Кассалық аппарат - Фискальдық жады бар бақылау-касса аппараты (БКА) фискальдық жады, чек басу құрылғысымен жарақтандырылған және есеп айырысуларда ақша түсімдерін есепке алуға арналған күрделі электрондық есептеу жүйесін білдіреді.

БКМ қолдану жөніндегі жалпы ережелер

БКМ чегінде не болуы тиіс

БКМ деректеріне өзгерістер енгізу үшін негіздемелер

Қандай жағдайларда БКМ есептен шығару жүргізіледі

Жауапкершілік

БКМ қолдануды бұзу фактілері туралы хабарлаған тұлғаларға сыйақы

БКМ қолдану жөніндегі жалпы ережелер

Бақылау-касса машинасы (БКМ) – деректерді беру функциясы жоқ фискалдық жады блогы бар электрондық құрылғы, деректерді тіркеу және (немесе) беру функциясы бар аппараттық-бағдарламалық кешен, тауарларды өткізу, жұмыстарды орындау, қызметтерді көрсету кезінде жүзеге асырылатын ақшалай есеп айырысулар туралы ақпаратты тіркеуді және көрсетуді қамтамасыз ететін деректерді тіркеу және (немесе) беру функциясы бар электрондық құрылғы.

Қазақстанда қызмет түрлерін онлайн кассалық аппараттарға кезең-кезеңмен көшіру 2015 жылдан басталды. 2019 жылы - өткізілген мәмілелер туралы деректерді МКК-ға беруге мүмкіндік беретін әдеттегі БКМ-нан онлайн БКМ-ге көшудің үш кезеңі (сәуір, шілде, қазан) болды. 2020 жылдан бастап ҚР аумағында ақшалай есеп айырысулар тіркеу және (немесе) беру функциясы бар бақылау-кассалық машиналарды (ДТБФ бар БКМ) міндетті түрде қолдана отырып жүргізіледі. 2020 жылдан бастап патент бойынша арнайы салық режимін қолданатын салық төлеушілерде БКМ қолдану бойынша міндет туындайды.

ҚР аумағында ақшалай есеп айырысулар модельдері мемлекеттік тізілімге енгізілген, деректерді тіркеу және (немесе) беру функциясы бар бақылау-касса машиналарын мiндеттi түрде қолданыла отырып жүргiзiледi.

Бұл ереже:

1) жеке тұлғалардың;
2) жеке сот орындаушыларының, адвокаттар мен медиаторлардың;
3) уәкілетті органмен келісу бойынша көлік саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыруды жүзеге асыратын уәкілетті мемлекеттік орган бекіткен нысан бойынша билеттерді бере отырып, қалалық қоғамдық көлікте тасымалдау бойынша халыққа қызмет көрсету бөлігінде;
4) Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің;
5) қызметі ортақ пайдаланылатын телекоммуникация желiлерi жоқ жерлердегі салық төлеушілердің;
6) екінші деңгейдегі банктердің;
7) діни бірлестіктердің;
8) ортақ пайдаланылатын телекоммуникациялар желiсi жоқ жерлерде жүзеге асырылатын ақшалай есеп айырысуларды қоспағанда, Ұлттық пошта операторының ақшалай есеп айырысуларына.
9) арнаулы мобильді қосымша арқылы жүргізілетін ақшалай есеп айырысуларға қолданылмайды.
Осы тармақтың бірінші бөлігінің 5) тармақшасында көрсетілген тұлғалар ақшалай есеп айырысуларды жүзеге асыру кезінде модельдері мемлекеттік тізілімге енгізілген, деректер беру функциясы жоқ бақылау-касса машиналарын қолданады.

Салық төлеушілер қолданатын БКМ салық органдарында есепке алу:
1) БКМ есепке қоюды;
2) тіркеу деректеріне өзгерістер енгізуді;
3) БКМ есептен шығаруды қамтиды.

БКМ қолдану кезінде мынадай талаптар қойылады:
1) ақшалай есеп айырысулармен байланысты қызмет басталғанға дейін БКМ салық органында есепке қою жүзеге асырылады;
2) тауар, жұмыс, көрсетiлетiн қызмет үшін төленген сомаға БКМ чегін немесе тауар чегін беру жүзеге асырылады;
3) БКМ салық органдары лауазымды адамдарының қол жеткізуі қамтамасыз етіледі. ҚР СК 166-бабының 5-тармағы.

БКМ чегінде не болуы тиіс

БКМ чегі - қағаз түрінде не электрондық түрде берілген сатушы (тауарды, жұмысты, көрсетілетін қызметті беруші) мен сатып алушы (клиент) арасындағы ақшалай есеп айырысуды жүзеге асыру фактісін растайтын БКМ бастапқы есепке алу құжаты.

БКМ чегі мынадай ақпаратты:

1) салық төлеушінің атауын;
2) салық төлеушінің сәйкестендіру нөмірін;
3) салық органындағы БКМ зауыттық нөмірін;
5) чектің реттік нөмірін;
6) тауарларды сатып алу, жұмыстарды орындау, қызметтерді көрсету жасалған күн мен уақытты;
7) тауардың, жұмыстың, көрсетілетін қызметтің бір бірлігі үшін бағасын;
8) фискалдық белгіні;
9) деректерді тіркеу және (немесе) беру функциясы бар бақылау-касса машиналарының бақылау чегінің төлнұсқалығын тексеру үшін фискалдық деректер операторының атауын және фискалдық деректер операторы интернет-ресурсының деректемелерін;
10) тауардың, жұмыстың, көрсетілетін қызметтің атауын;
11) сатып алынатын тауардың, жұмыстардың, көрсетілетін қызметтердің санын, олардың өлшем бірлігін;
12) тауарды, жұмысты, көрсетілетін қызметті сатудың жалпы сомасын;
13) егер салық төлеуші қосылған құн салығын төлеуші болып табылса – тауарларды, жұмыстарды, көрсетілген қызметтерді өткізу бойынша, қосылған құн салығы салынатын айналымдар жөніндегі мөлшерлемені көрсете отырып, қосылған құн салығының сомасын;
14) БКМ пайдаланылатын жердің мекенжайын;
15) БКМ чегі туралы ақпаратты кодталған түрде қамтитын штрих кодты қамтуға тиіс;
Осы тармақтың бірінші бөлігінің 9) және 15) тармақшаларының
ережелері деректерді беру функциясы жоқ БКМ чектеріне қолданылмайды. ҚР СК 166-бабының 6-тармағы.

2022 жылғы 1 қаңтардан бастап сатып алушы өзінің (сатып алушының) ЖСН/БСН қамтитын БКМ чегін беруді талап ете алады.

БКМ деректеріне өзгерістер енгізу үшін негіздемелер

БКМ тіркеу деректеріне өзгерістер енгізу:

1. БКМ тiркеу карточкасында көрсетiлген мәлiметтерді өзгерту мынадай негіздердің бірі:
1) ДТБФ бар БКМ бойынша – фискалдық деректер операторының мәліметтері;
2) деректерді беру функциясы жоқ БКМ бойынша – бақылау-касса машинасын салық органында есепке қою туралы салықтық өтініш бойынша жүзеге асырылады.
2. БКМ тіркеу карточкасында көрсетілген мәліметтерді өзгертуді салық төлеуші өзгерістер туындаған сәттен бастап бес жұмыс күні ішінде жүзеге асырады.
3. Салықтық өтініш салық органына келу тәртібімен қағаз жеткізгіште тапсырылуы тиіс.

Қандай жағдайларда БКМ есептен шығару жүргізіледі

БКМ есептен шығару :
1. БКМ есептен шығару мынадай жағдайларда:

1) сауда операциялары, жұмыстарды орындау, қызметтерді көрсету кезінде жүзеге асырылатын ақшалай есеп айырысулармен байланысты қызметті жүзеге асыру тоқтатылған;
3) БКМ техникалық ақауы болуына байланысты одан әрі қолдану мүмкін болмаған;
4) БКМ мемлекеттік тізілімнен алып тасталған;
5) БКМ техникалық ақауы жоқ моделі БКМ жаңа моделіне ауыстырылған;
6) ішкі істер органдарына берілген ұрланғаны туралы өтініштің көшірмесі және (немесе) Қазақстан Республикасының бүкіл аумағында таралатын мерзімді баспасөз басылымдарында жарияланған жоғалғаны туралы хабарландырудың көшірмесі болған кезде бақылау-касса машинасы ұрланған, жоғалған;
7) Қазақстан Республикасының салық заңнамасына қайшы келмейтін өзге де жағдайларда жүргізіледі.

3. Аппараттық-бағдарламалық кешенді қоспағанда, деректерді беру функциясы жоқ БКМ есептен шығару үшін оны пайдалану жері бойынша салық органына:
1) БКМ есептен шығару туралы салықтық өтініш;
2) салық органының пломбасы орнатылған фискалдық жады блогы бар БКМ;
3) нөмірленген, тігілген, лауазымды адамның қолымен және салық органының мөрімен куәландырылған қолма-қол ақшаны есепке алу кітабы мен тауар чектері кітабы;
4) БКМ тіркеу карточкасы ұсынылады.

5. Салық органы БКМ есептен шығаруды:
1) фискалдық деректер операторының мәліметтерін;
2) бақылау-касса машинасын салық органында есептен шығару туралы салықтық өтінішті алған күннен бастап бір жұмыс күні ішінде жүргізеді.

Жауапкершілік

ҚР аумағында қолма-қол ақша арқылы сауда операциялары, жұмыстар орындау, қызметтер көрсету кезінде жүргізілетін ақшалай есеп айырысуларды жүзеге асыру кезінде БКМ қолданбау, сондай-ақ ақаулы болып табылатын немесе пайдалану орны бойынша мемлекеттік кірістер органында есепте тұрмайтын БКМ қолдану - ескерту жасауға әкеп соғады.

Әкiмшiлiк жаза қолданылғаннан кейiн бiр жыл iшiнде қайталап жасалған iс-әрекеттер - жекеше нотариустарға, жеке сот орындаушыларына, шағын кәсiпкерлiк субъектiлерiне - 15 АЕК мөлшерiнде, орта кәсiпкерлiк субъектiлерiне - 30 АЕК мөлшерiнде, iрi кәсiпкерлiк субъектiлерiне 50 АЕК мөлшерiнде айыппұл салуға әкеп соғады. ӘҚБтК-нің 284-бабының 1, 2-тармақтары.

БКМ чегін немесе тауарлық чекті бермеу не БКМ чегін немесе тауарлық чекті тауар немесе қызмет үшін төленгеннен көп немесе аз сомаға беру - ескерту жасауға әкеп соғады.

Әкiмшiлiк жаза қолданылғаннан кейiн бiр жыл iшiнде қайталап жасалған iс-әрекеттер - жекеше нотариустарға, жеке сот орындаушыларына, шағын кәсiпкерлiк субъектiлерiне - 20 АЕК мөлшерiнде, орта кәсiпкерлiк субъектiлерiне - 30 АЕК мөлшерiнде, iрi кәсiпкерлiк субъектiлерiне 40 АЕК мөлшерiнде айыппұл салуға әкеп соғады. ӘҚБтК-нің 284-бабының 3, 4-тармақтары.

БКМ тіркеу деректеріне өзгерістер енгізу, қолма-қол ақшаны есепке алу кітабын немесе тауар чектерінің кітабын ауыстыру (қалпына келтіру) үшін, сондай-ақ мемлекеттік кіріс органы пломбасының бүтіндігін бұзбай жою мүмкін емес БКМ техникалық ақауы болған кезде салықтық өтініш беру мерзімдерін бұзу - ескерту жасауға әкеп соғады.

Әкiмшiлiк жаза қолданылғаннан кейiн бiр жыл iшiнде қайталап жасалған iс-әрекеттер - жекеше нотариустарға, жеке сот орындаушыларына, шағын кәсiпкерлiк субъектiлерiне - 30 АЕК мөлшерiнде, орта кәсiпкерлiк субъектiлерiне - 40 АЕК мөлшерiнде, iрi кәсiпкерлiк субъектiлерiне 50 АЕК мөлшерiнде айыппұл салуға әкеп соғады. ӘҚБтК-нің 284-бабының 5, 6-тармақтары.

БКМ бақылау чегінде мынадай деректемелердің біреуін немесе бірнешеуін:
1) салық төлеушінің атауын;
2) сәйкестендіру нөмірін;
3) БКМ зауыттық нөмірін;
4) БКМ мемлекеттік кірістер органындағы тіркеу нөмірін;
5) чектің реттік нөмірін;
6) тауарларды сатып алу, жұмыстарды орындау, қызметтерді көрсету күні мен уақытын;
7) тауардың, жұмыстың, көрсетілетін қызметтің бағасы және (немесе) сатып алу сомасын;
8) фискальдық белгіні көрсетпеу не аппараттық-бағдарламалық кешендердің бақылау чегінде (банктер және банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдар қолданатын аппараттық-бағдарламалық кешендерді қоспағанда) осы бөліктің 1) – 7) тармақшаларында белгіленген бір немесе бірнеше деректемелерді көрсетпеу - ескерту жасауға әкеп соғады.

Әкiмшiлiк жаза қолданылғаннан кейiн бiр жыл iшiнде қайталап жасалған iс-әрекеттер - жекеше нотариустарға, жеке сот орындаушыларына, шағын кәсiпкерлiк субъектiлерiне - 20 АЕК мөлшерiнде, орта кәсiпкерлiк субъектiлерiне - 30 АЕК мөлшерiнде, iрi кәсiпкерлiк субъектiлерiне 40 АЕК мөлшерiнде айыппұл салуға әкеп соғады. ӘҚБтК-нің 284-бабының 7, 8-тармақтары.

БКМ қолдануды бұзу фактілері туралы хабарлаған тұлғаларға сыйақы

ҚР СК 22-бабыны 14-тармағына сәйкес - БКМ және төлем карточкаларын пайдалана отырып, төлемдерді қабылдауға арналған жабдықты (құрылғыны) қолданудағы бұзушылықтар туралы ақпаратқа ие адамдар өздеріне белгілі болған, бейнетіркеумен расталған бұзушылық фактілері туралы салық органына хабарлауға құқылы.
БКМ және төлем карточкаларын пайдалана отырып, төлемдерді қабылдауға арналған жабдықты (құрылғыны) қолданудағы бұзушылық фактілері туралы хабарлаған адам, мұндай факт расталған жағдайда, Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайтын тәртіппен сыйақы беруге жатады.

Төлем карточкаларын пайдалана отырып, төлемдерді қабылдауға арналған бақылау-касса машинасын және жабдықты (құрылғыны) қолдануды бұзу фактілері туралы хабарлаған тұлғаларға сыйақы беру қағидаларына сәйкес «БКМ және төлем карточкаларын пайдалана отырып, төлемдерді қабылдауға арналған жабдықты (құрылғыны) қолдануды бұзу фактісі расталған жағдайда, бұзушылық фактілері туралы хабарлаған тұлға 1 000 (бір мың) теңге мөлшерінде сыйақыға алуға жатады».

Төлем карточкаларын пайдалана отырып төлемдерді қабылдауға арналған бақылау-касса машинасын және жабдықты (құрылғыны) қолдануды бұзу фактілері туралы хабарлаған тұлғаларға осындай факті расталған жағдайда сыйақы беру қағидалары. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2021 жылғы 8 сәуірдегі № 219 қаулысы.

БКМ 2.0.2-нұсқадағы жаңа хаттамасына қайта бағдарламалау.

2023 жылғы 1 қаңтардан бастап деректерді тіркеу және (немесе) беру функциясы бар бақылау-кассалық машиналарды қолданатын барлық жеке кәсіпкерлер мен заңды тұлғаларда БКМ 2.0.2-нұсқадағы жаңа хаттамасына қайта бағдарламалануы тиіс.

2022 жылы деректерді тіркеу және (немесе) беру функциясы бар бақылау-касса машиналарын (БКМ) қолдану тәртібіне өзгерістер мен толықтырулар енгізілді (Салық кодексінің 166-бабына).

Осыған байланысты «БКМ қолдану мәселелері жөніндегі» жұмыс тобы шеңберінде БКМ әзірлеушілерімен және фискалдық деректер операторларымен (ФДО) бірлесіп БКМ-нен ФДО серверіне БКМ-нен ақшалай есеп айырысу туралы мәліметтерді беру бойынша деректерді берудің бірыңғай хаттамасы жаңартылып, бекітілді.

Салық кодексінің 171-бабына сәйкес деректерді тіркеу және (немесе) беру функциясы бар бақылау-касса машиналарынан тауарларды өткізу, жұмыстарды орындау, қызметтерді көрсету кезінде жүзеге асырылатын ақшалай есеп айырысулар туралы мәліметтерді қабылдауды, сақтауды, сондай-ақ оларды салық органдарына беруді фискалдық деректер операторы (бұдан әрі – ФДО) уәкілетті орган айқындаған тәртіппен жүргізеді.

Қаржы министрінің «Бақылау-касса машиналарын қолданудың кейбір мәселелері туралы» бұйрығына сәйкес БКМ фискалдық деректер операторының серверіне мемлекеттік кірістер органдарына ақшалай есеп айырысулар туралы мәліметтерді беруді қамтамасыз ететін БКМ техникалық талаптары мен сәйкестік нысанына сәйкес ақшалай есеп айырысулар туралы мәліметтерді береді.

Сервис Учет. Онлайн касса