Преференциялар – бұл жекелеген мемлекеттерге, кәсiпорындарға, ұйымдарға қызметтiң белгiлi бiр түрлерiн қолдау үшiн берiлетiн артықшылық, жеңiлдiктер.

Инвестициялық салықтық преференциялар бұл преференциялар объектілерінің құнын және (немесе) реконструкциялауға, жаңғыртуға арналған кейінгі шығыстарды шегерімге жатқызудан тұратын корпоративтік табыс салығын төлеуден босатуды ұсыну жөніндегі жеңілдік.

Инвестициялық салық преференциялары (бұдан әрі - преференциялар) осы бапқа және ҚР СК 275 және 276-баптарына сәйкес салық төлеушінің таңдауы бойынша қолданылады және преференциялар объектілерінің құнын және (немесе) реконструкциялауға, жаңғыртуға арналған кейінгі шығыстарды шегерімге жатқызу болып табылады (ҚР СК 274-бабы).

ҚР СК 274-бабының 6-тармағында көрсетілгендерді қоспағанда, Қазақстан Республикасының заңды тұлғалары преференцияларды қолдануға құқылы.

Преференция объектілеріне не жатады

Преференцияларды қолдану әдістері

Салықтық есепке алу

Преференцияларға тыйым салу

Преференция объектілеріне не жатады

Қазақстан Республикасының аумағында алғаш рет пайдалануға енгізілетін өндірістік мақсаттағы ғимараттар және құрылысжайлар, машиналар мен жабдық өздері пайдалануға енгізілген салықтық кезеңнен кейінгі кемінде үш салықтық кезең ішінде бір мезгілде мынадай шарттарға сәйкес келсе:

1) концессия шарты шеңберінде концеденттің концессионерге (құқық мирасқорына немесе концессия шартын іске асыру үшін тек қана концессионер арнайы құрған заңды тұлғаға) иеленуге немесе пайдалануға берген, қызмет ету мерзімі бір жылдан асатын активтер немесе негізгі құралдар болып табылса;

2) преференцияларды қолданған салық төлеуші кіріс алуға бағытталған қызметте пайдаланып жатса;

3) өздерін пайдаланудың өзіндік ерекшеліктеріне байланысты жер қойнауын пайдалануға арналған келісімшарт (келісімшарттар) бойынша қызметті жүзеге асырумен тікелей себептік-салдарлық байланысы бар активтер болып табылмаса;

4) жер қойнауын пайдаланушы осы активтер бойынша шеккен келесі шығыстар салықтық есепке алуда жер қойнауын пайдалануға арналған келісімшарт (келісімшарттар) бойынша қызмет пен келісімшарттан тыс қызмет арасында бөлінуге жатпаса;

5) Қазақстан Республикасының кәсіпкерлік саласындағы заңнамасына сәйкес 2009 жылғы 1 қаңтарға дейін жасалған келісімшарттар бойынша инвестициялық жоба шеңберінде пайдалануға енгізілетін активтер болып табылмаса;

6) Қазақстан Республикасының кәсіпкерлік саласындағы заңнамасына сәйкес 2014 жылғы 31 желтоқсаннан кейін жасалған инвестициялық келісімшарт бойынша инвестициялық басым жоба шеңберінде пайдалануға енгізілген активтер болып табылмаса, преференциялар объектілеріне жатқызылады.

Осы тармақтың мақсаттары үшін жерасты суларын өндіруді жүзеге асыратын жер қойнауын пайдаланушы жерасты суларын өндіруге осындай құқықты иеленгендіктен ғана жер қойнауын пайдаланушы болып табылатын және өндірілген жерасты суын алкогольсіз сусындар өндіру үшін пайдаланатын жағдайда, жерасты суларын өндіруге арналған келісімшарт жер қойнауын пайдалануға арналған келісімшарт деп танылмайды.

Преференцияларды қолдану әдістері

Преференцияларды қолдану мынадай әдістердің бірі (ҚР СК 275-бабы):

1) объект пайдалануға енгізілгеннен кейінгі шегерім әдісі;

2) объект пайдалануға енгізілгенге дейінгі шегерім әдісі бойынша жүзеге асырылады.

Салық кодексінің 275-бабы 2-тармағының негізінде объектіні пайдалануға бергеннен кейін шегеру әдісін қолдану:

• пайдаланудың алғашқы 3 салық кезеңі ішінде тең үлестермен ИСП объектілерінің бастапқы құнын
• немесе пайдалануға беру жүзеге асырылған салық кезеңінде бір мезгілде шегерімге жатқызу болып табылады.

Салық кодексінің 275-бабының 3-тармағында объект пайдалануға енгізілгенге дейінгі шегерім әдісін қолдану ИСП объектілерін салуға, өндіруге, сатып алуға, монтаждауға және орнатуға арналған шығындарды, сондай-ақ өндірістік мақсаттағы ғимараттар мен құрылысжайлар, машиналар мен жабдықтар пайдалануға енгізілгенге дейін осындай шығындар іс жүзінде жүргізілген салықтық кезеңде оларды реконструкциялауға, жаңғыртуға арналған келесі шығыстарды шегерімге жатқызуды білдіреді деп белгіленген.

Айта кетейік, Салық кодексінің 274-бабының 3-тармағының шарттарына сәйкес келетін өндірістік мақсаттағы ғимараттар мен құрылыстарды, машиналар мен жабдықтарды реконструкциялауға, жаңғыртуға арналған келесі шығыстарға қатысты объектіні пайдалануға бергенге дейін тек шегеру әдісі бойынша ИСП қолдану көзделген.

Қалған жағдайларда салық төлеуші ИСП жүзеге асырудың әртүрлі әдістерін қолдануға құқылы.

Салықтық есепке алу

Салық кодексінің 276-бабына сәйкес артықшылықтар объектілерін салық есебі объектілер бойынша, тіркелген активтерден бөлек жүзеге асырылады.

Бұл ретте тиісті шешімдер салықтық есепке алу саясатында көрсетілуге тиіс.

Преференциялар объектісін пайдалануға берудің салық кезеңінен кейінгі 3 салық кезеңі өткен соң преференциялар объектісі тіркелген актив болып танылады және ҚР СК 267 және 268-баптарында айқындалған тәртіппен топтың (кіші топтың) құндық балансы осындай активтің тиісті түріне енгізіледі.

Бұл ретте, ҚР Салық кодексінің 268-бабының 15-тармағына сәйкес осы объектіні пайдалануға берудің салық кезеңінен кейінгі 3 салық кезеңі өткен соң преференциялар объектісі нөлдік құн бойынша топтың (кіші топтың) құн балансына енгізілуге жатады.

Бұл 3 салық кезеңі өткеннен кейін объектінің сомасын шегерімге толық есептен шығарғаннан кейін де преференция объектілерін одан әрі ұстау жөніндегі кейінгі шығыстар:

• Салық кодексінің 272-бабының 1-тармағында белгіленген тәртіппен ағымдағы кейінгі шығыстар сияқты, сондай-ақ Салық кодексінің 272-бабының 2-тармағында белгіленген тәртіппен күрделі сипаттағы кейінгі шығыстар ретінде шегерімге жатқызылуы мүмкін дегенді білдіреді.

Преференцияларға тыйым салу

Мыналар үшін преференцияларды қолдануға тыйым салу көзделген:

- қызметін АЭА аумағында жүзеге асыратын ұйым;

- спирттің, алкоголь өнімінің, темекі өнімдерінің барлық түрлерін өндіруді және (немесе) өткізуді жүзеге асыратындар;

- арнаулы салық режимін қолданатын салық төлеушілер.

Тыйым салу жер қойнауын пайдаланушылар үшін жаңадан сатып алынатын:

• оларды пайдалану ерекшелігіне қарай жер қойнауын пайдалануға арналған келісімшарт (келісімшарттар) бойынша қызметті жүзеге асырумен тікелей себеп-салдарлық байланысы бар активтерге;
• жер қойнауын пайдалануға арналған келісімшарт (келісімшарттар) бойынша қызмет пен келісімшарттан тыс қызмет арасында бөлуге жататын активтерге таралады.