Жалақы - бұл жұмыскердің біліктілігіне, орындалатын жұмыстың күрделілігіне, санына, сапасына және шарттарына, сондай-ақ өтемақы және ынталандыру сипатындағы төлемдерге байланысты еңбегі үшін сыйақы.

Негізгі жалақы - тарифтік мөлшерлемелер, лауазымдық айлықақылар, кесімді бағалар бойынша төлемді қамтитын, жалақының салыстырмалы түрдегі тұрақты бөлігі және Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасында, салалық келісімде, ұжымдық және (немесе) еңбек шарттарында көзделген тұрақты сипаттағы төлемдер. (ҚР Еңбек кодексі)

Жалақы Қазақстан Республикасының ұлттық валютасында ақшалай нысанда белгіленеді және келесі айдың бірінші онкүндігінен кешіктірілмей айына бір реттен сиретпей төленеді. Жалақы төленетін күн еңбек, ұжымдық шарттарда көзделеді. Жалақы төленетін күн демалыс немесе мереке күндеріне тура келген кезде төлем олардың қарсаңында жүргізіледі (ҚР ЕК 113-бабы).

Жұмыскердің айлық жалақысының мөлшері жұмыскердің біліктілігіне, орындалатын жұмыстың күрделілігіне, саны мен сапасына, сондай-ақ еңбек жағдайларына қарай сараланып белгіленеді. Айлық жалақының мөлшері ең жоғары мөлшермен шектелмейді. Жалақы жұмыскерге жұмыс берушінің жұмыс уақытын есепке алу жөніндегі құжаттарында ескерілген нақты жұмыс істеген уақыты үшін төленеді. Осы кезеңге белгіленген жұмыс уақытының нормасын толық жұмыс істеген және еңбек нормаларын (еңбек міндеттерін) орындаған жұмыскердің айлық жалақысының мөлшері Қазақстан Республикасының заңында белгіленген айлық жалақының ең төменгі мөлшерінен кем болмауға тиіс.

Осы Кодекске сәйкес тиісті ақы (төлем) төлеуге байланысты оқиғаның алдындағы күнтізбелік он екі ай орташа жалақыны есептеу үшін есеп айырысу кезеңі болып табылады. Күнтізбелік он екі айдан аз жұмыс істеген жұмыскерлер үшін орташа жалақы нақты жұмыс істелген уақыт бойынша айқындалады (ҚР ЕК 114-бабы)

Салық агенті болып табылатын жұмыс беруші есептеген және Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік туралы заңнамасына сәйкес шығыстар (шығындар) ретінде, оның ішінде жұмыс берушінің бухгалтерлік есебінде танылған мынадай табыстар жұмыскердің кірістері болып табылады:
1) еңбек қатынастарының болуына байланысты жұмыс берушінің жұмыскердің меншігіне қолма-қол және (немесе) қолма-қол ақшасыз нысанда беруіне жататын ақша.

МӘМС-ке жұмыскерлердің жалақысынан жарна есептеу кезінде МӘМС туралы Заңның 28-бабының 1-тармағына сәйкес мынадай мөлшерде белгіленеді:

2022 жылғы 1 қаңтардан бастап - жарналарды есептеу объектісінен 2%.

МӘМС туралы Заңның 27-бабының 1-тармағына сәйкес Қорға төленуге тиіс жұмыс берушілердің аударымдары мынадай мөлшерде белгіленеді:

2022 жылғы 1 қаңтардан бастап - аударымдарды есептеу объектісінен 3%.

МӘМС туралы Заңның 29-бабының 3-тармағына сәйкес - аударымдарды есептеу үшін қабылданатын ай сайынғы объект республикалық бюджет туралы заңда тиісті қаржы жылына белгіленген 10 АЕК-тен аспауға тиіс.

Жалақыдан әлеуметтік аударымдарды есептеу.

ҚР Әлеуметтік кодексінің 244-бабына сәйкес міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесіне қатысушылар үшін және (немесе) өз пайдасына төлеушілер Қорға төлеуге тиіс әлеуметтік аударымдар әлеуметтік аударымдарды есептеу объектісінің 3,5 пайызы, 2025 жылғы 1 қаңтардан бастап - әлеуметтік аударымдарды есептеу объектісінің 5 пайызы мөлшерінде белгіленеді.

Жалақыдан алынған МЗЖ.

ҚР Әлеуметтік кодексінің 249-бабына сәйкес бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорына төленуге тиіс МЗЖ міндетті зейнетақы жарналарын есептеу үшін қабылданатын ай сайынғы кірістің 10 пайызы мөлшерінде белгіленеді.

Бұл ретте міндетті зейнетақы жарналарын есептеу үшін бір агенттен алынатын ай сайынғы табыс республикалық бюджет туралы заңда тиісті қаржы жылына белгіленген ең төменгі жалақының 50 еселенген мөлшерінен аспауға тиіс.

Жалақыдан МКЗЖ.

ҚР Әлеуметтік кодексінің 249-бабына сәйкес бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорына төленуге тиіс МКЗЖ есептеу үшін қабылданатын жұмыскердің ай сайынғы табысының 5 пайызы мөлшерінде белгіленеді.

Жалақыдан ЖМЗЖ.

1,5% ЖМЗЖ (жұмыс берушінің міндетті зейнетақы жарналары) 2024 жылғы 01 қаңтардан бастап енгізілді. ҚР Әлеуметтік кодексінің 251-бабы

Жалақыдан алынатын әлеуметтік салық.

ҚР СК 485-бабының 1-тармағына сәйкес әлеуметтік салық мынадай мөлшерлеме бойынша есептеледі: 2022 жылғы 1 қаңтардан бастап - 9,5%;

Жалақыдан ЖТС 2025 жылғы 01 қаңтардан кейін.

Салық кодексінің 342-бабына сәйкес жеке тұлғаның ЖТС бойынша салық шегерімдерінің мынадай түрлерін қолдануға құқығы бар:

1) Қазақстан Республикасының зейнетақымен қамсыздандыру туралы заңнамасында белгіленген мөлшерде - МЗЖ түріндегі салық шегерімі;

2) міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыруға арналған жарналар бойынша салық шегерімі;

3) стандартты салықтық шегерімдер (бұдан әрі - стандартты шегерімдер) күнтізбелік жылға 14 АЕК, 882 АЕК; (ҚР СК 346-бабы)

4) көп балалы отбасылар үшін салықтық шегерім; (01.01.2025 жылдан бастап) күнтізбелік жыл үшін 282 АЕК-тен аспайды (ҚР СК 347-бабы)

5) мыналарды қамтитын өзге де салықтық шегерімдер (бұдан әрі - өзге де шегерімдер):

  • ерікті зейнетақы жарналары бойынша салық шегерімі; (ҚР СК 348-бабы)
  • оқытуға салықтық шегерім (01.01.2025 жылдан бастап) күнтізбелік жылға 118 АЕК-тен артық емес (ҚР СК 349-бабы)
  • медицинаға салықтық шегерім күнтізбелік жыл үшін 118 АЕК-тен аспайды (ҚР СК 350-бабы)
  • сыйақылар бойынша салық шегерімі күнтізбелік жыл үшін 118 АЕК-тен аспайды (ҚР СК 351-бабы)

Жеке тұлға салық шегерімдерін қолданады:

1) МЗЖ түрінде, МӘМСЖ бойынша, стандартты шегерімдер түрінде, көп балалы отбасылар үшін - салық агентінде;

2) МЗЖ түрінде, МӘМСЖ бойынша, стандартты шегерімдер түрінде, көп балалы отбасылар үшін - салық агентінде қолданбаған жағдайда дербес түрде;

3) осы тармақтың 1) тармақшасында көрсетілмегендер - дербес.

Көп балалы отбасылар үшін салық шегерімінің және күнтізбелік жылда салық агентінде де, жеке тұлғада да дербес қолданылған өзге де шегерімдердің жалпы сомасының шекті мөлшері 564 АЕК-тен аспауы тиіс.

Салық шегерімдері салық шегерімдерін қолдану құқығын растайтын құжаттар (бұдан әрі - растайтын құжаттар) негізінде қолданылады. Мұндай құжаттардың түпнұсқалары жеке тұлғада Салық кодексінің 48-бабының 2-тармағында белгіленген талап қою мерзімі ішінде сақталады.

Салық шегерімдері Салық кодексінің 342-бабы 1-тармағында көрсетілген тәртіппен жүйелі түрде қолданылады.

Салық агентінде салық шегерімдерін қолдану

МЗЖ және МӘМСЖ түріндегі салық шегерімін қоспағанда, салық шегерімдерін салық агенті төлем көзінде мыналардың негізінде қолданады:

1) уәкілетті орган белгілеген нысан бойынша салық шегерімдерін қолдану туралы жеке тұлғаның өтініші;

2) растайтын құжаттардың көшірмелері. Мұндай көшірмелер салық агентінде үш жылды құрайтын талап қою мерзімі ішінде сақталады.

Салық агенті күнтізбелік жыл ішінде ауысқан кезде, оны қайта ұйымдастыру жағдайларын қоспағанда, алдыңғы салық агентінде пайда болған салықтық шегерімнің қолданылмаған сомасы жаңа салық агентінде есепке алынбайды.

Ереже Салық кодексінің 346-бабының 1-тармағының 2 және 3)-тармақшаларында көзделген стандартты шегерімдерге қолданылмайды, олар бойынша алдыңғы салық агентінде пайда болған салық шегерімінің асып кетуі осы Кодексте белгіленген шекте жаңа салық агентінде ескеріледі. Бұл ретте жеке тұлға осы Кодекстің 359-бабында айқындалған тәртіппен алдыңғы салық агенті берген жеке тұлғамен есеп айырысу туралы анықтаманы ұсынады.

Жеке тұлға салық кезеңінде бір ғана салық агентінде салық шегерімінің белгілі бір түрін қолдануға құқылы, бұған:

  • МЗЖ түріндегі салық шегерімдері және
  • МӘМСЖ кірмейді.

Егер салық агенті салық шегерімдерін жеке тұлғаның осындай табыстан жеке табыс салығын ұстап қалу күнінен кеш өтініш жасауы себебінен жеке тұлғаның табысына қолданбаған жағдайда,жеке тұлға осындай табыстан жеке табыс салығын ұстап қалуды жүргізген салық агентіне табыс етуге құқылыөтінішті және олардың негізінде салық агенті Салық кодексінің 48-бабының 2-тармағында көзделген талап қою мерзімі шегінде табыстарды қайта есептеуді жүргізетін растайтын құжаттарды табыс етеді.

Жеке тұлғаның салық шегерімдерін дербес қолдануы

Салық агентінде пайда болған салық шегерімдерінің асып кеткен сомасын, сондай-ақ салық агентінде қолданылмаған салық шегерімінің сомасын жеке тұлға жеке тұлғаның салық салынатын табысын есептеу кезінде дербес есепке алады.

2025 жылғы 01 қаңтарға дейін жалақыдан ЖТС

Салық төлеушінің кірістеріне ҚР СК 320-бабының 1-тармағына сәйкес 10% мөлшерлеме бойынша салық салынады. 2020 жылғы 1 қаңтардан бастап жеке тұлғалардың ЖТС есептеу кезінде МӘМС-ке есептелген жарналар мөлшерінде салық шегеріміне құқығы бар.

Сондай-ақ, 2020 жылғы 1 қаңтардан бастап жұмыскерлердің жалақысынан ЖТС есептеу үшін мынадай шегерімдер қолданылады:

Жұмыскердің жалақысынан стандартты шегерімдері.

1) республикалық бюджет туралы заңда белгіленген және тиісті қаржы жылының 1 қаңтарында қолданыста болған АЕК-тің 14 еселенген мөлшері (1-тармақша 20.12.2021 № 85-VII ҚР Заңының редакциясында көзделген (01.01.2022 ж. бастап қолданысқа енгізіледі). Стандартты шегерім әрбір күнтізбелік ай үшін қолданылады. Күнтізбелік жыл үшін стандартты шегерімнің жалпы сомасы республикалық бюджет туралы заңда белгіленген және тиісті қаржы жылының 1 қаңтарында қолданыста болған АЕК-тің 168 еселенген мөлшерінен аспауға тиіс.

2) күнтізбелік жылға 882 еселенген АЕК мөлшері.


Жалақы бойынша салықтар мен төлемдерді аудару мерзімдері.



Әлеуметтiк салықты төлеу: Әлеуметтiк салықты төлеу ҚР СК 487-бабының 1-тармағы бойынша салық төлеушiнiң орналасқан жерi бойынша салық кезеңiнен кейiнгi айдың 25-iнен кешiктiрiлмей жүргiзiледi.

ЖТС: Салық агенті төленген кірістер бойынша ЖТС аударуды ҚР СК 351-бабының 3-тармағы бойынша кіріс төлеу жүзеге асырылған ай аяқталғаннан кейін күнтізбелік жиырма бес күннен кешіктірмей жүзеге асырады.

Әлеуметтік аударымдарды төлеу:

1. Қорға әлеуметтік аударымдарды төлеуші, егер осы бапта өзгеше белгіленбесе, уәкілетті мемлекеттік орган айқындайтын тәртіппен әлеуметтік аударымдар төленетін айды көрсете отырып, есепті айдан кейінгі айдың 25-інен кешіктірмей ай сайын есептейді және төлейді. (ҚР Әлеуметтік кодексінің 246-бабы)

2. Патент негізінде арнаулы салық режимін қолданатын ДК әрбір ай үшін жеке патент құнын төлеу үшін «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан Республикасының Кодексінде (Салық кодексі) көзделген мерзімде әлеуметтік аударымдарды төлейді.

3. Азаматтық-құқықтық сипаттағы шарттар бойынша кіріс алған жеке тұлғалар үшін салық агенттері әлеуметтік аударымдарды табыс алған айдан кейінгі айдың 25-інен кешіктірмей төлейді.

4. Осы Кодекстің 263-бабына сәйкес 01.01.2024 ж. дейін әрекет етті.

5. Салық агенттері бірыңғай төлемнің құрамына кіретін әлеуметтік аударымдарды «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан Республикасы Кодексінің (Салық кодексі) 776-4-бабының 5-тармағында белгіленген мерзімдерде төлеуді жүргізеді. Төлеудің, аударудың және бөлудің, сондай-ақ артық қайтарудың тәртібі (қате) төленген бірыңғай төлемнің және (немесе) өсімпұлдың (немесе) бірыңғай төлемді толық төлемеуді Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкімен, сондай-ақ салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің түсуін қамтамасыз ету саласындағы басшылықты жүзеге асыратын уәкілетті органмен және мемлекеттік жоспарлау жөніндегі, денсаулық сақтау саласындағы және ақпараттандыру саласындағы уәкілетті органдармен келісім бойынша уәкілетті мемлекеттік орган айқындайды.

МЗЖ, МКЗЖ, ЖМЗЖ: Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайтын тәртіппен Мемлекеттік корпорацияға аударылады. (ҚР Әлеуметтік кодексі 248-бабының 9-тармағы)

МЗЖ, МКЗЖ, ЖМЗЖ төлеу:

1) ДК және заңды тұлғалар (осы тармақтың 2), 3) және 4) тармақшаларында көрсетілген адамдардан басқа), жеке практикамен айналысатын адамдар нысанасы жұмыстарды орындау (қызметтер көрсету) болып табылатын азаматтық-құқықтық сипаттағы шарттар бойынша жұмыскерлерге, сондай-ақ жеке тұлғаларға төленген кірістерден кірістер төленген айдан кейінгі айдың 25-інен кешіктірмей;

2) ДК (осы тармақтың 3) тармақшасында көрсетілген дара кәсіпкерлерден басқа), шаруа және фермер қожалықтары, жеке практикамен айналысатын адамдар өз пайдасына – есепті айдан кейінгі айдың 25-інен кешіктірмей;

3) патент негізінде арнаулы салық режимін қолданатын ДК патент құнын төлеу үшін "Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы" Қазақстан Республикасының Кодексінде (Салық кодексі) көзделген мерзімде;

4) Мемлекеттік корпорация - әлеуметтік төлемдерді жүзеге асыру айынан кейінгі айдың 15-күнінен кешіктірмей;

5) сақтандыру ұйымы – жалақыны (кірісті) жоғалтуға байланысты зиянды өтеу ретінде сақтандыру төлемін жүзеге асырған айдан кейінгі айдың 25-інен кешіктірмей;

6) осы баптың 4-тармағында аталған тұлғалар – егер "Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы" Қазақстан Республикасының Кодексінде (Салық кодексі) өзгеше көзделмесе, кірістер төленген айдан кейінгі айдың 25-інен кешіктірмей;

7) Осы Кодекстің 263-бабына сәйкес 01.01.2024 дейін қолданыста болды.

8) Оператор - егер «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан Республикасының Кодексінде (Салық кодексі) өзгеше көзделмесе, кірістер төленген айдан кейінгі айдың 25-інен кешіктірмей жүзеге асырады;

Бірыңғай төлемге енгізілген ұсталған МЗЖ және МЗЖЖ сомаларын «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан Республикасы Кодексінің (Салық кодексі) 776-4-бабының 5-тармағында белгіленген мерзімде бірыңғай төлемді есептеу (есептеу), аудару жөніндегі агенттер Мемлекеттік корпорацияға аударады. Төлеудің, аударудың және бөлудің, сондай-ақ артық қайтарудың тәртібі (қате) төленген бірыңғай төлемнің және (немесе) өсімпұлдың (немесе) бірыңғай төлемді толық төлемеуді Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкімен, сондай-ақ салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің түсуін қамтамасыз ету саласындағы басшылықты жүзеге асыратын уәкілетті органмен және мемлекеттік жоспарлау жөніндегі, денсаулық сақтау саласындағы және ақпараттандыру саласындағы уәкілетті органдармен келісім бойынша уәкілетті мемлекеттік орган айқындайды.

МӘМС, МӘМСЖ: Есептелген (ұсталған) аударымдар және (немесе) жарналар кейіннен Мемлекеттік корпорация қордың шотына аудару үшін банктер немесе банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдар арқылы аударылады: - кірістерді төлеу айынан кейінгі айдың 25-нен кешіктірмей. Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру туралы Заңның 30-бабының 6-тармағы.   

Жұмыс берушінің жалақыны толық көлемде және Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасында белгіленген мерзімдерде төлемеуі, сол сияқты жұмыс берушінің кінәсінан төлемді кешіктірген кезеңі үшін өсімпұлды есептемеуі және төлемеуі - лауазымды адамдарға – 30, шағын кәсiпкерлiк субъектiлерiне немесе коммерциялық емес ұйымдарға – 60, орта кәсіпкерлік субъектілеріне – 100, iрi кәсiпкерлiк субъектiлерiне 150 АЕК мөлшерiнде айыппұл салуға әкеп соғады.

Әкiмшiлiк жаза қолданылғаннан кейiн бiр жыл iшiнде қайталап жасалған iс-әрекеттер, - лауазымды адамдарға – 60, шағын кәсiпкерлiк субъектiлерiне немесе коммерциялық емес ұйымдарға – 80, орта кәсіпкерлік субъектілеріне – 150, iрi кәсiпкерлiк субъектiлерiне 200 АЕК мөлшерiнде айыппұл салуға әкеп соғады. ҚРӘҚтК 87-бабының 1, 2-тармақтары

Орташа жалақыны есептеудің бірыңғай тәртібі 2015 жылғы 23 қарашадағы Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің (бұдан әрі - Еңбек кодексі) 16-бабының 22) тармақшасына сәйкес әзірленген Орташа жалақыны есептеудің бірыңғай қағидаларымен (бұдан әрі - Қағидалар) регламенттелген.

«Жалақыны есептеу» калькуляторы

«Орташа жалақыны (ОЖА) есептеу» калькуляторы

 

Возврат к списку