Бөлшек салық – бұл ҚР Салық кодексінде көзделген шарттарға сәйкес келетін бизнес субъектілері үшін салық салудың неғұрлым жұмсақ шарттарын көздейтін арнайы салық режимі.

Мемлекет басшысының Қазақстан халқына Жолдауында пандемиядан неғұрлым зардап шеккен секторларда жұмыс істейтін кәсіпкерлерге бөлшек сауда салығын төлеу құқығын беру мүмкіндігі туралы тапсырмасына сәйкес «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан Республикасының Кодексіне (СК) және «ҚР Салық кодексін қолданысқа енгізу туралы» ҚР Заңына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының 10.12.2020 жылғы № 382-VI Заңымен 01.01.2021 жылдан бастап жаңа баламалы салық режимі - ҚР СК жаңа 77-1-тарауында көзделген «Бөлшек салықтың арнайы салық режимі» енгізілді.

2023 жылғы 1 қаңтардан бастап Бөлшек салықтың арнайы салық режимі қайтарылды.

2023 жылғы 1 қаңтардан бастап бөлшек салықтың АСР мерзімсіз әрекет етеді, бұл тұрақты әрекет ететін салық режимі.

2023 жылғы 20 наурызда Мемлекет басшысы «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан Республикасының Кодексіне (Салық кодексі) және «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан Республикасының Кодексін (Салық кодексі) қолданысқа енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңына қол қойды, оған сәйкес Кодекс Бөлшек салықтың арнаулы салық режимі 77-2-тарауымен толықтырылды, ол 2023 жылғы 1 қаңтардан бастап артқы күнмен енгізілді.

01.01.2023 жылдан бастап бөлшек салықтың арнаулы салық режимі.

01.01.2023 жылға дейінгі бөлшек салықтың арнаулы салық режимі

01.01.2023 жылдан бастап бөлшек салықтың арнаулы салық режимі.

Бөлшек салықтың арнаулы салық режимін мынадай шарттарға сәйкес келетін салық төлеушілер қолдануға құқылы:

• салық кезеңіндегі жұмыскерлердің орташа тізімдік саны 200 адамнан аспайды;
• күнтізбелік жыл ішіндегі кіріс 600 000 АЕК-тен аспайды;
• осы режимді қолдану мақсаттары үшін Қазақстан Республикасының Үкіметі қызмет түрлерінайқындаған бір немесе бірнеше режимді ғана жүзеге асыратын;
• ҚР Кәсіпкерлік кодексіне сәйкес шағын және орта кәсіпкерлік субъектілері болып танылады.

Бөлшек салық мөлшерлемесі:

• 4% - ҚР-да және одан тысқары жерлерде салық кезеңінде жеке тұлғаларға алынған (алынуға жататын) кірістер бойынша;
• 8% - заңды тұлғаларға тауарларды өткізуден, жұмыстарды орындаудан, қызметтерді көрсетуден алынған кірістер бойынша.

ҚҚС төлеушілер үшін хабарлама берілген күннен бастап режимге көшу көзделген, ол ҚҚС төлеуші ретінде есептен шығару туралы өтінішпен бір мезгілде беріледі.

Құрылтайшысы немесе қатысушысы бір мезгілде бөлшек салықтың арнаулы салық режимін қолданатын басқа заңды тұлғаның құрылтайшысы немесе қатысушысы болып табылатын заңды тұлғалардың бөлшек салықтың арнаулы салық режимін қолдануға құқығы жоқ.

Төлем көзінен ұсталатын салықтарды қоспағанда, КТС және ЖТС бойынша салық
мөлшерлемелері:

• Қазақстан Республикасында және одан тысқары жерлерде салық кезеңінде алынған (алынуға жататын) барлық кірістер бойынша 4%. Бұл ретте жергілікті өкілді органдар бөлшек салық мөлшерлемесінің мөлшерін 50%-ға, яғни 4%-дан 2% -ға дейін төмендетуге құқылы;
• кәсіпкерлік субъектілеріне тауарларды өткізуден, жұмыстарды орындаудан, қызметтерді көрсетуден алынған кірістер бойынша 8%, мұндай шығыстарға шегерімдер сомасын құжаттамалық растау қажет болған жағдайда (электрондық шот-фактураның үзіндісімен немесе сатып алушының ЖСН/БСН көрсете отырып чекті берумен). Осы мөлшерлеменің мөлшері төмендетуге жатпайды.

Бұл ретте жекелеген салық төлеушілер үшін мөлшерлемені жеке-дара төмендетуге тыйым салынады.

Мөлшерлеменің мөлшерін төмендету туралы мұндай шешімді жергілікті өкілді орган ағымдағы жылдың 1 шілдесінен кешіктірмей қабылдайды, ол қабылданған жылдың 1 қаңтарынан бастап қолданысқа енгізіледі және ресми жариялануға тиіс.

Бөлшек салықтың арнаулы салық режимiн қолданатын салық төлеушi мөлшерлемелер бойынша салық салынатын кiрiстер бойынша бөлек салық есебiн жүргiзуге тиiс.

Қазақстан Республикасында және одан тысқары жерлерде алынған (алынуға жататын), жалпыға бірдей белгіленген тәртіппен салық кезеңі үшін жиынтықпен айқындалатын кіріс бөлшек салықтың арнаулы салық режимін қолданатын салық төлеуші үшін салық салу объектісі болып табылады:

• осы Кодекстің 225-240-баптарына сәйкес - заңды тұлға;
• ҚР СК 226-240-баптарында көзделген ерекшеліктерді ескере отырып, ҚР СК 225-бабында белгіленген корпоративтік табыс салығын есептеу мақсатында жылдық жиынтық кірісті айқындау тәртібіне ұқсас - дара кәсіпкер.

Бұл ретте, төлем көзінен ұсталатын салықтарды қоспағанда, корпоративтік немесе жеке табыс салығын есептеу кезінде бөлшек салықтың арнаулы салық режимін қолданатын салық төлеуші үшін салық салу объектісі осындай салық төлеуші-жұмыс берушінің жұмыскерлерінің кірістері бойынша оның шығыстарының сомасына азайтылуға жатады.

Салықтық кезең, декларация тапсыру және салықтарды төлеу мерзімдері

1. Бөлшек салықтың арнаулы салық режимін қолдану үшін салықтық кезең күнтізбелік тоқсан болып табылады. (ҚР СК 696-4-бабы).

2. Бөлшек салықтың арнаулы салық режимін қолданатын салық төлеушілер үшін декларациялар (СЕН 913.00) салық төлеушінің орналасқан жері бойынша салық органына есепті салық кезеңінен кейінгі екінші айдың 15-інен кешіктірілмей тапсырылады.

• 15 мамырға дейін (І тоқсанға);
• 15 тамызға дейін (II тоқсанға);
• 15 қарашаға дейін (III тоқсан үшін);
• 15 ақпанға дейін (IV тоқсанға).

Жаңа 913.00-нысан

3. Бөлшек салықтың арнаулы салық режимін қолданатын салық төлеушілер үшін декларацияда көрсетілген салықтарды бюджетке төлеу есепті салық кезеңінен кейінгі екінші айдың 25-інен кешіктірмей жүргізіледі.

• 25 мамырға дейін (І тоқсанға);
• 25 тамызға дейін (II тоқсанға);
• 25 қарашаға дейін (III тоқсанға);
• 25 ақпанға дейін (IV тоқсанға).

Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің міндетін атқарушының 2023 жылғы 21 шілдедегі № 783 бұрығымен «Салық есептілігі нысандарын және оларды жасау қағидаларын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің бірінші орынбасары - Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің 20 жылғы 2020 қаңтардағы № 39 бұйрығына өзгерістер енгізілді.

Өзгерістер 2023 жылдан бастап СЕН 913 бойынша салық есептілігі бөлігінде бөлшек салық бойынша ретроспективті өзгерістерге қатысты.

Жаңа нысан және оны толтыру қағидалары 2023 жылғы 1 қаңтардан бастап туындаған құқықтық қатынастарға қолданылады.

Нысан 913.01-қосымшамен толықтырылды, ал бөлшек салық бойынша декларацияны толтыру қағидалары «Бөлшек салықтың арнаулы салық режимін қолданатын салық төлеушілер бойынша салық міндеттемелерін есептеу - 913.01-нысанын толтыру бойынша түсіндірме» атты 3-тараумен толықтырылды.

Бөлшек салық-2024: қызмет түрлерінің толық тізімі

01.01.2023 жылға дейінгі бөлшек салықтың арнаулы салық режимі.

01.01.2023 жылға дейін бөлшек салықтың арнайы салық режимі кімге қолданылады (ҚР Салық кодексінің 696-1-бабы).

Салық төлеушілер бөлшек салықтың арнаулы салық режимін, егер олар:

1) ҚР Кәсіпкерлік кодексіне сәйкес шағын және орта кәсіпкерлік субъектілері болып танылса;

2) осы режимді қолдану мақсатында ҚР Үкіметі айқындаған қызметтің бір немесе бірнеше түрін жүзеге асырса, қолдануға құқылы.

ҚР Кәсіпкерлік кодексінің 24-бабына сәйкес:

• заңды тұлға құрмаған дара кәсіпкерлер және жұмыскерлерінің жылдық орташа саны бір жүз адамнан аспайтын және жылдық орташа кірісі республикалық бюджет туралы заңда белгіленген және тиісті қаржы жылының 1 қаңтарында қолданыста болатын АЕК-тің үш жүз мың еселенген мөлшерінен аспайтын, кәсіпкерлікті жүзеге асыратын заңды тұлғалар шағын кәсіпкерлік субъектілері болып табылады.

• жұмыскерлерінің жылдық орташа саны он бес адамнан аспайтын немесе жылдық орташа кірісі республикалық бюджет туралы заңда белгіленген және тиісті қаржы жылының 1 қаңтарында қолданыста болатын АЕК-тің отыз мың еселенген мөлшерінен аспайтын, жеке кәсіпкерлікті жүзеге асыратын шағын кәсіпкерлік субъектілері микрокәсіпкерлік субъектілері болып табылады.

Мемлекеттік қолдау және Қазақстан Республикасы заңнамасының өзге де нормаларын қолдану мақсаттары үшін:

1) есірткі, психотроптық заттар мен прекурсорлардың айналымына байланысты әрекетті;

2) акцизделетін өнімді өндіруді және (немесе) көтерме саудада өткізуді;

3) астық қабылдау пункттерінде астық сақтау жөніндегі қызметті;

4) лотерея өткізуді;

5) ойын бизнесі саласындағы қызметті;

6) радиоактивті материалдардың айналымына байланысты қызметті;

7) банк қызметін (не банк операцияларының жекелеген түрлерін) және сақтандыру нарығындағы қызметті (сақтандыру агенті қызметінен басқа);

8) аудиторлық қызметті;

9) бағалы қағаздар нарығындағы кәсіби қызметті;

10) кредиттік бюролар қызметін;

11) күзет қызметін;

12) азаматтық және қызметтік қару мен оның патрондарының айналымына байланысты қызметті жүзеге асыратын дара кәсіпкерлер мен заңды тұлғалар шағын кәсіпкерлік, оның ішінде микрокәсіпкерлік субъектілері деп танылмайды.

Кәсіпкерлікті жүзеге асыратын, осы баптың 3 және 6-тармақтарына сәйкес шағын және ірі кәсіпкерлік субъектілеріне жатпайтын дара кәсіпкерлер мен заңды тұлғалар орта кәсіпкерлік субъектілері болып табылады.

Тиісінше, СК 683-бабына сәйкес шағын бизнес субъектілері үшін АСР-ді қолдану шарттары шекті кірісті, жұмыскерлердің орташа тізімдік санын негізге ала отырып, бөлшек салықтың жаңа АСР-не қолданылмайды, өйткені шағын және орта кәсіпкерлік субъектілері үшін қолданудың барлық шарттары ҚР Кәсіпкерлік кодексіне сілтеме жасай отырып, СК 696-1-бабында айқындалған

Осылайша, бөлшек салықтың жаңа арнайы салық режимін осы режимді қолдану мақсатында ҚР Үкіметі айқындаған қызметтің бір немесе бірнеше түрін жүзеге асыратын шағын, микро және орта кәсіпкерлік субъектілері қолдануға құқылы.

Бөлшек салықтың арнаулы салық режимі үшін көзделген салық жеңілдіктері

ҚҚС-нан босату және ҚҚС бойынша есептен шығару (СК-нің 82-бабының 4-тармағы, 85-бабының 1-тармағы)

Бөлшек салықтың АСР қолданатын салық төлеушілер ҚҚС-нан босатылады және бөлшек салықтың арнайы салық режимін қолдану кезінде айналымдарды ҚҚС бойынша есепке қою үшін ҚҚС бойынша ең аз айналымға қоспайды.

Сонымен қатар қосылған құн салығын төлеуші бөлшек салықтың арнаулы салық режиміне көшуге байланысты ҚҚС бойынша тіркеу есебінен шығару үшін осындай арнаулы салық режимін қолдану басталғанға дейін бес жұмыс күнінен кешіктірмей ҚР СК 85-бабының 1-тармағының бірінші бөлігінде белгіленген шарттарды сақтамай ҚҚС бойынша есептен шығаруға салықтық өтініш береді.

Салық органдары осы тармақтың үшінші бөлігінде көрсетілген салық төлеушіні бөлшек салықтың арнаулы салық режимін қолдану басталған күннен бастап қосылған құн салығы бойынша тіркеу есебінен шығаруды жүргізуге міндетті

Яғни, бөлшек салықтың АСР-не көшу кезінде ҚҚС төлеуші өткен жылы немесе ағымдағы жыл ішінде ҚҚС бойынша ең төменгі айналымнан асып кетуіне қарамастан ҚҚС бойынша есептен шығарылады. ҚҚС бойынша есептен шығару бөлшек салықтың АСР қолданыла бастаған күннен бастап сөзсіз.

Әлеуметтік салықтан босату (СК 482-бабы 2-тармағының 1) тармақшасы)

Бөлшек салықтың АСР қолданатын салық төлеушiлер әлеуметтiк салық төлеушiлер болып табылмайды, әлеуметтiк салықты есептемейдi және төлемейдi.

Бөлшек салықтың арнаулы салық режиміне көшу тәртібі (СК 678, 679-баптары)

Бөлшек салықтың арнаулы салық режимi шағын бизнес субъектiлерi үшiн АСР-ден және ауыл шаруашылығы өнiмдерiн өндiрушiлер үшiн АСР-ден оқшауланған СК-нiң 687-бабы 1-тармағының 1-1) тармақшасының арнаулы салық режимiнiң жеке түрi ретiнде енгiзiлген.

Салық төлеуші, жаңадан құрылғандарды қоспағанда, қолдану шарттарына сәйкес келген кезде - жалпы белгіленген салық салу тәртібінен немесе өзге де арнаулы салық режимінен бөлшек салықтың арнаулы салық режиміне көшуге құқылы.

Салық төлеушілер қолданылатын салық салу режимі туралы хабарламаны орналасқан жері бойынша салық органына қағаз жеткізгіште немесе электрондық нысанда, оның ішінде «электрондық үкімет» веб-порталы арқылы табыс етеді. Таңдалған арнайы салық режимін қолдануды бастау күні:

1) дара кәсіпкер ретінде қызметтің басталғаны туралы хабарламада таңдалған арнаулы салық режимін көрсеткен жаңадан құрылған дара кәсіпкерлер үшін - салық органдарында дара кәсіпкер ретінде тіркеу есебіне қойылған күн;

2) осы бапта белгіленген мерзімде қолданылатын салық салу режимі туралы хабарлама ұсынған жаңадан құрылған заңды тұлғалар үшін - тіркеуші органда мемлекеттік тіркеу күні;

3) қалған жағдайларда - қолданылатын салық салу режимі туралы хабарлама табыс етілген айдан кейінгі айдың 1-күні.

Осылайша, бөлшек салықтың осы арнаулы салық режимi жаңадан құрылған салық төлеушiнi таңдай алады, сондай-ақ қолданылатын салық салу режимi туралы хабарлама беру жолымен салық салудың басқа режимдерiнен, оның iшiнде жалпыға бiрдей белгiленген режимiнен ауыса алады.

Бөлшек салықтың арнаулы салық режимін қолдану және оны қолдану кезінде салықтарды есептеу тәртібі (СК 696-1-бабы)

Бөлшек салықтың арнаулы салық режимі төлем көзінен ұсталатын салықтарды қоспағанда, корпоративтік немесе жеке табыс салығын есептеудің ерекше тәртібін көздейді.
Бөлшек салықтың арнаулы салық режимін қолдану кезінде төлем көзінен ұсталатын салықтарды қоспағанда, корпоративтік немесе жеке табыс салығын есептеуді салық төлеуші есепті салық кезеңі үшін салық салу объектісіне 3 пайыз мөлшеріндегі мөлшерлемені қолдану жолымен дербес жүргізеді.

Бөлшек салықтың арнаулы салық режимін қолданатын салық төлеуші үшін салық салу объектісі Қазақстан Республикасында және одан тысқары салық кезеңінде алынған (алынуға жататын), жалпыға бірдей белгіленген тәртіппен айқындалатын кіріс болып табылады:

• заңды тұлға - осы Кодекстің 7-бөліміне сәйкес;

• дара кәсіпкер - осы Кодекстің 8-бөліміне сәйкес.

Осылайша, жаңа АСР-дегі бөлшек салық заңды тұлға үшін КТС немесе Дара кәсіпкер үшін ЖТС төлеудің баламасы ретінде жалпы белгіленген тәртіппен айқындалатын салық кезеңі үшін кірістің 3% мөлшерінде есептеледі.

Салық кезеңі, декларацияны тапсыру және салықтарды төлеу мерзімдері

1. Бөлшек салықтың арнаулы салық режимін қолдану үшін салықтық кезең күнтізбелік тоқсан болып табылады.

2. Декларациялар (СЕН 913.00) – «Бөлшек салықтың арнаулы салық режимін қолданатын салық төлеушілер үшін декларация» салық төлеушінің орналасқан жері бойынша салық органына есепті салық кезеңінен кейінгі екінші айдың 15-інен кешіктірілмей тапсырылады.

• 15 мамырға дейін (І тоқсанға);
• 15 тамызға дейін (II тоқсанға);
• 15 қарашаға дейін (III тоқсан үшін);
• 15 ақпанға дейін (IV тоқсанға).

3. Бөлшек салықтың арнаулы салық режимін қолданатын салық төлеушілер үшін декларацияда көрсетілген салықтарды бюджетке төлеу есепті салық кезеңінен кейінгі екінші айдың 25-інен кешіктірмей жүргізіледі.

• 25 мамырға дейін (І тоқсанға);
• 25 тамызға дейін (II тоқсанға);
• 25 қарашаға дейін (III тоқсанға);
• 25 ақпанға дейін (IV тоқсанға).

КТС/ЖТС төлеу БСК-да жүргізіледі:

101111 - «Ірі кәсіпкерлік субъектілерінен және мұнай секторы ұйымдарынан түсетін түсімдерді қоспағанда, заңды тұлғалардан алынатын корпоративтік табыс салығы».

101202 - «Төлем көзінен салық салынбайтын кірістерден ұсталатын жеке табыс салығы».

КТС (ЖТС) бойынша салық тіркелімінің нысаны бекітілмеген, сондықтан салық төлеуші салық тіркелімін ҚР СК 215-бабының ережелеріне сәйкес дербес әзірлейді.