Заңды тұлғаның орналасқан жерiнен тыс орналасқан және заңды тұлғаның мүдделерiн қорғауды және өкiлдiк етудi жүзеге асыратын, Қазақстан Республикасының заң актiлерiнде көзделген жағдайларды қоспағанда, оның атынан мәмiлелер және өзге де құқықтық iс-әрекеттер жасайтын оқшауланған бөлiмше өкiлдiк болып табылады.

ҚР Азаматтық кодексінің 42-бабына сәйкес - Филиалдар мен өкілдіктер заңнамалық актілерде белгіленген тәртіппен тіркеледі.

Филиалдар мен өкiлдiктер атауы өзгерген жағдайда қайта тiркелуге тиiс.

Филиалдар мен өкiлдiктер заңды тұлғалар болып табылмайды. Оларға өздерін құрған заңды тұлға мүлік береді және олар бекіткен ережелер негізінде әрекет етеді (ҚР АК 43-бабы).

Қоғамдық бiрлестiктердiң құрылымдық бөлiмшелерiнiң (филиалдары мен өкiлдiктерiнiң) басшылары қоғамдық бiрлестiктiң жарғысында және оның филиалы немесе өкiлдiгi туралы ережеде көзделген тәртiппен сайланады.

Дiни бiрлестiктердiң құрылымдық бөлiмшелерiнiң (филиалдары мен өкiлдiктерiнiң) басшылары дiни бiрлестiктiң жарғысында және оның филиалы немесе өкiлдiгi туралы ережеде көзделген тәртiппен сайланады не тағайындалады.

Заңды тұлғалардың өзге нысандағы филиалдары мен өкілдіктерінің басшыларын заңды тұлғаның уәкілетті органы тағайындайды және оның сенімхаты негізінде әрекет етеді.

ЖШС-де құрылымдық бөлімшелер құру туралы шешім қоғам қатысушыларының жалпы жиналысында (немесе жалғыз құрылтайшының шешімімен) қабылданады және тек қана ЖШС қызметінің шарттарына байланысты болады. Құрылымдық бөлімшені (филиалды, өкілдікті) құру туралы шешім қабылдау хаттамада көрсетіледі. Оның негізінде заңды тұлғаның құрылтай құжаттарында (шарт, жарғы) тиісті өзгерістер енгізіледі, олар әділет органдарында тіркеледі. Бұл ретте ЖШС құрылымдық бөлімшелерде жұмыс істейтін жұмыскерлердің саны туралы өз бетінше шешім қабылдайды.

Филиалдың салық органдарында тіркеу Салық кодексінің 9-тарауында көзделген тәртіппен жүзеге асырылады. Салық кодексінің 74-бабы 7-тармағының 4) тармақшасына сәйкес осы Кодекстің мақсаттары үшін Бизнес-сәйкестендіру нөмірлерінің ұлттық тізіліміне енгізілген, резидент-заңды тұлғаның, оның құрылымдық бөлiмшесiнiң, бейрезидент-заңды тұлғаның құрылымдық бөлiмшесiнiң тұрақты жұмыс iстейтiн органының орналасқан жерi – оның орналасқан жерi деп танылады.
Осыған байланысты заңды тұлғаны (филиалды, өкілдікті) мемлекеттік (есептік) тіркеу қолданыстағы заңнамаға сәйкес заңды тұлғаның құқығы болып табылады және оның осындай заңды тұлғаның орналасқан жерінен басқа өңірде қызметін жүзеге асыруы үшін міндетті шарт ретінде әрекет ете алмайды.

Резидент заңды тұлғалардың құрылымдық бөлімшелеріне (филиалдарына, өкілдіктеріне) салық салу Салық кодексімен регламенттеледі. Құрылымдық бөлiмшелер қандай салық төлеушiлер болып табылады және олар қандай да бiр салық түрiнiң дербес салық төлеушiлерi болып табылатындығына немесе табылмайтындығына байланысты қандай салық есептiлiгiн табыс етуге тиiс.

Егер құрылымдық бөлімше қолма-қол ақшамен есеп айырысуды жүзеге асыратын болса, онда Салық кодексінің 167-бабына сәйкес БКМ пайдалану орны бойынша салық органдарында есепке қою қажет.

Осылайша, құрылымдық бөлімшені ашу үшін құрылтайшылардың жалпы жиналысының шешімі немесе жалғыз құрылтайшының шешімі қажет. Құрылымдық бөлімшені (филиалды, өкілдікті) құру туралы шешім қабылдау хаттамада көрсетіледі. Оның негізінде заңды тұлғаның құрылтай құжаттарына (шарт, жарғы) тиісті өзгерістер енгізіледі, олар әділет органдарында тіркеледі.

ҚР резиденті - заңды тұлғаның бас кеңсесі құрылымдық бөлімшені осындай заңды тұлғаның орналасқан жерінен басқа өңірде қызметін жүзеге асыру үшін филиал немесе өкілдік ретінде тіркемеуге құқылы. Бұл ретте салық есептілігін тапсыру және өзінің құрылымдық бөлімшесі үшін салық және бюджетке төленетін міндетті төлемдерді төлеу бойынша салық міндеттемелерін орындауды заңды тұлға (бас ұйым) орындайды. Құрылымдық бөлімшенің айналымы немесе штаты бойынша шектеулер нормативтік құжаттарда көзделмеген.

Қазақстан Республикасы Әділет министрінің 2021 жылғы 12 қазандағы № 884 бұйрығымен «Заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркеу және филиалдар мен өкілдіктерді есептік тіркеу саласында мемлекеттік қызметтер көрсету қағидаларын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Әділет министрінің міндетін атқарушының 2020 жылғы 29 мамырдағы № 66 бұйрығына өзгерістер енгізілді.

Өзгерістер:

• «Заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркеу, олардың филиалдары мен өкілдіктерін есептік тіркеу» мемлекеттік қызмет көрсету қағидаларына;
• «Заңды тұлғаларды мемлекеттік қайта тіркеу, олардың филиалдары мен өкілдіктерін есептік қайта тіркеу» мемлекеттік қызмет көрсету қағидаларына;
• «Жеке кәсіпкерлік субъектісіне жатпайтын заңды тұлғаның, сондай-ақ акционерлік қоғамның құрылтай құжаттарына, олардың филиалдары (өкілдіктері) туралы ережелерге енгізілген өзгерістер мен толықтыруларды мемлекеттік тіркеу» мемлекеттік қызмет көрсету қағидаларына;
• «Заңды тұлға қызметінің тоқтатылуын мемлекеттік тіркеу, филиалдар мен өкілдіктерді есептік тіркеуден шығару» мемлекеттік қызмет көрсету қағидаларына;
• «Жеке кәсіпкерлік субъектісіне жатпайтын заңды тұлға, сондай-ақ акционерлік қоғам, олардың филиалдары мен өкілдіктері жарғысының (ережесінің) телнұсқасын беру» мемлекеттік қызмет көрсету қағидаларына;
• «Заңды тұлғаларды тіркеу (қайта тіркеу) туралы, олардың филиалдары мен өкілдіктерін есептік тіркеу (қайта тіркеу) туралы анықтама беру» мемлекеттік қызмет көрсету қағидаларына енгізілді.

Өзгерістер:

• құжаттарды қарау тәртібін;
• құжаттарды қабылдаудан бас тартуды;
• көрсетілетін қызметті берушінің және (немесе) олардың жұмыскерлерінің мемлекеттік қызметтер көрсету мәселелері бойынша шешімдеріне, әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) шағымдануды қозғады.