ЖЖМ (жанар-жағармай материалдары) - бұл мұнай өңдеу процесiнiң нәтижесiнде алынған дайын өнiмдер.

ЖЖМ шығысы «Қазақстан Республикасының мемлекеттік органдары үшін жанар-жағармай материалдары шығыстарының және автокөлікті күтіп ұстауға арналған шығыстардың нормаларын бекіту туралы» ҚР Үкіметінің 2009 жылғы 11 тамыздағы № 1210 қаулысымен бекітілген отын шығысының нормаларына сәйкес жүзеге асырылады.

Осы Қаулымен автокөліктер үшін ЖЖМ шығысының базалық нормалары регламенттелген.

ЖЖМ-ды есепке алу тәртiбi компанияның есеп саясатында көрсетiлуi тиiс.

ЖЖМ-ды есепке алу үшін:

1. Автомобиль жүрісінің 100 км отын шығысының нормасын анықтау. Бұл норма бақылау өлшемдерін жүргізу арқылы не ҚР Үкіметінің 11.08.2009 ж. № 1210 қаулысымен бекітілген ЖЖМ шығысының және автокөлікті күтіп ұстауға арналған шығыстар нормаларын пайдалану арқылы анықталуы мүмкін.

2. Сатып алынған отынды кiрiске алуды жеткiзушiден алынған құжаттардың деректерi (қорларды сыртқа босатуға арналған жүкқұжат) негiзiнде жүргiзген жөн. Фискалдық чектер отын сатып алынғанын растайтын бастапқы есепке алу құжаты болып табылмайды.

3. Отын жүргізушіге ішкі орын ауыстыруға арналған жүкқұжат және жол парағы негізінде беріледі және талондарды беру ведомосінде көрсетіледі (егер отын базадан немесе талон бойынша берілсе).

4. Жол парағы пайдаланылған отынды есептен шығару үшін негіз болып табылады. Жол парағында автомобиль туралы, отын шығысының нормасы, спидометр көрсеткіштері, автомобильдің жүрісі, жүру бағыты туралы ақпарат қамтылады. Жол парағы әрбір жұмыс ауысымына жазылады және қызметкерді автокөлікпен іссапарға жіберуді қоспағанда, 24 сағаттан аспайды. Бұл жағдайда іссапар кезеңіне бір жол парағы жазылады.

5. Жол парағының деректері негізінде отынды есептен шығару жүргізіледі және 3-6-нысандағы Қорларды есептен шығару актісімен ресімделеді, оның нысаны ҚР Қаржы министрінің 20.12.2012 № 562 бұйрығымен бекітілген. 1С-да «ТМҚ есептен шығару» құжаты ресімделеді.

Егер отын шығысы нақты нормадан төмен болса, онда нормадан тыс жұмсалған отын сомасы не кiнәлi адамның есебiнен (егер оны сот анықтаса), не компанияның таза табысы есебiнен есептен шығарылады.

Жүк автомобилінің N 4-П нысандағы жол парағы жауапты уәкілетті тұлға толтырады, ол оның
оны дұрыс толтырылмауы үшін жауап береді. Бұдан басқа, көлік құралдарын пайдалануға жауапты тұлғалар және көлік құралын иеленуші ұйымның басшысы жауапты болады.

Автомобиль көлігімен жүктерді тасымалдау ережесіне сәйкес автокөлік құралдарын уақыттық тариф бойынша төлей отырып пайдалану (автокөлік құралының жұмысына ақы төлеу бір жұмыс күні ішінде сағат бойынша жүргізушінің түскі үзіліс уақытын шегере отырып, автокөлік құралының жүруі мен жүк жөнелтушінің (жүк алушының) қарамағында болу уақыты көрсетіле отырып, осы Қағидаларға 1-қосымшаға сәйкес № 4-п нысаны бойынша жол парағына жазбалармен ресімделеді.
Автокөлік құралдарын кесімді тариф бойынша олардың жұмысына ақы төлей отырып
пайдалану (автокөлік құралының жұмысына ақы төлеу тасымалданған тоннаға жүргізіледі) осы Қағидаларға 2-қосымшаға сәйкес № 4-с нысан бойынша жол парағында жүк жөнелтушінің (жүк алушының) жазбаларымен ресімделеді.

Автомобиль көлігімен жүктерді тасымалдау ережесінің 20-тармағына сәйкес автокөлік құралының жол парақтары бастапқы есепке алудың негізгі құжаттары болып табылады, олар тауар-көлік жүкқұжатымен немесе өлшеу (өлшеу) актісімен бірге автокөлік құралының жұмысын есепке алу, жүктерді тасымалдау үшін есеп айырысуды жүзеге асыру, сондай-ақ жүргізушіге жалақы есептеу үшін көрсеткіштерді айқындайды.

Жол парағының жыртылмалы талонын жүк жөнелтуші толтырады және тасымалдаушының жүк жөнелтушіге төлем талонын ұсыну үшін негіз болып табылады.
Жыртылмалы талон шотқа қоса беріледі, ал жол парағы тасымалдаушыда қалады, онда жүк жөнелтушіде (жүк алушыда) автокөлік құралының жұмыс уақыты туралы бірдей жазбалар қайталанады.
Жүктерді тасымалдауға уақытпен ақы төлеу кезінде жол парағына тауар-көлік жүкқұжаттарының нөмірлері жазылады, олардың бір данасы тасымалданған жүк тонналарының санын және басқа да көрсеткіштерді есепке алу үшін жол парағына қоса беріледі.
Автокөлік құралының жол парақтары мен тауар-көлік жүкқұжаттары жол парақтары мен тауар-көлік жүкқұжаттарының қозғалысын есепке алу журналдарында тіркелуге және тасымалдаушы журналдармен бірге 5 жыл бойы сақтауға тиіс.
Жол парағын толтыруды тасымалдаушы жүзеге асырады. Бұл ретте жеке деректерді жүк жөнелтуші (жүк алушы) де толтырады, Осы Қағидаларға 1 және 2-қосымшаларға сәйкес № 4-п және № 4-с нысанды жол парақтарын тасымалдаушы берілген күнін, мөртабанын немесе алдыңғы жұмыс күнінің (ауысымның, рейстің) жол парағын тапсырған жағдайда тасымалдаушының
мөрімен расталады.

Жүк автомобилінің жол парағын ресімдеу кезінде тасымалдаушы жол парағының нөмірін және оның сериясын есепке алу саясатында белгіленген нормаларға сәйкес көрсетеді, одан әрі автокөлік құралының жұмыс режимі толтырылады, оған кәсіпорында белгіленген жұмыс кестесіне сәйкес жол парағы жазылады.
Жол парағының жазылған күні көрсетіледі.
Жол парағы жазылатын автомобильдің маркасы мен мемлекеттік нөмірі көрсетіледі. Егер автомобиль компанияға тиесілі болса (жалға алынбаған), онда автомобильдің гараж нөмірі көрсетіледі.
Бұдан әрі жүргізушінің деректерін көрсету қажет (аты-жөні, жеке куәлігінің деректері, жүргізушінің сыныбы - оның құқығында көрсетіледі, табельдік нөмірі).
Көлік құралында тіркеме болған жағдайда «Тіркеме» бағанын толтыру қажет (тіркеменің маркасы, мемлекеттік нөмірі, бар болса - гараж нөмірі). Егер автомобильді жүргізушіден басқа адамдар ілесіп жүретін болса, онда «Ілесіп жүретін адамдар» бағанында осы тұлғалардың деректерін көрсету қажет.
Одан әрі «Жүргізушінің және автомобильдің жұмысы» кестесі толтырылады: Кестеде гараждан шығу уақыты көрсетіледі, ал жұмыс аяқталғаннан кейін гаражға қайту уақыты көрсетіледі (бұл деректерді жауапты адам - гараж механигі толтырады), міндетті түрде нөлдік жүрісті көрсету қажет.

Нөлдік жүріс - бұл гараждан маршруттың бірінші пунктіне келу және желідегі жұмыс аяқталғаннан кейін гаражға қайту үшін жасалуы тиіс жүріс.
Гараждан шығу және рейстен қайту кезінде спидометрдің көрсеткіштері алынады және «Спидометрдің көрсеткіштері» бағанында көрсетіледі.
«Нақты уақыт, күні, айы, сағаты, минуты» бағанында жауапты адам қажетті айғақтарды жазып алған уақытты көрсетеді.
Бұдан әрi «Жанармайдың қозғалысы» кестесi толтырылады, берiлетiн ЖЖМ маркасы көрсетiледi. Мысалы, бензин, содан кейін, егер ЖЖМ коды бар болса, онда «Марканың коды» бағанында көрсетіледі - АИ 92, Литрмен берілген отынның мөлшері көрсетіледі, Ауысымның басында және соңында автомобильдегі отынның қалдығы туралы деректер міндетті түрде тіркеледі.
Ауысым соңында жүргізуші тапсырған отынның мөлшері "Тапсырылды" бағанында көрсетіледі. "Норманың өзгеру коэффициенті" деген бөлімде үкіметтің № 1210 қаулысымен бекітілген нормаларға сәйкес қолданылатын коэффициент көрсетіледі. Мысалы, қысқы уақытта жұмыс істеген кезде 0,1 қысқы коэффициенті көрсетіледі. Егер қолданылатын коэффициенттер бірнешеу болса (3 млн. адамнан жоғары, теңіз деңгейінен 5 000 метрден жоғары қаладағы жұмыс, қысқы коэффициент және т.б.), онда бағанда барлық қолданылатын коэффициенттердің сомасы көрсетіледі.
Автомобильге орнатылған арнайы жабдық жұмыс істеген кезде осы жабдықтың ауысымдағы жұмыс уақытын көрсету қажет, сондай-ақ егер автомобиль учаскеде жұмыс істесе, бірақ бұл ретте қозғалыс жүргізілмесе, онда тұраққа қойылған автомобиль қозғалтқышының жұмыс уақыты көрсетіледі. Автомобиль жұмысының ерекшеліктері болған кезде осы ерекшеліктерді «Ерекше белгілер» бағанында көрсету қажет.
Міндетті түрде жүргізушіге талон бойынша ЖЖМ беру кезінде берілген талондардың нөмірін көрсету қажет.
Жол парағына жауапты тұлғалар қол қояды, Ауысымға берілетін отынның мөлшерін жол парағына тиісті белгі қоятын механик айқындайды.

Жүргізуші автомобильді қабылдайды.
«Жүргізушіге тапсырма» деген бағанда қарамағына ауысымға автомобиль келіп түсетін тапсырыс берушінің атауын көрсету қажет. Егер тапсырыс берушi кәсiпорынның өзi болса, онда қарамағына автомобиль жiберiлетiн жауапты тұлғаның деректерi көрсетiледi.
Автомобильдің тапсырыс берушінің қарамағына келу уақыты, сапарлар саны, тапсырыс берушінің жұмыс сағаттарының саны туралы деректер тапсырыс берушінің өзі көрсетеді. Ауысым аяқталғаннан кейін жүргізуші автомобильді гаражға тапсырады, ал механик осы автомобильді қабылдайды, ол туралы жол парағында тиісті белгілер жасалады.
Тапсырыс берушінің талондарын тікелей Тапсырыс беруші немесе қарамағына автомобиль жіберілген тұлға ресімдейді.
ЖЖМ-дың дұрыс ұйымдастырылған есебі және операциялардың жасалғанын растайтын құжаттар болмаған кезде шығыстар шегерімге жатқызылмайды.