МЕА - Материалдық емес актив – физикалық нысаны жоқ сәйкестендірілетін монетарлық емес актив.

ХҚЕС (IAS) 38 ережелерiне сәйкес «МЕА» -

Осы стандарт материалдық емес активтерді есепке алу кезінде қолданылуға тиіс, бұған мыналар кірмейді:

(а) басқа стандарттың қолданылу аясындағы материалдық емес активтер;

(b) бұл термин ХҚЕС (IAS) 32 «Қаржы құралдары: ұсыну» айқындалғандай қаржы активтері;

(с) барлаумен және бағалаумен байланысты активтерді тану және бағалау (ХҚЕС (IFRS) 6 «Пайдалы қазбалар қорларын барлау және бағалау» қараңыз); және

(d) минералдық ресурстарды, мұнайды, табиғи газды және осыған ұқсас жаңартылмайтын ресурстарды игеру және өндіру жөніндегі шығындар.

Егер қандай да бір басқа стандарт материалдық емес активтердің нақты түрін есепке алу тәртібін белгілесе, ұйым осы стандарттың орнына осындай стандартты қолданады. Мысалы, осы стандарт:

(а) әдеттегі қызмет барысында сатуға арналған ұйымның материалдық емес активтеріне (ХҚЕС (IAS) 2 «Қорлар» қараңыз);

(b) кейінге қалдырылған салық активтеріне (ХҚЕС (IAS) 12 «Пайдаға салынатын салықтар» қараңыз);

(с) ХҚЕС (IFRS) 16 «Жалдау» сәйкес ескерілетін материалдық емес активтерді жалдау шарттарына;

(d) жұмыскерлерге сыйақыларға байланысты туындайтын активтерге (ХҚЕС (IAS) 19 «Жұмыскерлерге сыйақылар» қараңыз);

(е) бұл термин ХҚЕС (IAS) 32 айқындалғандай қаржы активтеріне қолданылмайды. Кейбір қаржы активтерін тану және бағалау ХҚЕС (IFRS) 10 «Шоғырландырылған қаржылық есептілік», ХҚЕС (IAS) 27 «Жеке қаржылық есептілік» ХҚЕС (IAS) 28 «Қауымдасқан ұйымдар мен бiрлескен кәсiпорындарға инвестициялар» стандарттарында қаралады;

(f) бизнестерді біріктіру кезінде сатып алынған гудвилге (ХҚЕС (IFRS) 3 «Бизнестерді біріктіру» қараңыз);

(g) ХҚЕС (IFRS) 17 «Сақтандыру шарттары» қолдану саласына кіретін шарттарға және ХҚЕС (IFRS) 17-де айқындалғандай, аквизациялық ақша ағындарына қатысты кез келген активтерге;

(h) ХҚЕС (IFRS) 5 «Сатуға арналған айналымнан тыс активтер және тоқтатылған қызметке» сәйкес сатуға арналған ретінде жіктелген (немесе сатуға арналған ретінде жіктелген шығарылатын топқа енгізілген) ұзақ мерзімді материалдық емес активтерге;

(i) ХҚЕС (IFRS) 15 «Сатып алушылармен жасалған шарттар бойынша түсімге» сәйкес танылатын сатып алушылармен жасалған шарттарда келісілген активтерге қолданылмайды.

Мысалы: Материалдық емес активтің (МЕА) критерийлерін қалай анықтау керек?

Компания құны 1 млн теңге болатын «Өлшеу құралдарының типін бекіту туралы сертификат» алды, сондай-ақ «Техникалық құрылғыны қолдануға рұқсат» алды. Компания «Ғимараттар мен құрылыстар мониторингінің автоматтандырылған жүйесі» қызметімен айналысады. 1С Бухгалтерияда осы құжаттардың есебін
қалай жүргізу керек? Егер «Материалдық емес актив» ретінде есепке қойсақ, пайдалы пайдаланудың немесе тозудың қандай мерзімін белгілеу керек? Егер «Болашақ кезеңдердің шығыстары» сияқты болса, онда мерзім де осындай ма?

Бұл жағдайда осы рұқсаттар мен сертификаттар МЕА ретінде тану критерийлеріне сәйкес келетінін анықтау қажет

ХҚЕС (IAS) 38 «МЕА» немесе «Шағын және орта бизнес кәсіпорындары үшін» «МЕА» 18-бөлімінің ережелеріне сәйкес кәсіпорын материалдық емес активті актив ретінде тек мынадай жағдайларда тануы тиіс:

(а) осы активке жататын күтілетін болашақ экономикалық пайдалар кәсіпорынға түсуі ықтимал;

(б) активтің құны сенімді бағалануы мүмкін; және.

(в) активтің өзі материалдық емес баптың құрылуына байланысты кәсіпорын шеккен шығындардың нәтижесі болып табылмайды.

Материалдық емес актив – физикалық нысаны жоқ сәйкестендірілетін монетарлық емес актив.

Монетарлық активтер – қолда бар ақша қаражаты және ақша қаражатының тіркелген немесе айқындалатын сомасы түрінде алуға жататын активтер.

Кәсіпорын материалдық емес активті актив ретінде тек мынадай жағдайларда тануы тиіс:

- актив сәйкестендіру критерийлеріне сәйкес келеді.

Материалдық емес активтің анықтамасына сәйкес мұндай актив бизнесті біріктіру кезінде танылған гудвилден ажырату үшін сәйкестендірілуі тиіс.

Актив сәйкестендіру критерийін қанағаттандырады, егер ол:

(а) бөлінетін болып табылса, яғни ұйымнан оқшаулануы немесе бөлінуі және сатылуы, берілуі, лицензиялануы, жалға берілуі немесе жеке немесе оған қатысты шартпен, сәйкестендірілетін активпен немесе міндеттемемен бірге айырбасталуы мүмкін; немесе

(b) шарттық немесе басқа да заңды құқықтар нәтижесінде осындай құқықтар ұйымнан немесе басқа да құқықтар мен міндеттерден берілетін немесе оқшауланатын болып табылатындығына қарамастан туындайды.

- осы активке қатысты күтілетін болашақ экономикалық пайдалар кәсіпорынға түсуі ықтимал;

- активтің құны сенімді бағалануы мүмкін; және.

- активтің өзі материалдық емес баптың құрылуына байланысты кәсіпорынның шеккен шығындарының нәтижесі болып табылмайды. Гудвил бизнесті біріктіру кезінде жеке сәйкестендіруге және жеке тануға келмейтін өзге де активтерден туындайтын болашақ экономикалық пайданы білдіретін актив болып табылады.

Болашақ экономикалық пайдалар сатып алынған сәйкестендірілетін активтер арасындағы синергия нәтижесінде туындауы немесе қаржылық есептілікте тануға арналған критерийлерді жеке қанағаттандырмайтын активтерден туындауы мүмкін.

Осылайша, егер осы рұқсаттар МЕА ретінде тану критерийлеріне жауап берсе, онда олар МЕА деп танылады. Егер МЕА ретінде тану критерийлеріне сәйкес келмесе, онда пайдалану құқығын сатып алу бойынша шығыстар кезең шығыстары болып танылуы тиіс.

Бұл жағдайда осы рұқсаттардың құнын БКШ-ға жатқызу және олардың құнын олар берiлген кезең iшiнде бiркелкi есептен шығару неғұрлым орынды болуы мүмкiн. Бірақ, егер рұқсаттардың қолданылу мерзімі анықталмаса, онда олардың құнын оларды алғаны үшін нақты ақы төленген сәтте бір мезгілде кезең шығыстарына есептен шығарасыз.

Бірақ, осы активтің МЕА тану критерийлеріне сәйкестігін немесе сәйкес еместігін қарап, шешім қабылдау керек.

Мыналарға жататын ұзақ мерзімді активтерді есепке алу үшін: негізгі құралдарға; материалдық емес активтерге; инвестициялық мүлікке; сатуға арналған ұзақ мерзімді активтерге Ұзақ мерзімді активтерді қабылдау-беру актісі (ДА-1 нысаны) қолданылады.