аударатынын білдіреді.

• «көлеңкеде» жұмыс істейтіндерді анықтауға көмектеседі: бұл өз қызметін ресми ресімдемейтін және салық төлемейтін адамдарға қатысты. 

Егер сіз заңдар мен ережелерді ұстанатын адал азамат болсаңыз, сізге қорқатын ештеңе жоқ. Қоғам мен мемлекетке көмектесу үшін декларацияда шынайы ақпарат беру маңызды.

Жалпыға бірдей декларациялауға көшуді қамтамасыз ету жөніндегі негізгі міндеттер:

• жалпыға бірдей декларациялауды енгізудің әдіснамалық негіздерін әзірлеу және оларды заңнамалық қамтамасыз ету;
• мемлекеттік органдарды жеке тұлғалардың декларацияларын қабылдауға және өңдеуге дайындау жөніндегі ic-шараларды жүргізу;
• халық үшін кірістер мен мүлікті декларациялаудың барынша ыңғайлы рәсімін жасау;
• жалпыға бірдей декларациялауға көшу мәселелері бойынша халықты кең ауқымды хабардар ету;
• декларацияны жасау және ұсыну бойынша мемлекет тарапынан халыққа әдістемелік көмек көрсету;
• жеке тұлғалардың декларацияларын камералдық бақылаудың тиімді жүйесін құру болып табылады.

Кірістерді декларациялауды іске асыру:

• көлеңкелі экономикаға қарсы ic-қимыл жасауға;
• мемлекеттік органдардағы сыбайлас жемқорлық деңгейін төмендетуге;
• салық базасын кеңейтуге және бюджетке жеке табыс салығының түсімдерін ұлғайтуға;
• Қазақстан Республикасы салық төлеушілерінің салық мәдениетін арттыруға жәрдемесетін болады.

"Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы" Қазақстан Республикасының Кодексін (Салық кодексі) қолданысқа енгізу туралы "2017 жылғы 25 желтоқсандағы № 121-VI ҚРЗ 45-1Заңының бабы негізінде Қазақстанда жалпыға бірдей декларациялау кезең-кезеңімен енгізіледі.

Жалпыға бірдей декларациялау кезеңдері:

1) 2021 жылғы 1 қаңтардан бастап 2023 жылғы 1 қаңтарға дейінгі кезеңде:

Активтер мен міндеттемелер туралы декларацияны активтер мен міндеттемелер туралы декларацияны ұсынылатын жылдың 1 қаңтарына мынадай жеке тұлғалар:

• жауапты мемлекеттік лауазымды атқаратын адамдар мен олардың жұбайлары (зайыптары);
• мемлекеттік функцияларды орындауға уәкілеттік берілген адамдар мен олардың жұбайлары (зайыптары);
• мемлекеттік функцияларды орындауға уәкілеттік берілген адамдарға теңестірілген адамдар мен олардың жұбайлары (зайыптары);
• "Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы" Қазақстан Республикасының Конституциялық заңына және "Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы", "Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметі туралы", "Сақтандыру қызметі туралы", "Бағалы қағаздар рыногы туралы" Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес декларация ұсыну жөніндегі міндет жүктелген адамдар тапсырады.

Егер "Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы" Қазақстан Республикасының Конституциялық заңында және "Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы", "Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметі туралы", "Сақтандыру қызметі туралы", "Бағалы қағаздар рыногы туралы" Қазақстан Республикасының заңдарында өзгеше белгіленбесе, ҚР СК 630-бабының 1-тармағында аталған адамдар активтер мен міндеттемелер туралы декларация ұсынылатын жылдың алдындағы жылғы 31 желтоқсандағы жағдай бойынша активтер мен міндеттемелер туралы декларацияны толтырады.

Активтер мен міндеттемелер туралы декларация:

1) "Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы" Қазақстан Республикасының Конституциялық заңына және "Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы", "Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметі туралы", "Сақтандыру қызметі туралы", "Бағалы қағаздар рыногы туралы" Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес декларация ұсыну жөніндегі міндет жүктелген адамдардың ұсынуын;

2) Салық кодексінің 211-бабында көзделген қосымша салықтық есептілікті ұсынуды қоспағанда, бір рет ұсынылады.";

2) 2023 жылғы 1 қаңтардан бастап 2024 жылғы 1 қаңтарға дейінгі кезеңде:

• жауапты мемлекеттік лауазымды атқаратын адамдар мен олардың жұбайлары (зайыптары);
• мемлекеттік функцияларды орындауға уәкілеттік берілген адамдар мен олардың жұбайлары (зайыптары);
• мемлекеттік функцияларды орындауға уәкілеттік берілген адамдарға теңестірілген адамдар мен олардың жұбайлары (зайыптары);
• "Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы" Қазақстан Республикасының Конституциялық заңына және "Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы", "Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметі туралы", "Сақтандыру қызметі туралы", "Бағалы қағаздар рыногы туралы" Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес декларация ұсыну жөніндегі міндет жүктелген адамдар;

2) ҚР СК 45-1-бабының осы тармағының 1) тармақшасында көрсетілген адамдарды қоспағанда, мемлекеттік мекемелердің жұмыскерлері мен олардың жұбайлары (зайыптары), сондай-ақ квазимемлекеттік сектор субъектілерінің жұмыскерлері мен олардың жұбайлары (зайыптары) тапсырады.

2. Егер "Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы" Қазақстан Республикасының Конституциялық заңында және "Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы", "Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметі туралы", "Сақтандыру қызметі туралы", "Бағалы қағаздар рыногы туралы" Қазақстан Республикасының заңдарында өзгеше белгіленбесе, ҚР СК 45-1-бабының 1-тармағында аталған адамдар активтер мен міндеттемелер туралы декларация ұсынылатын жылдың алдындағы жылғы 31 желтоқсандағы жағдай бойынша активтер мен міндеттемелер туралы декларацияны толтырады.

Активтер мен міндеттемелер туралы декларация:

1) "Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы" Қазақстан Республикасының Конституциялық заңына және "Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы", "Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметі туралы", "Сақтандыру қызметі туралы", "Бағалы қағаздар рыногы туралы" Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес декларация ұсыну жөніндегі міндет жүктелген адамдардың ұсынуын;

2) осы Кодекстің 211-бабында көзделген қосымша салықтық есептілікті ұсынуды қоспағанда, бір рет ұсынылады.";

3) 2024 жылғы 1 қаңтардан бастап 2025 жылғы 1 қаңтарға дейінгі кезеңде:

1) жауапты мемлекеттік лауазымды атқаратын адамдар мен олардың жұбайлары (зайыптары);

мемлекеттік функцияларды орындауға уәкілеттік берілген адамдар мен олардың жұбайлары (зайыптары);

мемлекеттік функцияларды орындауға уәкілеттік берілген адамдарға теңестірілген адамдар мен олардың жұбайлары (зайыптары);

"Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы" Қазақстан Республикасының Конституциялық заңына және "Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы", "Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметі туралы", "Сақтандыру қызметі туралы", "Бағалы қағаздар рыногы туралы" Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес декларация ұсыну жөніндегі міндет жүктелген адамдар;

2) ҚР СК 45-1-бабының 1) тармақшасында аталған адамдарды қоспағанда, мемлекеттік мекемелердің жұмыскерлері мен олардың жұбайлары (зайыптары), сондай-ақ квазимемлекеттік сектор субъектілерінің жұмыскерлері мен олардың жұбайлары (зайыптары);

3) ҚР СК 45-1-бабының осы тармағының 1) және 2) тармақшаларында көрсетілген адамдарды қоспағанда, заңды тұлғалардың басшылары, құрылтайшылары (қатысушылары) және олардың жұбайлары (зайыптары), дара кәсіпкерлер мен олардың жұбайлары (зайыптары) болып табылатын жеке тұлғалар активтер мен міндеттемелер туралы декларацияны ұсынады.

2. Егер "Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы" Қазақстан Республикасының Конституциялық заңында және "Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы", "Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметі туралы", "Сақтандыру қызметі туралы", "Бағалы қағаздар рыногы туралы" Қазақстан Республикасының заңдарында өзгеше белгіленбесе, 45-1-бабының 1-тармағында аталған адамдар активтер мен міндеттемелер туралы декларация ұсынылатын жылдың алдындағы жылғы 31 желтоқсандағы жағдай бойынша активтер мен міндеттемелер туралы декларацияны толтырады.

Активтер мен міндеттемелер туралы декларация:

1) "Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы" Қазақстан Республикасының Конституциялық заңына және "Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы", "Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметі туралы", "Сақтандыру қызметі туралы", "Бағалы қағаздар рыногы туралы" Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес декларация ұсыну жөніндегі міндет жүктелген адамдардың ұсынуын;

2) осы Кодекстің 211-бабында көзделген қосымша салықтық есептілікті ұсынуды қоспағанда, бір рет ұсынылады.".

Декларациялау жүйесіне кірген кезде активтер мен міндеттемелер туралы декларация (СЕН 250.00) тапсырылады.

Кейіннен халық жыл сайын кірістер мен мүлік туралы декларацияны (270.00-нысан) тапсырады.

Активтер мен міндеттемелер туралы декларация мынадай түрлерге бөлінеді:

1) бастапқы - активтер мен міндеттемелер туралы декларацияны ұсыну жөніндегі белгіленген міндет алғаш туындауға байланысты жеке тұлға ұсынатын осындай декларация;

2) кезекті - жеке тұлға активтер мен міндеттемелер туралы бастапқы декларацияны ұсынғаннан кейін "Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы" Қазақстан Республикасының Конституциялық заңына, "Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы", "Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметі туралы", "Сақтандыру қызметі туралы", "Бағалы қағаздар рыногы туралы" Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес осындай жеке тұлға ұсынатын активтер мен міндеттемелер туралы декларация;

3) қосымша - өзгерістер және (немесе) толықтырулар жататын, бұрын ұсынылған жеке тұлғаның активтері мен міндеттемелері туралы декларацияға өзгерістер және (немесе) толықтырулар енгізілген кезде жеке тұлға ұсынатын активтер мен міндеттемелер туралы декларация;

4) хабарлама бойынша қосымша - жеке тұлғаның активтері мен міндеттемелері бойынша камералдық бақылау нәтижелері бойынша салық органы бұзушылықтарды анықтаған, бұрын ұсынылған активтер мен міндеттемелер туралы декларацияға өзгерістер және (немесе) толықтырулар енгізілген кезде жеке тұлға ұсынатын активтер мен міндеттемелер туралы декларация.

2024 жылғы 1 қаңтардан бастап Салық кодексінің 632-бабында жалпыға бірдей декларациялау шеңберінде салық есептілігін тапсыру үшін бірыңғай мерзім көзделген - активтері мен міндеттемелері туралы декларация (СЕН 250.00) декларацияны табыс ету бойынша міндеттеме туындаған ағымдағы жылдың 15 қыркүйегінен кешіктірілмей тұрғылықты (болатын) жері бойынша тапсырылады.

Активтер мен міндеттемелер туралы декларацияны тапсыру мерзімдері бөлігінде осы баптың бірінші бөлігінің ережелері:

• "Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы" Қазақстан Республикасының Конституциялық заңына және "Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес сайланбалы лауазымдарға, мемлекеттік лауазымға не мемлекеттік немесе оларға теңестірілген функцияларды орындауға байланысты лауазымға кандидаттар мен олардың жұбайлары;

• "Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметі туралы", "Сақтандыру қызметі туралы", "Бағалы қағаздар рыногы туралы" Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес банктің, сақтандыру (қайта сақтандыру) ұйымының, инвестициялық портфельді басқарушының ірі қатысушылары болуға ниет білдірген тұлғалар ретінде активтер мен міндеттемелер туралы декларацияны тапсыратын тұлғаларға қолданылмайды.

2024 жылғы 1 қаңтарға дейін 250.00-нысандағы активтер мен міндеттемелер туралы декларация тұрғылықты (болатын) жері бойынша берілді:
1) қағаз жеткізгіште табыс етілген жағдайда - декларацияны тапсыру бойынша міндеттеме туындаған ағымдағы жылдың 15 шілдесінен кешіктірмей;
2) электрондық түрде табыс етілген жағдайда - декларацияны тапсыру бойынша міндеттеме туындаған ағымдағы жылдың 15 қыркүйегінен кешіктірмей.

Активтер мен міндеттемелер туралы декларацияны табыс ету тәсілдері (250.00-нысан):

• Электрондық түрде - Мемлекеттік кірістер комитетінің «Салық төлеушінің кабинеті» (cabinet.salyk.kz) web-порталы, «Электрондық үкімет» (egov.kz) порталы, сондай-ақ eSalyq azamat мобильді қосымшасы арқылы.
• Қағаз тасығышта - мемлекеттік кірістер органдарына келу тәртібімен не пошта арқылы тапсырыс хатпен.