Демалыс – бұл жұмыскер демалыс алған кезде алатын төлем. Әдетте бұл жұмыскер жұмыс істемейтін уақыт ішінде жоғалтқан жалақысы үшін өтемақы нысаны.

Демалыс күндерi – бұл орташа күндiк табысты демалыс күндерiнiң санына көбейту.
Орташа күндік жалақы оқиғаның алдындағы 12 ай үшін есептелген жалақы сомасын нақты жұмыс істелген күндердің санына бөлу жолымен есептеледі. Егер жұмыскер бір жылдан аз жұмыс істесе, онда орташа күндік жалақыны есептеу үшін нақты жұмыс істеген уақыт алынады.

Орташа күндік жалақы – уақыт бірлігі үшін орташа жалақы (күн, сағат) (яғни кезеңдегі жалпы жалақыны жұмыс істеген сағаттардың жалпы санына бөлу қажет).

Орташа жалақыны есептеу тәртібі Орташа жалақыны есептеудің бірыңғай қағидаларымен регламенттеледі.

ҚР Еңбек кодексі 87-бабына сәйкес - Жұмыскерлерге жыл сайынғы ақылы еңбек демалыстары беріледі.

ҚР Еңбек кодексінің 87-бабының 2-тармағына сәйкес жыл сайынғы ақы төленетін еңбек демалысы жұмыскердің тынығуына, жұмысқа қабілеттілігін қалпына келтіруіне, денсаулығын нығайтуына және жұмыскердің өзге де жеке қажеттіліктеріне арналады және жұмыс орны (лауазымы) мен орташа жалақысы сақтала отырып, белгілі бір күнтізбелік күндер санына беріледі. Осы «орташа жалақы», ескі дәстүр бойынша, қарапайым халық арасында «демалыс ақысы» деп аталады. Дегенмен, қолданыстағы заңнамада мұндай атау жоқ.

Егер осы Кодексте, Қазақстан Республикасының өзге де нормативтік құқықтық актілерінде, еңбек, ұжымдық шарттарда және жұмыс берушінің актілерінде көбірек күн саны көзделмесе, жұмыскерлерге ұзақтығы күнтізбелік жиырма төрт күн болатын жыл сайынғы ақы төленетін негізгі еңбек демалысы беріледі.

Демалыс берiлген кезде жұмыс берушi демалыс күндерiн толық немесе бөлiп берiлгенiне қарамастан есептеуге және төлеуге мiндеттi. Демалыс күндерiнiң сомасы демалыс күндерiнiң санына барабар есептеледi.

Егер демалыс Демалыстар кестесi бойынша берiлетiн болса, демалысқа дейiн үш күннен кешiктiрiлмей демалыс ақысын төлеу бұйрық бойынша жүргiзiлуi тиiс. Егер демалыс демалыс кестесiн бұза отырып берiлсе, онда жұмыс берушiде керiсiнше жағдайда демалыс берiлген күннен бастап үш жұмыс күнiнен кешiктiрiлмей әкiмшiлiк негiз туындайды.

Еңбек Кодексінің 90-бабына сәйкес жыл сайынғы ақы төленетін еңбек демалысының ұзақтығы, қолданылатын жұмыс режимдері мен ауысымдық кестелерге қарамастан, жыл сайынғы ақы төленетін еңбек демалысы күндеріне тура келетін мереке күндері есепке алынбай, күнтізбелік күндермен есептеледі.

Жыл сайынғы ақы төленетін еңбек демалысының жалпы ұзақтығын есептеу кезінде жыл сайынғы ақы төленетін қосымша еңбек демалыстары жыл сайынғы ақы төленетін негізгі еңбек демалысына қосылады.

Осыған байланысты жыл сайынғы ақылы еңбек демалысы күнтізбелік күндермен беріледі.

Еңбек демалысына ақы, демалыс ақысын есептелген сомаларға жұмыскердің жалақысы сияқты салықтар, жарналар және аударымдар салынады:

• Салық кодексінің 322-бабына және 318-бабына сәйкес демалыс ақысын, сыйлықақыны төлеуге төлем көзінен жеке табыс салығы (ЖТС) салынады;

• Салық кодексінің 484-бабы 2-тармағының 1-тармақшасына сәйкес демалысқа, сыйлықақыға әлеуметтік салық (ӘС) салынады;

• «Міндетті әлеуметтік сақтандыру туралы» Заңның 15-бабына сәйкес демалыс ақысына, сыйлықақыға әлеуметтік аударымдар (ӘА) салынады; (2023 жылғы 01 шілдеден кейін - ҚР Әлеуметтік кодексі 245-бабы).

• «Зейнетақымен қамсыздандыру туралы» Заңның 24-бабына сәйкес демалыс ақысына, сыйлықақыға зейнетақы жарналары (МЗЖ) салынады; (2023 жылғы 1 шілдеден кейін - ҚР Әлеуметтік кодексі 249-бабы).

• «Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру туралы» Заңның 29-бабына сәйкес демалыс ақысына, сыйлықақыға міндетті жарналар мен медициналық сақтандыруға аударымдар (МӘМСЖ және МӘМС) салынады;

• «Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру туралы» Заңның 29-бабы 4-тармағының 5) тармақшасына сәйкес жұмыстан босатылған кезде пайдаланылмаған демалыс үшін өтемақыға міндетті медициналық сақтандыруға міндетті аударымдар (МӘМС): жұмыс беруші жеке тұлғаның қызметі тоқтатылған не жұмыс беруші заңды тұлға таратылған, жұмыскерлердің саны немесе штаты қысқартылған жағдайларда еңбек шарты бұзылған кезде Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген мөлшерлердегі өтемақы төлемдеріне салынбайды.

Осылайша, демалысқа ақы төлеу жұмыскердің кірісі болып танылады және мыналар салынады: ЖТС, ӘС, МЗЖ, ӘА және МӘМС.

«Демалысты есептеу» калькуляторы