«Бақылау-касса машиналарын қолданудың кейбір мәселелері туралы» ҚР Қаржы министрінің 2018 жылғы 16 ақпандағы № 208 бұйрығына сәйкес бекітілді, оның ішінде:

осы бұйрыққа 3-қосымшаға сәйкес қолма-қол ақшаны есепке алу кітабының нысаны;

Қолма-қол ақшаны есепке алу кітабы ұғымы және оны жүргізу (ҚР СК 165 –бабының 8) тармақшасы, 167-бабының 3, 6-тармақтары)

Қолма-қол ақшаны есепке алу кітабы - қолма-қол ақшаның, тауар чектерінің, фискалдық жады көрсеткіштерінің немесе бақылау-касса машинасының фискалдық деректер жинақтауышының ауысым сайынғы айналымын есепке алу журналы.

Аппараттық-бағдарламалық кешендерді қоспағанда, деректерді беру функциясы жоқ бақылау-касса машинасын салық органына есепке қою үшін:

1) бақылау-касса машинасын салық органына есепке қою туралы салықтық өтініш;

2) фискалдық режим орнатылмай енгізілуі мүмкін салық төлеуші туралы мәліметтерді қамтитын бақылау-касса машинасы;

3) нөмірленген, тігілген, салық төлеушінің қолымен және (немесе) мөрімен расталған қолма-қол ақшаны есепке алу кітабы және тауар чектері кітабы ұсынылады.

Бақылау-касса машинасының тіркеу карточкасының, тауар чегінің, қолма-қол ақшаны есепке алу кітабының және тауар чектері кітабының нысандарын уәкілетті орган белгілейді.

Осылайша, қолма-қол ақшаны есепке алу кітабы ұғымын және БКМ есепке қою тәртібін негізге ала отырып, Қолма-қол ақшаны есепке алу кітабын жүргізу деректерді беру функциясынсыз БКМ пайдаланған кезде міндетті. Бұл ретте деректерді тіркеу және (немесе) беру функциясы бар, онлайн функциясы бар БКМ қолданған кезде Қолма-қол ақшаны есепке алу кітабын жүргізу көзделмеген және ДБФ бар БКМ үшін Кітапты салық органында тіркеу талап етілмейді.

Қолма-қол ақшаны есепке алу кітабы Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің 2018 жылғы 16 ақпандағы № 208 бұйрығына 3-қосымшаға сәйкес нысан бойынша бекітілді. Қолма-қол ақшаны есепке алу кітабында сатып алушылардың төлем карточкасы арқылы есеп айырысуларын ескере отырып, толтыру үшін 35 баған көзделген.

1) «Ауысымның ­басындағы ­кассадағы ­қолма-қол ­­ақша сомасы» деген 2-баған бойынша ­­­- бағанның атауы редакциялық түрде өзгерді. Бұрынғы «Ауысым басындағы касса сомасы» атауының орнына нақтыланып, ­­ауысым ­басындағы кассадағы нақты қолма-қол ақша сомасымен толықтырылды­. Бұл ретте, формула алынып тасталды (алдыңғы жолдың 33-бағ. – 34-бағ.).

2) «Ауысым iшiнде ­кассаға ­(қызметтiк ­­кiрiске­) ­­қолма-қол ­­ақша енгiзiлдi» деген баған бойынша ­­­5-жолда бұрын кiтаптың ескi нысанында көзделгендей ақша салған адамның ­емес, ­­­­ақшаны ­­алған адамның қолы қойылады.

3) 34-баған бойынша бағанның атауы «Ауысым ­соңында ­кассадан ­тапсырылған ­қолма-қол ­­ақша сомасы» қолма-қол ақшамен толықтырылды­­.

4) Қалған бағандар өзгеріссіз қалды.

Қолма-қол ақшаны есепке алудың жаңа кітабын толтыру тәртібі.

Қолма-қол ақшаны есепке алу кітабын толтыру тәртібін мысалға алайық.

«Күні» деген 1-бағанда - БКМ жұмыс ауысымының ағымдағы күні көрсетіледі;

«Ауысым ­басындағы ­кассадағы ­қолма-қол ­­ақша сомасы» деген 2-бағанда ­­­- ауысым басындағы БКМ кассасындағы қолма-қол ақша сомасы көрсетіледі.

«Ауысым ішінде ­кассаға ­(қызметтік ­­кіріске­) ­­қолма-қол ­­ақша енгізілді» бағанының ­­­3, 4 және 5-бағандарында - БКМ кассасына қолма-қол ақшаны енгізу уақыты, БКМ кассасына енгізілген қолма-қол ақшаның сомасы қызметтік кіріс ретінде, ­­­­ақшаны ­алған ­адамның ­(мысалы, кассир-операцияшының) қолы көрсетіледі.

«Ауысым ішінде ­қолма-қол ­­ақша ­кассасынан алынды ­(қызметтік ­­шығыс­)» бағанының ­­­6, 7 және 8-бағандарында - БКМ кассасынан қолма-қол ақшаны алу уақыты, БКМ кассасынан қолма-қол ақшаны алу сомасы қызметтік шығыс ретінде, ­­­­ақшаны ­алған ­адамның қолы көрсетіледі­.

БКМ есептеуішінің сомалық көрсеткіштері «БКМ фискалдық жадының көрсеткіштері» бөлімінің 9-19-бағандарында көрсетіледі. Бұл ретте, сату операциялары бойынша салық төлеушiлердiң көпшiлiгi Сату бойынша бағандарды ғана толтырады, өйткенi Сатып алу бағандары бойынша деректер тек ломбардтарды, валюта айырбастау пункттерiн, шыны ыдысты, металл сынықтарын қабылдау пункттерiн ғана көрсетедi.

Бақылау-касса машиналары үшін БКМ қолданудың жаңа ережесіне сәйкес ауысым кезеңі жиырма төрт сағаттан аспауы тиіс.

«Ауысымның басына/Сату» деген 9-бағанда алдыңғы ауысымдық есептің көрсеткіштері – 18-бағанның өткен күнінен бастап нөлденбейтін қалдық толтырылады (көшіріледі);

«Ауысымның басында/Сатып алу» деген 10-бағанда ломбардтар, валюта айырбастау, шыны ыдысты, металл сынықтарын қабылдау пункттері үшін - Z есеп – 19-бағанның өткен күнінен бастап нөлденбейтін қалдық (көшіріледі);

«Есептің Z көрсеткіштері» бөліміндің 12-бағанында Сату/Қолма-қол есеп айырысу - қолма-қол есеп айырысу үшін күн ішіндегі түсім (есептеуіштің жиынтық деректері) көрсетіледі;

«Сату/Төлем карточкасымен» деген 13-бағанда - БКМ арқылы төлем карточкасымен есеп айырысу бойынша бір күнге жүргізілген түсім көрсетіледі;

«Сату/Жалпы сомаға» деген 14-бағанда – қолма-қол ақшамен және төлем карточкасымен жалпы сомаға бір күнгі қорытынды түсім көрсетіледі;

«Сатып алу/Қолма-қол есеп айырысу» деген 15-бағанда - клиенттерден ломбардтардың, валюта айырбастау, шыны ыдысты, металл сынықтарын қабылдау пункттерінің қолма-қол есеп айырысуы бойынша есеп деректері көрсетіледі;

«Сатып алу/Төлем карточкасымен» деген 16-бағанда - ломбардтардың, валюта айырбастау, шыны ыдысты, металл сынықтарын қабылдау пункттерінің төлем карточкасымен есеп айырысу үшін клиенттерден сатып алу бойынша есептің деректері көрсетіледі;

«Сатып алу/Жалпы сомаға» деген 17-бағанда - ломбардтардың, валюта айырбастау, шыны ыдысты, металл сынықтарын қабылдау пункттерінің қолма-қол ақшамен және төлем карточкасымен жалпы сомаға сатып алу бойынша күн ішіндегі қорытынды деректер көрсетіледі;

«Ауысымның соңына/Сатуға» деген 18-бағанда - сату бойынша есептің Z көрсеткіші - күн соңындағы нөлденбейтін қалдық (9-бағ.+14-бағ.) көрсетіледі;

«Ауысымның аяғында/Сатып алу» деген 19-бағанда - сатып алу бойынша есептің Z көрсеткіші – ломбардтардың, валюта айырбастау, шыны ыдысты, металл сынықтарын қабылдау пункттерінің күн соңындағы нөлденетін қалдығы (10-бағ. + 17-бағ.) көрсетіледі.

«Қате ­­төлемдер ­туралы деректер» бағанының ­­20, 21, 22, 23-бағандарында - БКМ арқылы қате жүргізілген төлемдер туралы мәліметтер (БКМ чектерінің саны, қолма-қол есеп айырысу үшін қате жүргізілген сома, төлем карточкасымен қате жүргізілген сома, қате жүргізілген төлемнің жалпы сомасы) көрсетіледі.

«БКМ чектерін және тауар ­­чектерін қайтару ­(жою­­­­­)» бағанының ­­24, 25, 26, 27-бағандарында - БКМ чектерін және тауар чектерін қайтару, жою операциялары бойынша мәліметтер (чектердің саны, қолма-қол есеп айырысу, төлем карточкасымен, жалпы сомаға) көрсетіледі.

«Ауысымда тауар ­­­­чектері берілді» бағанының ­­28, 29, 30, 31-бағандарында - тауар чектерінің нөмірлері, тауар чектерінің саны, қолма-қол есеп айырысу сомасына, төлем карточкасына, жалпы сомаға мәліметтер көрсетіледі).

«Ауысым ­соңындағы ­касса сомасы» деген 33-бағанда ­­(2-бағ. + 4-бағ. - 7-бағ. + 14-бағ. - 17-бағ. - 23-бағ. - 27-бағ. + 32-бағ.) – келтірілген формула бойынша есептелетін ауысым соңындағы касса сомасы көрсетіледі. 33-бағанның есебіне қолма-қол ақшамен есеп айырысулар және төлем карточкасымен есеп айырысулар енгізілген жалпы сомаға сату бойынша БКМ есебінің Z көрсеткіштері бойынша 14-баған қатысатындықтан, жиынтық 33-бағанда БКМ арқылы жүргізілген төлем карточкасымен есеп айырысуларды ескере отырып, ауысымның аяғындағы касса сомасы көрсетіледі. Кассаның ауысым соңындағы сомасы БКМ ауысымдық есебінің көрсеткіштері бойынша төлем карточкаларын пайдалану кезінде төлем сомаларын ескеретін болады.

Бұл ретте БКМ қолданудың жаңа қағидаларына сәйкес кассаның ағымдағы жай-күйі туралы төлем карточкаларын пайдалану кезінде төлем сомаларын ескере отырып, есеп көрсеткіштері фискалдық есепті алу сәтіндегі кассадағы қолма-қол ақша сомасына, қолма-қол ақшаны есепке алу кітабында көрсетілген тауарларды өткізуге, жұмыстарды орындауға, қызметтерді көрсетуге байланысты емес қолма-қол ақшаны қабылдау және беру сомасына сәйкес келуге тиіс.

«Ауысымның ­соңында ­кассадан ­өткізілген ­қолма-қол ­­ақша сомасы» деген 34-бағанда ­­- кассир БКМ кассасынан БКМ ауысымының соңында бухгалтерлік кассаға өткізетін қолма-қол ақша сомасы көрсетіледі.

«Жауапты ­­­­­тұлғаның қолы» деген 35-бағанда ­– жауапты тұлғаның қолы (мысалы, салық төлеушінің өзі немесе қызметкер - кассир-операцияшы) көрсетіледі.

БКМ қолданудың жаңа Қағидаларына сәйкес салық төлеушінің жауапты тұлғасы – салық төлеуші не салық төлеушімен еңбек қатынастарында тұрған немесе сенімхат, шарт негізінде немесе өзге заңды негізде оның атынан әрекет ететін, бақылау-касса машинасын қолдана отырып, сатып алушымен (клиентпен) ақшалай есеп айырысуды жүзеге асыратын және оның жұмысына жауап беретін тұлға.