Кәдеге жарату алымы - бұл елге әкелінетін көлік құралдары, арнайы техника, тіркемелер үшін алым ретінде кеңінен танымал тауарды болашақта кәдеге жарату үшін бір жолғы төлем.

Қазақстанда 2016 жылдан бастап Экологиялық кодексте өндірушілер мен импорттаушылардың кеңейтілген міндеттемелері қағидаты енгізілді (31-тарау). Міндеттемелер тұтынушылық қасиеттерін жоғалтқаннан кейін өнімнің көптеген түрлерін жай ғана қалдықтарға жіберуге болмайтындығына байланысты кеңейтілген.

Көлік құралдары, каучук және резеңке бұйымдары, аккумуляторлар, мұнай және химиялық өнімдер кіретін өнімдер тізбесі жасалды. Олар қоршаған ортаға зиян келтірмеу үшін жинауға, қайта өңдеуге, кәдеге жаратуға қосымша шығындарды талап етеді. Бұл шығындар кәдеге жарату алымын жабуға арналған.

Кәдеге жарату алымы көбінесе елге жеңіл автомобильдерді, жүк көліктерін, автобустарды, өздігінен жүретін ауыл шаруашылығы техникасын әкелу кезінде алынады.

Алымды мыналар төлеуі тиіс:

• Техниканы әкелу немесе шығару алдында өндірушілер немесе импорттаушылар.
• Әкелінген машиналарды мемлекеттік органдарда бастапқы есепке қою кезінде жеке тұлғалар.

Нәтижесінде алымды тұтынушылар төлейді, себебі импорттаушылар мен өндірушілер оны тауар құнына қосады.

Көлік құралдары (КҚ) иелерінің мынадай санаттары кәдеге жарату алымын төлеуден босатылды:

• 2016 жылдың 26 қаңтарына дейін КҚ тіркеген.
• ҚР-да тіркеу есебінде тұрған жаңа КҚ.
• Егер елге әкелінетін КҚ техникалық сипаттамалары бойынша М1, М2 санаттарына жатпаса.

Кәдеге жарату алымын КҚ бастапқы есепке қойғанға дейін төлейді. Осы алым бойынша функцияларды «Жасыл Даму» мемлекеттік компаниясы орындайды.

Қазақстанда кәдеге жарату алымын қалай төлеуге болады

Мұны «Жасыл Дамудың» ресми сайтында келесі реттілікпен жасауға болады:

1. Сайтта ЭЦҚ көмегімен жеке кабинетке кіру, содан кейін «Өтінімдер» бөліміне кіру.

2. Барлық қажетті өрістерді толтырып, жаңа өтінім жасау.

3. Автомобиль туралы көрсетілген қажетті құжаттарды бекіту.

4. Өтінімге қол қою және менеджерге жіберу.

5. 3 күннен кейін төлем үшін шот беріледі.

6. Төлегеннен кейін жеке кабинетінен тиісті сертификат алу.

Кәдеге жарату алымын eGov.kz электрондық үкімет сайтында басқа да салықтармен және міндетті төлемдермен қатар төлеуге болады. Ол үшін сайтқа кіріп, «Онлайн төлеу» бөліміне өту керек. Мұнда өтінімді толтыру, қажетті деректерді енгізу (бұл ретте ЭЦҚ талап етілмейді) және төлеу қажет. Жеке кабинетке алым төлегені туралы чек келеді.

Кәдеге жарату алымының сомасы және төлеу мерзімдері

Әртүрлі кәдеге жарату алымдарының мөлшері ҚР Экология, геология және табиғи ресурстар министрлігі бекіткен арнайы әдістеме бойынша есептеледі. Көлік құралдарына келетін болсақ, олар коэффициенттерді ыңғайлы есептеу үшін қозғалтқыштың көлеміне немесе КҚ салмағына байланысты санаттарға бөлінген.

Барлық КҚ-на кәдеге жарату алымының базалық мөлшерлемесі 50 АЕК мөлшерінде белгіленген.

Салық сомасы КҚ санатына байланысты болады. Оны есептеу үшін базалық мөлшерлемені (50 АЕК) көлік құралы үшін белгіленген коэффициентке көбейту керек.

2022 жылғы 14 мамырдан бастап әдістемеге өзгерістер енгізілді, олар бойынша автокөлік құралдары мен ауыл шаруашылығы техникасына қатысты кәдеге жарату төлемінің коэффициенттері 2 есе азайтылды.

Қозғалтқыштың көлеміне байланысты жеңіл автомобильдер үшін кәдеге жарату алымы алым коэффициенттері және оның сомасы мынадай:

• Электр қозғалтқышы бар автомобильдер үшін — 0.
• 1000 см³ дейін — 1,5 коэффициенті.
• 1 001-ден 2 000 см³ дейін — 3,5 коэффициенті.
• 2 001-ден 3 000 см ³ дейін — 5 коэффициенті.
• 3 001 см³ жоғары — 11,5 коэффициенті.

Автомобильдердің, тракторлардың, комбайндардың басқа санаттары үшін мөлшерлемелер екі есе азайтылды. Электр қозғалтқыштары бар барлық КҚ үшін коэффициент 0, қалған құралдар үшін мынадай шектерде:

• № 1, № 2, № 3 санатты КҚ, оның ішінде G санатты жоғары өтімділік – КҚ салмағына байланысты 3,5-тен 25,5-ке дейінгі коэффициенттер.
• М2, М3, оның ішінде G санатындағы өтімділігі жоғары КҚ – қозғалтқыштың көлеміне байланысты 4-тен 13,5-ке дейінгі коэффициенттер.
• Трактор – қозғалтқыштың қуатына байланысты 2-ден 40-қа дейінгі коэффициенттер.
• Комбайндар – қозғалтқыштың қуатына байланысты 9-дан 45-ке дейінгі коэффициенттер.

Алымды төлеу мерзімі күнтізбелік күндерге немесе автокөлікті елге әкелу күніне байланысты емес. Оны бастапқы есепке қойғанға дейін төлеу керек. Бірақ өзі жүретін ауыл шаруашылығы техникасына қатысты алым өндіру немесе әкелу күнінен бастап 30 күнтізбелік күннен кешіктірілмей төленуі тиіс.

2022 жылғы 1 тамыздан бастап Өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелерін іске асыру қағидалары өзгертілді

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2022 жылғы 18 шілдедегі № 502 қаулысымен «Өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелерін іске асыру қағидаларын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2021 жылғы 25 қазандағы № 763 қаулысына өзгерістер мен толықтырулар енгізілді.

Көрсетілген қаулымен бекітілген Өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелерін іске асыру қағидаларында:

Енді кәдеге жарату алымын барлық импорттаушылар өнімді әкелу кезінде, ол сатылатын-сатылмайтынына қарамастан төлейтін болады (Қағидалардың 4-тармағы).

2023 жылдан бастап кәдеге жарату алымы төленетін тауарлардың тізбесі