Тауарға ілеспе құжаттар - бұл Еуразиялық экономикалық одақтың кедендік шекарасы арқылы өткізілетін тауарларға арналған коммерциялық және көліктік құжаттар. («Қазақстан Республикасындағы кедендік реттеу туралы» кодекс)

Көліктік (тасымалдау) құжаттары - тауарларды тасымалдау шартының болуын растайтын және оларды осындай тасымалдау кезінде алып жүретін құжаттар (коносамент, жүкқұжат, көлік экспедициясы шартының жасалғанын растайтын құжат және өзге де құжаттар);

Көліктің әрбір түрі үшін және жүктерді тасымалдау орнына байланысты (ҚР шегінде немесе ҚР шегінен тыс) міндетті көлік құжаттарының өз тізбесі пайдаланылады.

ҚР Азаматтық кодексінің 689-бабы негізінде - Жүктi тасымалдау шарты бойынша бiр тарап (тасымалдаушы) өзiне басқа тараптың (жүк жөнелтушiнiң) сенiп тапсырған жүгiн белгiленген мекенге жеткiзуге және жүктi алуға уәкiлеттi адамға (алушыға) оны беруге міндеттенеді, ал жүк жөнелтуші жүкті тасымалдағаны үшiн шартқа немесе тарифке сәйкес ақы төлеуге мiндеттенедi.

Жүк тасымалдау шарты көлiктiк құжатын, коносаменттi, тауар-көлiк құжатын немесе жүк тасымалдаудың көлiк туралы заң актiлерiнде көзделген өзге құжатын толтыру арқылы ресiмделедi.

Темір жол көлігі туралы заңға сәйкес - тасымалдау құжаттары - ресімдеу жолымен тасымалдау шарты жасалатын құжаттар (жол жүру құжаты (билет), багаж және жүк-багаж түбіртектері, темір жол көлік жүкқұжаты).

Автомобиль көлiгi туралы Заңның 30-бабы негізінде - Жүктi автомобильмен тасымалдау шарты бойынша тасымалдаушы өзiне жүк жөнелтушi сенiп тапсырған жүктi оның тасымалдау шарттарын сақтай отырып жеткiзу пунктiне сақтауға және оны жүктi алуға уәкiлеттi тұлғаға (жүк алушыға) беруге мiндеттенедi, ал жүк жөнелтушi жүктi автомобильмен тасымалдау үшiн шартқа немесе тарифке сәйкес ақы төлеуге мiндеттенедi.

Жүкті автомобильмен тасымалдау шартын жасасу қағаз немесе электрондық нысанда тауар-көлік жүкқұжатын жасаумен расталады.

Тауар-көлік жүкқұжатын қолдану және ресімдеу тәртібі Автомобиль көлігімен жүктерді тасымалдау қағидаларымен регламенттелген.

Қағидаларға сәйкес Тауар-көлік жүкқұжаты жөнелтілетін жүкті жүк жөнелтуші есептен шығаратын және оны жүк алушы кіріске алатын негізгі тасымалдау құжаты болып табылады.

13. Жүк жөнелтуші тасымалдаушыға тасымалдауға берілген жүкке қағаз тасығышта ресімделген жағдайда, төрт данада жасалатын тауар-көлік жүкқұжатын ұсынады.

15. Жүк жөнелтушіден жүктерді тасымалдауға қабылдау қағаз тасығышта ресімделген жағдайда, тауар-көлік жүкқұжатының барлық даналарында тасымалдаушының қолымен куәландырылады.

Бірінші дана жүк жөнелтушіде қалады және тасымалдауға берілген жүктерді есептен шығаруға арналады. Екінші, үшінші және төртінші даналарды жүк жөнелтуші тасымалдаушыға тапсырады.

Екінші дананы тасымалдаушы жүк алушыға тапсырады және алынған жүктерді кіріске алу үшін пайдаланады.

Үшінші және төртінші даналар тасымалдаушыда қалады. Үшінші дана тасымалдау есебіне тігіледі және жүк жөнелтушімен (жүк алушымен) есеп айырысуға негіз болады, ал төртінші жолдама параққа тіркеледі және көліктік жұмысты есептеу үшін негіз болады.

16. Тауар-көлік жүкқұжатының барлық даналарында қағаз тасығышта ресімделген жағдайда, жүк жөнелтуші автокөлік құралдың келу, кету және тұру уақытын қояды, сондай-ақ тиеу тәсілін, жүктің салмағын, жүк орындарының санын, тасымалдаушы орындайтын қызметтердің түрлерін көрсетеді және тауар-көлік жүкқұжаттарын қолмен, мөрмен немесе мөртабанмен растайды.

ҚР Салық кодексінің 387-бабына сәйкес халықаралық тасымалдарды растайтын құжаттар:

1) жүктерді тасымалдау кезінде:

• халықаралық автомобиль қатынасында - тауар-көлік жүкқұжаты;
• халықаралық темір жол қатынасында, оның ішінде тікелей халықаралық темір жол-паром қатынасында және жүкті темір жолдан су көлігіне ауыстырып тиеумен халықаралық темір жол-су қатынасында - бірыңғай үлгідегі жүкқұжат;
• әуе көлігімен - жүкқұжат (әуе жүкқұжаты);
• теңіз көлігімен - коносамент немесе теңіз жүкқұжаты;
• екі немесе одан да көп көлік түрлерімен транзитпен (аралас тасымалдау) - бірыңғай тауар-көлік жүкқұжаты (бірыңғай коносамент);

магистральдық құбыржолдар жүйесі арқылы:

• есеп айырысу кезеңi iшiндегі экспорт және ішкі тұтыну үшін шығару кедендік рәсімдерімен орналастырылған тауарларға арналған декларацияның көшірмесі не есеп айырысу кезеңi iшiндегі кедендік транзит кедендік рәсімімен орналастырылған тауарларға арналған декларация;
• орындалған жұмыстардың (көрсетілген қызметтердің) актiлерi, жүктердi сатушыдан не көрсетілген жүктерді бұрын жеткізуді жүзеге асырған басқа да тұлғалардан сатып алушыға не көрсетілген жүктерді одан әрі жеткізуді жүзеге асыратын басқа да тұлғаларға қабылдап алу-тапсыру актiлерi;

2) жолаушыларды, багажды және жүк багажын тасымалдау кезінде:

автомобиль көлігімен:

• тұрақты тасымалдар кезінде – Қазақстан Республикасында сатылған жол жүру билеттерін сату туралы есеп, сондай-ақ жол жүру бойындағы автовокзалдар (автостанциялар) жасаған жолаушылар билеттері туралы есеп айырысу ведомостары;
• тұрақты емес тасымалдар кезінде – халықаралық қатынаста көлік қызметтерін көрсету туралы шарт;

темір жол көлігімен:

• Қазақстан Республикасында сатылған жол жүру, тасымалдау және пошта құжаттарын сату туралы есеп;
• Қазақстан Республикасында халықаралық қатынаста сатылған жолаушылар билеттері туралы есеп айырысу ведомосы;
• теміржол әкімшіліктері арасындағы жолаушылар тасымалдары үшін өзара есеп айырысу жөніндегі баланстық ведомость пен жол жүру және тасымалдау құжаттарын ресімдеу туралы есеп;

әуе көлігімен:

• бас декларация;
• жолаушы манифесі;
• карго-манифест;
• лоджит (орталық-тиеу кестесі);
• жиынтық-тиеу ведомосы (жол жүру билеті және багаж квитанциясы);
• халықаралық қатынаста жолаушылар поездарының (вагондарының) жүріп өтуі бойынша көрсетілетін қызмет кезінде:
• жолаушылар поезының заттай парағы.

Осы тармақта көрсетілген құжаттар қағаз жеткізгіште және (немесе) электрондық нысанда жасалуы мүмкін.

5. Салық органдарының ақпараттық жүйелерінде кеден органдарының тауарларды іс жүзіндегі әкету туралы хабарламасы бар, электрондық құжат түріндегі тауарларға арналған декларация да тауарлардың экспортын растайтын құжат болып табылады. Осы тармақта көзделген, электрондық құжат түріндегі тауарларға арналған декларация болған кезде осы баптың 4-тармағы бірінші бөлігі 1) тармақшасының сегізінші абзацында белгіленген құжаттарды ұсыну талап етілмейді.

ҚР Салық кодексінің 443-бабына сәйкес - Еуразиялық экономикалық одақта тауарлар экспорты, импорты, қызметтер көрсету кезінде тауарға ілеспе құжаттар деп халықаралық автомобиль жүкқұжаты, темір жол көлігінің жүкқұжаты, тауар-көлік жүкқұжаты, бірыңғай үлгідегі жүкқұжат, багаж ведомосы, пошта ведомосы, багаж түбіртегі, әуе жүкқұжаты, коносамент, сондай-ақ тауарларды құбыржол көлігімен және электр беру желілері арқылы өткізу кезінде пайдаланылатын құжаттар және акцизделетін тауарлардың жекелеген түрлерін өткізу кезінде пайдаланылатын, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңдарында және Қазақстан Республикасы қатысушысы болып табылатын халықаралық шарттарда көзделген тасымалдар кезінде тауарлар мен көлік құралдарына ілесіп жүретін өзге де құжаттар; шот-фактуралар, ерекшеліктер, тиеп-жөнелту және орау парақтары, сондай-ақ тауарлар туралы мәліметтерді, оның ішінде тауарлардың құнын растайтын және Қазақстан Республикасы қатысушысы болып табылатын халықаралық шарттарға сәйкес пайдаланылатын басқа да құжаттар түсініледі.

CMR- Халықаралық көлік жүкқұжаты (CMR туралы ақпарат жүктерді халықаралық тасымалдау кезінде көрсетіледі).
CMR халықаралық тауар-көлік жүкқұжаты болып табылады. Мұндай құжатсыз бортта қандай да бір жүкпен мемлекеттік шекараны кесіп өту мүмкін емес.

CMR мемлекеттік сипаттағы тасымалдарды қоса алғанда, барлық тасымалдарға қолданылады. Бірақ мұндай тауар-көлік жүкқұжатында қажеттілік болмаған кезде 3 ерекшелік бар. Бұл мыналарға қатысты:

• қайтыс болған адамды тасымалдау;
• пошта конвенциясы шеңберінде жүзеге асырылатын тасымалдар;
• көшу кезінде жиһазды, интерьер заттарын және өзге де заттарды жеткізу.

Егер жүкті Еуропа елдерінің аумағына жеткізу жүзеге асырылатын болса, CMR міндетті түрде ресімдеуге тура келеді.