Үлесті сату - үлесті нарықтық бағалауға баламалы ақша сомасына айырбастау.

Құрылтайшы өз бизнесін екі тәсілмен сата алады:

• ЖШС тұтастай мүліктік кешен ретінде сату;
• ЖШС жарғылық капиталына қатысу үлесін сату.

ЖШС жарғылық капиталына қатысу үлесін сату

Егер құрылтай құжаттарында өзгеше көзделмесе, барлық қатысушылардың жарғылық капиталдағы үлестерi және тиiсiнше олардың шаруашылық серiктестiгi мүлкiнiң құнындағы үлестерi (мүлiктегi үлесi) олардың жарғылық капиталдағы салымдарына барабар болады. (ЖҚШС туралы Заңның 28-бабы).

Үлестің мөлшері ЖҚШС туралы Заңның 23-бабының 6-тармағында көзделген тәртіппен айқындалады. Қатысушылардың ең болмағанда бiреуiнiң жарғылық капиталға салымының кез келген өзгеруi (ұлғаюы немесе азаюы) серiктестiктiң барлық қатысушылары үлестерiнiң мөлшерiн тиiсiнше қайта есептеуге әкеп соғады.

Заңның 29-бабының 2-тармағына сәйкес қатысушы серіктестік мүлкіндегі өз үлесін немесе оның бір бөлігін өз таңдауы бойынша осы серіктестіктің бір немесе бірнеше қатысушысына сатуға құқылы. Салым толық енгiзiлуi немесе төленуi тиiс.

Құрылтайшы жалғыз болса, ол 100% қатысу үлесін сату туралы шешімді жеке өзі қабылдайды.
Бірақ егер ЖШС қатысушыларының екі және одан да көп тұлғасы болса, онда құрылтайшының өз үлесін үшінші тұлғаға сатуы белгілі бір шарттарды сақтай отырып, мысалы, ЖШС құрылтай құжаттарында белгіленген, үшінші тұлғаларға сатуға тыйым салынған және үлесті серіктестіктің басқа қатысушыларына немесе үшінші тұлғалардың шектеулі тобына ғана сатуға болады. Егер сатушы-құрылтайшы өзіне байланысты емес себептер бойынша, осы тыйым салуларды немесе шектеулерді сақтай отырып, өзінің қатысу үлесін сата алмаса, онда ол ЖШС-тен осы үлесті сатып алуды немесе оны үшінші тұлғаға сатуға рұқсат беруді талап етуге құқылы. Жеке тұлғалардың қатысу үлесін сатып алу-сату шартын нотариус растайды.

Жарғылық капиталдағы үлесті сатуға салық салу

ҚР Салық кодексінің 228-бабына сәйкес заңды тұлғаның қатысу үлесін сату кезінде құн өсімінен кіріс пайда болуы мүмкін, ол өткізу бағасы мен бастапқы құн арасындағы оң айырма ретінде айқындалады.

ҚР СК 228-бабының 7-тармағына сәйкес мыналар қатысу үлесінің бастапқы құны болып табылады:

оны сатып алуға арналған іс жүзіндегі шығындардың, қатысу үлесін сатып алуға байланысты және оның құнын халықаралық қаржылық есептілік стандарттарына және (немесе) Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік туралы заңнамасының талаптарына сәйкес ұлғайтатын шығындардың жиынтығы,

немесе

жарғылық капиталға салымның құны, оның ішінде, егер қатысу үлесі жарғылық капиталға салым ретінде алынған болса, салымның құны,

немесе

егер қатысу үлесі қайта ұйымдастыру нәтижесінде алынған жағдайда – беру актісінде немесе бөлу балансында көрсетілген құн,

немесе

егер активтерді акционер (қатысушы, құрылтайшы) заңды тұлға таратылған немесе жарғылық капитал азайтылған, сондай-ақ заңды тұлға құрылтайшыдан, қатысушыдан осы заңды тұлғаға қатысу үлесін немесе оның бір бөлігін сатып алған, эмитент-заңды тұлға осы эмитент шығарған акцияларды акционерден сатып алған кезде, мүлікті бөлу нәтижесінде алған жағдайда – мүлікті бөлу кезінде акционер, қатысушы, құрылтайшы алатын (алған), оның ішінде бұрын енгізілгеннің орнына алатын (алған) мүліктің, осындай мүліктің берілгенін растайтын және тараптардың қолдарымен куәландырылған құжатта көрсетілген қайта бағалау мен құнсыздану есепке алынбастан, беруші тұлғаның бухгалтерлік есепке алуында көрсетілуге жататын (көрсетілген) беру күніндегі баланстық құны

      немесе

егер қатысу үлесі өтеусіз алынған жағдайда – осы Кодекске сәйкес өтеусіз алынған мүліктің құны түрінде жылдық жиынтық кіріске қосылған құн.

Алынған кіріс сомасы КТС бойынша декларацияның (СЕН 100.00) 100.00.002-жолында көрсетіледі.

Егер қатысу үлесін сату кезінде залал туындаса, онда залал сомасы салық салынатын табысқа әсер етпейді және КТС бойынша декларацияда көрсетілмейді, ал ҚР СК 300-бабына сәйкес ұқсас активтерді сатудан алынған пайда есебінен жабылады.

Қатысу үлесін сату бойынша айналым ҚР СК 397-бабына сәйкес ҚҚС-тан босатылған айналым болып танылады.

ҚР СК 288-бабы 2-тармағының 8-тармақшасына сәйкес салық төлеушінің, егер осы тармақтың 9) және 11) тармақшаларында өзгеше белгіленбесе, бір мезгілде мынадай:

• акцияларды немесе қатысу үлестерін өткізу күніне салық төлеуші осы акцияларды немесе қатысу үлестерін үш жылдан астам иеленеді;

• осындай эмитент-заңды тұлға немесе қатысу үлесі өткізілетін осындай заңды тұлға немесе осындай консорциумға қатысу үлесін өткізетін осындай консорциумға қатысушы жер қойнауын пайдаланушы болып табылмайды;

• жер қойнауын пайдаланушылар (жер қойнауын пайдаланушы) болып табылатын тұлғалардың (тұлғаның) мүлкi осындай эмитент-заңды тұлға немесе қатысу үлесі өткізілетін осындай заңды тұлға активтерінің құнында немесе қатысу үлесі өткізілетін осындай консорциум қатысушылары активтерінің жалпы құнында осындай өткiзу күнiне 50 пайыздан аз болады деген шарттар орындалған кезде резидент-заңды тұлға шығарған акцияларды немесе резидент-заңды тұлғаға немесе Қазақстан Республикасында құрылған консорциумға қатысу үлестерiн өткізуден туындаған залалдарға азайтылған резидент-заңды тұлға шығарған акцияларды немесе резидент-заңды тұлғаға немесе Қазақстан Республикасында құрылған консорциумға қатысу үлестерiн өткiзу кезінде құн өсімінен түсетін кірістерге салық салынатын кірісті азайтуға құқығы бар.

Салық төлеушінің акцияларды немесе қатысу үлестерін иеленуінің осы тармақшада көрсетілген мерзімі, егер мұндай акцияларды немесе қатысу үлестерін салық төлеуші бұрынғы меншік иелерінің қайта ұйымдастырылуы нәтижесінде алса, бұрынғы меншік иелерінің акцияларды немесе қатысу үлестерін иелену мерзімдері ескеріле отырып, жиынтық түрде айқындалады.

Осылайша, заңды тұлғаның қатысу үлесін сату кезінде құн өсімінен кіріс пайда болуы мүмкін, ол өткізу бағасы мен бастапқы құн арасындағы оң айырма ретінде айқындалады.

Егер заңды тұлға жер қойнауын пайдаланушы болып табылмайтын басқа заңды тұлғадағы қатысу үлесiне 3 жылдан астам иелiк етсе, онда оның қатысу үлесiн сату кезiнде құн өсiмiнен түскен кіріске салық салынатын кірісті азайтуға құқығы бар.