Қоныс аударушы - қоныс аударған немесе жаңа тұрғылықты жерге қоныс аударған адам.

ҚР Әлеуметтік кодексінің 112-бабына сәйкес:

1. Жұмыс күшінің мобильділігін арттыру үшін ерікті түрде қоныс аударуға жәрдемдесу жөніндегі шараларға қатысуға жұмыс іздеуші адамдардың және (немесе) жұмыссыздардың, қандастардың, сондай-ақ жұмыс берушілердің құқығы бар.

2. Жаңа тұрғылықты жерге ерікті түрде қоныс аудару үшін:

1) он алты жастан жиырма үш жасқа дейінгі жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған білім беру ұйымдарының тәрбиеленушілері мен түлектері;

2) орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі, жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру ұйымдарының түлектері;

3) жұмыс беруші-заңды тұлғаның таратылуына не жұмыс беруші-жеке тұлға қызметінің тоқтатылуына, жұмыскерлер санының немесе штатының қысқаруына, жұмыс берушінің экономикалық жай-күйінің нашарлауына алып келген өндірістер және орындалатын жұмыстар мен көрсетілетін қызметтер көлемінің төмендеуіне байланысты жұмыстан босатылған адамдар басым құқықты пайдаланады.

3. Еңбек мобильділігі орталықтары жұмыспен қамтуды қамтамасыз ету үшін адамдардың жаңа тұрғылықты жерге:

1) бір облыс шегінде экономикалық әлеуеті төмен ауылдардан экономикалық даму әлеуеті жоғары ауылдық елді мекендерге, моноқалаларға, аудандық (облыстық) маңызы бар қалаларға;

2) ерікті түрде қоныс аударуды көздейтін Қазақстан Республикасының көші-қон саласындағы заңнамасына сәйкес қоныс аударушыларды және қандастарды қабылдаудың өңірлік квоталары шеңберінде Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайтын өңірлерге ерікті түрде қоныс аударуына жәрдемдеседі.

4. Ерікті түрде қоныс аударатын адамдарды мемлекеттік қолдау:

1) жұмыскердің көшуі жұмыс берушінің қаражаты есебінен жүзеге асырылатын жағдайларды қоспағанда, адамдарға және олардың отбасы мүшелеріне материалдық көмек көрсетуді;

2) жұмыс беруші жұмыскерге тұрғын үй ұсынған жағдайларды қоспағанда, қызметтік тұрғынжай немесе жатақханалардан бөлме беруді;

3) жұмыс берушінің қажеттілігі болған кезде кәсіптік оқытуды;

4) жаңа тұрғылықты жерінде жұмысқа орналасуға және кәсіпкерлік бастамаға жәрдемдесуді;

5) жұмысқа орналасуға субсидиялар бере отырып, жұмыс күшінің мобильділігін арттыру үшін ерікті қоныс аудару шараларына қатысатын жұмыс берушілерде жұмысқа орналасуға жәрдемдесуді қамтиды.

5. Еңбек мобильділігі орталығы уәкілетті мемлекеттік орган бекітетін нысан бойынша ерікті түрде қоныс аударуға қатысушы тараптармен әлеуметтік келісімшарт жасасады.

6. Жұмыс күшінің мобильділігін арттыру үшін адамдардың ерікті түрде қоныс аудару тәртібін уәкілетті мемлекеттік орган айқындайды.

Еліміздің еңбек тапшылығы бар өңірлеріне қоныс аудару бағдарламасын пайдалану үшін Халықты жұмыспен қамту орталығына немесе Электрондық еңбек биржасының сайтына онлайн жүгіну қажет.

www.enbek.kz сайтында қазақстандықтарға «Қоныс аудару мәселелері бойынша кеңес алу» қызметі қолжетімді. Ол үшін өтінім берушінің жеке ақпаратын көрсете отырып, өтінім беру жеткілікті.

«Еңбек тапшылығы бар өңірлерге қоныс аудару туралы біліңіз» бөлімінде жүгінген қазақстандықтарға келген өңірлердің картасы ұсынылады. Әр өңір туралы жергілікті жер туралы толық ақпараты бар «паспорт» ұсынылған: мектептердің, медициналық мекемелердің, спорт нысандарының болуы және т.б. Мұнда әрбір аудан бойынша Жұмыспен қамту орталығының байланыстары ұсынылған.

Қоныс аударушыларға мынадай мемлекеттік қолдау шаралары көрсетіледі:

• көшуге арналған субсидия - отбасы басшысына және әрбір мүшесіне бір мезгілде 70 АЕК мөлшерінде;
• тұрғын үйді жалдауға және коммуналдық қызметтерді төлеуге субсидия - отбасының санына және елді мекенге байланысты ай сайын он екі ай ішінде 15-тен 30 АЕК-ке дейінгі мөлшерде;
• өңіраралық қоныс аударуға жәрдемдесетін жұмыс берушіге кемінде екі жыл мерзіммен тұрақты жұмысқа орналасқан және тұрғын үймен қамтамасыз етілген жағдайда қабылданған әрбір жұмыскер үшін 400 АЕК мөлшерінде бір мезгілде жұмысқа орналасуға субсидия беріледі;
• қысқа мерзімді кәсіптік оқуға жіберу;
• жұмысқа орналасуға немесе кәсіпкерлік бастаманы дамытуға жәрдемдесу.

Сонымен қатар, 2023-2027 жылдарға арналған көші-қон саясатының тұжырымдамасы аясында мемлекеттік қолдаудың жаңа шарасы - экономикалық мобильділік сертификатын беру енгізілді.

Экономикалық мобильділік сертификаты - бұл тұрғын үй сатып алу, салу үшін ақшалай төлем немесе Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі бекіткен ипотекалық бағдарлама және (немесе) мемлекеттік жоспарлау жүйесінің құжаттары шеңберінде тұрғын үй сатып алу кезінде ипотекалық тұрғын үй қарыздары бойынша бастапқы жарна нысанындағы материалдық көмек.

Экономикалық мобильділік сертификаты келген өңіріндегі тұрақты тұратын елді мекенде тұрғын үй сатып алу кезінде қандастарға немесе қоныс аударушыларға беріледі.

Экономикалық мобильділік сертификаты отбасына тұрғын үй құнының 50%-ы мөлшерінде, бірақ 1 160 АЕК-тен аспайтын мөлшерде беріледі.

Жұмыс күшінің ұтқырлығын арттыру үшін адамдардың ерікті түрде қоныс аудару қағидалары