Электрондық цифрлық қолтаңба (ЭЦҚ) – бұл электрондық цифрлық қолтаңба құралдарымен жасалған және электрондық құжаттың анықтығын, оның тиесілілігін және мазмұнының өзгермейтіндігін растайтын электрондық цифрлық нышандар жиынтығы. (Электрондық құжат және электрондық цифрлық қолтаңба туралы Заң 1-бабының 16-тармақшасы).

Электрондық цифрлық қолтаңбаны пайдалану

Электрондық кілттер

ЭЦҚ алуға болатын сақтау орындарының түрлері

ЭЦҚ алу тәсілдері

ЭЦҚ қолданылу мерзімі

ЭЦҚ қолданылу мерзімін қалай ұзартуға болады

Электрондық цифрлық қолтаңбаны пайдалану

Электрондық құжат және электрондық цифрлық қолтаңба туралы Заңның 10-бабына сәйкес электрондық цифрлық қолтаңба қол қоюшы тұлғаның өзi қойған қолымен тең және мынадай шарттар орындалған кезде:

1) тiркеу куәлiгi бар ашық кiлттiң көмегiмен электрондық цифрлық қолтаңбаның түпнұсқалығы куәландырылғанда;

2) электрондық құжатқа қол қойған тұлға электрондық цифрлық қолтаңбаның жабық кiлтiне заңды түрде иелiк еткенде;

3) электрондық цифрлық қолтаңба тiркеу куәлiгiнде аталған мәлiметтерге сәйкес пайдаланылғанда;

4) Қазақстан Республикасының аккредиттелген куәландырушы орталығы немесе Қазақстан Республикасының сенім білдірілген үшінші тарапында тіркелген шетелдік куәландырушы орталық электрондық цифрлық қолтаңбаны жасағанда және тіркеу куәлігін бергенде, бiрдей заңдық салдарға әкеп соғады.

Электрондық кілттер

Электрондық құжат және электрондық цифрлық қолтаңба туралы Заңға сәйкес кілттердің екі түрі бар:

  • электрондық цифрлық қолтаңбаның ашық кілті - кез келген тұлғаға қолжетімді және электрондық құжаттағы электрондық цифрлық қолтаңбаның төлнұсқалығын растауға арналған электрондық цифрлық нышандар дәйектілігі;
  • электрондық цифрлық қолтаңбаның жабық кілті - электрондық цифрлық қолтаңба құралдарын пайдалана отырып, электрондық цифрлық қолтаңбаны жасауға арналған электрондық цифрлық нышандар дәйектілігі.

Электрондық цифрлық қолтаңбаның жабық кілттері оларды заңды негіздерде иеленетін тұлғалардың меншігі болып табылады.

Тұлға әртүрлі ақпараттық жүйелерге арналған электрондық цифрлық қолтаңбаның жабық кілттеріне ие бола алады. Электрондық цифрлық қолтаңбаның жабық кілттерін басқа тұлғаларға беруге болмайды.

Куәландырушы орталықта электрондық цифрлық қолтаңбаның жабық кілттерін жасау, пайдалану және сақтау қағидаларына сәйкес куәландырушы орталықта электрондық цифрлық қолтаңбаның жабық кілттерін сақтауға жол беріледі.

Заңды тұлғаның электрондық цифрлық қолтаңбасын тіркеу куәлігінің иесі - заңды тұлғаның басшысы немесе оны алмастыратын тұлға осы заңды тұлғаның қызметкеріне немесе ол тағайындаған тұлғаға осы заңды тұлғаның атынан электрондық цифрлық қолтаңбаны пайдалануға өкілеттікті беруге құқылы.

Электрондық цифрлық қолтаңба құралдарының Қазақстан Республикасының техникалық реттеу саласындағы заңнамасында белгiленген жағдайларда және тәртіппен сәйкестігі расталуға жатады.

Электрондық цифрлық қолтаңбаны мемлекеттiк органдардың лауазымды адамдары өздерiнiң өкiлеттiгi шегiнде өздерi шығаратын электрондық құжаттарды куәландыру кезiнде пайдалана алады.

ЭЦҚ алуға болатын сақтау орындарының түрлері

- файлдық жүйе – осы тармақты таңдау кезінде кілттер мен тіркеу куәліктері Сіздің дербес компьютеріңізде файлдар түрінде сақталатын болады;

- Kaztoken – осы тасығышты таңдаған кезде кілттер мен тіркеу куәліктері пин-кодтың көмегімен қорғалған сыртқы қорғалған негізгі ақпарат тасығышта сақталатын болады;

- E-Token – бұл тармақты таңдау кезінде кілттер мен тіркеу куәліктері сыртқы қорғалған негізгі ақпарат тасығышта сақталады, олар пин-код арқылы қорғалады. Осы сақтау орнының артықшылығы жабық кілттерді көшірудің мүмкін еместігі, тасымалдаушыны сатып алу қажеттілігінің жеткіліксіздігі болып табылады.

- AKEY – бұл тармақты таңдау кезінде кілттер мен тіркеу куәліктері сыртқы қорғалған негізгі ақпарат тасығышта сақталады, олар пин-кодтың көмегімен қорғалады. Осы сақтау орнының артықшылығы жабық кілттерді көшірудің мүмкін еместігі, тасымалдаушыны сатып алу қажеттілігінің жеткіліксіздігі болып табылады.

- JaCarta – бұл тармақты таңдағанда кілттер мен тіркеу куәліктері сыртқы қорғалған негізгі ақпарат тасығышта сақталады, олар пин-код арқылы қорғалады. Осы сақтау орнының артықшылығы жабық кілттерді көшіру мүмкін еместігі, жетіспеушілігі - картридерді оқу үшін сатып алу қажеттілігі болып табылады.

- жеке куәлік – жеке куәліктің чипіне ЭЦҚ жазу үшін (жеке тұлғалар үшін) жеке куәлікті көрсету арқылы «Азаматтарға арналған үкімет» мемлекеттік корпорациясы» КЕАҚ-ның жақын жердегі бөліміне жүгіну қажет. Жеке куәлікке жазылған ЭЦҚ-мен одан әрі жұмыс істеу үшін картридер сатып алу қажет.

ЭЦҚ алу тәсілдері

2025 жылдан бастап ЭЦҚ алу

2025 жылғы 28 маусымнан бастап ҚР ҰКО тіркеу куәлігін (ЭЦҚ кілттерін) тек жеке өзі және биометриялық сәйкестендіруден өткен жағдайда ғана алуға болады.

ЭЦҚ өз қолымен қол қоюға теңестіріледі және сондай заңды күші болады. ЭЦҚ-мен кез келген әрекетті оның иесі ғана жасауы маңызды.

Биометриялық сәйкестендіруді пайдалану және ЭЦҚ кілттерін алу кезінде сенімхаттардан бас тарту қаскүнемдердің оларды алу тәуекелін едәуір төмендетеді. Бұл ақпараттық қауіпсіздік деңгейін арттырады және ЭЦҚ шығаруға неғұрлым сенімді бақылауды қамтамасыз етеді.

Егер биометриялық сәйкестендіру өтпесе немесе көрсетілетін қызметті алушының фотобейнесі жеке тұлғалардың мемлекеттік дерекқорында болмаса, мынадай қадамдарды орындау қажет:

  1. ЭЦҚ кілттерін алу үшін дербес компьютерге өтінім беру.
  2. Жеке сәйкестендіруден және растаудан өту үшін Тіркеу орталығына (ХҚКО) немесе шетелдік мекемеге (тізімді pki.gov.kz сайтынан табуға болады) жүгіну.

Биометриялық сәйкестендіруден қалай өту керек:

1. Күндізгі жарықты жарық тікелей бетке түсетіндей етіп пайдалану;

2. Камераны көз деңгейінде орналастыру;

3. Егер процедура компьютер арқылы жүргізілсе, веб-камераны өшіріңіз. Содан кейін экранда QR-код пайда болады. Оны смартфон камерасымен сканерлеңіз және мобильді құрылғы арқылы биометрикалық сәйкестендіруден өтіңіз.

Егер бес талпыныс ішінде сәйкестендіруден өту мүмкін болмаса, сіз оператордан ЭЦҚ алу үшін жақын жердегі ХҚКО-ға хабарласа аласыз немесе мына сілтеме бойынша техникалық қолдаумен хабарласа аласыз: https://digital-id.freshdesk.com/

2025 жылдың 1 тамызынан бастап ЭЦҚ-ны онлайн алуға болады.

Бұрын ЭЦҚ кілттерін онлайн және Халыққа қызмет көрсету орталықтарына жүгінген кезде алуға болатын еді. Енді процедура толығымен онлайн форматқа көшірілді.

Онлайн ЭЦҚ қалай алуға болады

  1. egov.kz немесе pki.gov.kz порталына кіріңіз;
  2. Онлайн-өтінім беріңіз;
  3. Биометриялық сәйкестендіруден өтіңіз - жүйе сіздің бетіңізді камера арқылы таниды.

Егер тұлға сәтті расталса, ЭЦҚ кілті ХҚКО қызметкерлерінің қатысуынсыз бірден онлайн беріледі.

Егер жүйе сәйкестендіруді жүргізе алмаса - мысалы, дерекқорда фотосурет немесе техникалық қате болмаған жағдайда, пайдаланушыға қайталауға мүмкіндік беріледі. Жүйе биометриялық тексерудің бес әрекетіне дейін жол береді. Тек осыдан кейін ғана ХҚКО арқылы ЭЦҚ алуға өтінім беру және қажетті құжаттар топтамасымен ХҚКО операторы арқылы жеке тұлғаны сәйкестендіруден өту мүмкіндігі ашылады.

Биометриядан өтпейінше, оператордан ХҚКО-ға өтінім беру мүмкін еместігін атап өту
маңызды. Оператор ЖСН бойынша ақпаратты тексереді және бес сәтсіз биометриялық әрекет болмаған жағдайда қызмет көрсете алмайды. ХҚКО арқылы беруге рұқсат барлық онлайн-әрекеттер аяқталғаннан кейін ғана автоматты түрде ашылады.

Интернетке немесе компьютерге қолжетімділігі жоқ азаматтар үшін ХҚКО-ның өзіне-өзі қызмет көрсету аймақтарында биометриядан өту мүмкіндігі көзделген. Егер пайдаланушы сәйкестендіруден сәтті өтсе, кілттер ХҚКО операторының қатысуынсыз онлайн беріледі.

Жаңалық ақпараттық қауіпсіздік деңгейін арттыруға бағытталған. ЭЦҚ өз қолымен қол қоюға теңестіріледі және толық заңды күші болады, сондықтан ЭЦҚ кілттеріне қол жеткізу қатаң шектелуге тиіс, қол жеткізу тек иесінде ғана болуы тиіс. Биометрияны пайдалану адамның жеке басын сенімді растауға және ЭЦҚ кілттерін заңсыз алу жағдайларын болдырмауға мүмкіндік береді.

2025 жылға дейін ЭЦҚ алу

ЭЦҚ-ны екі тәсілмен алуға болады:

  • «Азаматтарға арналған үкімет» МК-не (ХҚКО) өтініш беру;
  • электрондық үкімет порталында (https://egov.kz/) не ҚР Ұлттық куәландыру орталығында қашықтан (онлайн) ресімдеу.

ЭЦҚ қашықтан алу

ЭЦҚ кілттерін қашықтан, ХҚКО бармай алу мүмкіндігі үшін:

  • Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің Мемлекеттік дерекқорында қолданыстағы жеке куәліктің (Қазақстан Республикасында берілген фотосуреті бар жеке басын куәландыратын құжат) немесе Қазақстан Республикасы азаматының паспортының болуы.
  • Кіріс SMS-хабарларды алу мүмкіндігімен ұялы телефонның болуы.
  • Дербес компьютеріңізде веб-камера болуы керек.
  • ЭЦҚ-ны одан әрі орнату және пайдалану үшін қажетті NCALayer бағдарламалық қамтамасыз етуін орнату қажет.

ЭЦҚ қолданылу мерзімі

ЭЦҚ қолданылу мерзімі шығарылған күннен бастап 1 жылды құрайды. ЭЦҚ кілттерінің қолданылу мерзімі аяқталғанға дейін 30, 15, 7 күн бұрын пайдаланушының пошталық мекенжайына (егер пайдаланушы өтінім берген кезде пошталық мекенжайын көрсеткен жағдайда) қайта шығару қажеттілігі туралы хабарлама түседі.

14.08.2018 жылдан бастап қорғалған тасығыштарда шығарылған электрондық цифрлық қолтаңбаның қолданылу мерзімі 3 жылға дейін ұзартылды.

Енді пайдаланушылар жеке куәлік, eToken PRO 72K, JaCarta, Kaztoken, Akey сияқты негізгі ақпараттың қорғалған тасығыштарында тіркеу куәліктерін (ЭЦҚ кілттерін) 3 жыл мерзімге шығару мүмкіндігіне ие болады.

Бұл ретте, файлдық жүйеде ЭЦҚ кілттерінің қолданылу мерзімі 1 жыл болып қалады, өйткені қойманың осы түрі сертификатталған болып табылмайды және жабық кілттерді ұзақ уақыт қауіпсіз сақтауға мүмкіндік бермейді.

ЭЦҚ кілттерінің қолданылу мерзімін ұзартудың басты мақсаты – бұл азаматтар үшін ыңғайлылық. Егер бұрын пайдаланушыларға жыл сайын жеке кабинет немесе «Азаматтарға арналған үкімет» мемлекеттік корпорациясы» КЕАҚ филиалы арқылы кілттерді қайта шығару қажет болса, қазіргі сәтте қайта шығару қажеттілігі және тиісінше Мемлекеттік корпорацияның филиалдарына бару қажеттілігі тек 3 жылда бір рет туындайтын болады.

ЭЦҚ қолданылу мерзімін қалай ұзартуға болады

ЭЦҚ мерзімін ұзарту үшін кейбір әрекеттерді орындау қажет. Алайда, алдымен сіздің телефоныңызға SMS-хабарлама келуі тиіс, бұл Ұлттық куәландыру орталығының порталындағы жеке кабинетке қарайтын кездің келгенін білдіреді.

Одан әрі алгоритм бойынша әрекет ету қажет:

  • Қолданыстағы ЭЦҚ-ға қатысты барлық деректерді толтырыңыз;
  • «Кілттер тізімін жаңарту» батырмасын басыңыз. ЭЦҚ құпиясөзін дұрыс енгізгенде, аутентификация кілті көрсетіледі. Қол қойып, жұмысқа кірісеміз;
  • ЭЦҚ-мен жұмыс істеу үшін «Менің ЭЦҚ кілттерім» қойындысына көшеміз. Шыққан мәзірде «ЭЦҚ кілттерін қайта шығару» тармағын таңдаймыз.
  • Одан кейін негізгі өрістерді толтырыңыз, «Өтінім беру» батырмасын басыңыз, растаңыз және қол қойыңыз;
  • Егер ЭЦҚ сақтау үшін Сіз компьютерді таңдасаңыз, ЭЦҚ кілттеріңізге құпиясөзді ойлап тауып, енгізіңіз және «Сертификаттарды жүктеу» батырмасын басыңыз.

Егер сіз мобильді азаматтар базасында тіркелмеген болсаңыз, онда SMS-хабарлама келмейді.

Құпиясөзде төменгі және жоғарғы регистрлердің латын әріптері, сондай-ақ цифрлар болуы тиіс.

Құпия сөздің минималды ұзындығы – 6 таңба.


Возврат к списку