Жұмыскерлердің орташа жылдық санына және орташа жылдық табысына қарай кәсіпкерлік субъектілері мынадай санаттарға жатады:

• шағын кәсіпкерлік субъектілері, оның ішінде микрокәсіпкерлік субъектілері;
• орта кәсіпкерлік субъектілері;
• ірі кәсіпкерлік субъектілері.

Кәсіпкерлікті жүзеге асыратын және мынадай өлшемдердің біреуіне немесе екеуіне жауап беретін дара кәсіпкерлер мен заңды тұлғалар ірі кәсіпкерлік субъектілері болып табылады: жұмыскерлердің орташа жылдық саны 250 адамнан асады және (немесе) орташа жылдық кірісі республикалық бюджет туралы заңда белгіленген және тиісті қаржы жылының 1 қаңтарында қолданыста болатын үш миллион АЕК-тен асады.

Бұдан басқа, Салық кодексінің 130-бабына сәйкес - ірі салық төлеушілер мониторингіне, егер осы тармақта өзгеше белгіленбесе, мемлекеттік кәсіпорындарды қоспағанда, коммерциялық ұйымдар болып табылатын, осы Кодекстің 241-бабында көзделген түзету есепке алынбағанда жылдық жиынтық кірісі неғұрлым көп, бір мезгілде мынадай шарттарға сәйкес келетін:

1) тіркелген активтерінің құндық балансының сомасы салықтық кезеңнің соңына республикалық бюджет туралы заңда белгіленген және ірі салық төлеушілер мониторингіне жататын салық төлеушілердің тізбесі бекітілуге жататын жылдың соңында қолданыста болатын, кемінде 325 000 еселенген АЕК-ті құрайтын;

2) жұмыскерлерінің саны кемінде 250 адамды құрайтын салық төлеушілер жатады.

Осы баптың мақсаттары үшін:

1) осы Кодекстің 241-бабында көзделген түзетуді есепке алмағанда, жылдық жиынтық кіріс ірі салық төлеушілер мониторингіне жататын салық төлеушілердің тізбесі бекітілуге жататын жылдың алдындағы салықтық кезең үшін корпоративтік табыс салығы бойынша декларация деректерінің негізінде айқындалады;

2) тіркелген активтердің құндық баланстарының сомасы ірі салық төлеушілер мониторингіне жататын салық төлеушілердің тізбесі бекітілуге жататын жылдың алдындағы жыл үшін салықтық есептілік негізінде айқындалады;

3) жұмыскерлердің саны ірі салық төлеушілер мониторингіне жататын салық төлеушілердің тізбесі бекітілуге жататын жылдың бірінші тоқсанының соңғы айы үшін жеке табыс салығы және әлеуметтік салық бойынша декларацияның деректері негізінде айқындалады.

Ірі салық төлеушілер мониторингіне жататын салық төлеушілердің тізбесі, көрсетілген тізбе қолданысқа енгізілетін жылдың алдындағы жылдың 1 қазанындағы жағдай бойынша ұсынылған салықтық есептілік деректерінің негізінде қалыптастырылады және оны уәкілетті орган көрсетілген тізбе қолданысқа енгізілетін жылдың алдындағы жылдың 31 желтоқсанынан кешіктірмей бекітеді.

Егер ірі салық төлеушілер мониторингіне жататын салық төлеушілердің тізбесі қолданысқа енгізілетін жылдың алдындағы жылдың 1 қазанындағы жағдай бойынша осы баптың 1-тармағында белгіленген талаптарға сәйкес келетін салық төлеуші таратылу сатысында тұрған болса, мұндай салық төлеуші бұл тізбеге енгізілуге жатпайды.

Ірі салық төлеушілердің мониторингін жүргізу тәртібі

1. Ірі салық төлеушілер мониторингін жүргізу барысында уәкілетті орган ірі салық төлеушілер мониторингіне жататын салық төлеушілерден салықтарды есептеудің дұрыстығын және салықтар мен бюджетке төленетін төлемдерді төлеудiң (ұстап қалудың және аударудың) уақтылы болуын растайтын құжаттарды және жазбаша түсіндірулерді, сондай-ақ, еншiлес ұйымдарының қаржылық есептiлiгiн қоса алғанда, салық төлеушiнің (салық агентінің) қаржылық есептiлiгін ұсынуды талап етуге құқылы.

Бұл ретте осы талапты ірі салық төлеушілер мониторингіне жататын салық төлеушiлер талап ету табыс етілген күннен кейінгi күннен бастап күнтiзбелiк отыз күн ішінде орындауға тиіс.

2. Ірі салық төлеушілер мониторингінің нәтижелерi бойынша бұзушылықтар мен алшақтықтар анықталған жағдайда, уәкiлеттi орган бұлар жөнінде ірі салық төлеушілер мониторингіне жататын салық төлеушiге хабар береді.

Бұл ретте ірі салық төлеушілердің мониторингіне жататын салық төлеуші осындай хабарлама табыс етілген (алынған) күннен кейінгі күннен бастап күнтізбелік он бес күн ішінде жазбаша түсінікті беруге міндетті.

Уәкілетті орган ұсынылған түсiнікпен келіспеген жағдайда, ірі салық төлеушілер мониторингіне жататын осындай салық төлеушiні қосымша құжаттар мен түсiніктерді ұсына отырып, туындаған мәселелерді талқылау үшiн шақыруға құқылы.

Уәкiлеттi орган мониторинг нәтижелерiн қарау қорытындылары бойынша жазбаша түрде уәжді шешім шығарады, ол шығарылған кезден бастап екі жұмыс күні ішінде ірі салық төлеушілер мониторингіне жататын салық төлеушiге жіберіледі.

Ірі салық төлеушілер мониторингіне жататын салық төлеушi шешіммен келiсу туралы хабарлама оны алған күннен бастап күнтізбелік бес күні ішінде ұсынады.

2022 жылдың 1 қаңтарынан бастап ірі салық төлеушілер үшін ҚҚС бойынша жаңа ережелер енгізілді.

ҚҚС бойынша айналым шегі

ҚР Салық кодексі 82-бабының 4-тармағы - ҚҚС бойынша есепке қою үшін ең аз айналым 20 000 АЕК құрайды. Ең аз айналымға ҮИЖ міндетті түрде қолдана отырып, есеп айырысудың қолма-қол ақшасыз нысанында жасалған 124 184 АЕК шегінде оңайлатуды қолданатын ДК айналымы енгізілмейді.

Google салығы

2022 жылғы 01 қаңтардан бастап шетелдік интернет-компаниялардың ҚҚС (Google салығы) есептеу және төлеу тәртібіне қатысты СК-нің 25-бөлімі қолданысқа енеді және ҚҚС толық және уақтылы төленуін бақылау мақсатында төлем ұйымдары уәкілетті органға шетелдік компаниялардың пайдасына және бөлінісінде жүзеге асырылған күнтізбелік жыл ішіндегі төлемдер мен аударымдардың жиынтық сомалары туралы ақпарат беруге міндетті.

ҚҚС қайтару

Қазіргі уақытта салық алу тетіктерін жетілдіру және ҚҚС асып кетуін қайтарудың жеделдетілген процесі үшін Қазақстан Республикасының өндірушілерін қолдау мақсатында СК 433-бабында ҚҚС бақылау шотын қолдана отырып, ҚҚС асып кетуін қайтарудың баламалы нұсқасы бар. Бұл норма алынып тасталды.

Салық кезеңінде түскен валюталық түсімнің кемінде 50%-ын айырбастауды жүзеге асыратын ірі салық төлеушілер үшін ҚҚС-ты жеңілдетілген тәртіппен 80%-ға дейін қайтару мүмкіндігі көзделген.

Есептеу әдісі

Импортталатын тауарларға есепке жатқызу әдісімен ҚҚС төлеу бойынша Салық кодексінің 428 және 427-бабының күші 2025 жылғы 1 қаңтарға дейін ұзартылды.

Басқа

2022 жылғы 1 қаңтардан бастап акцизделетін тауарларды таңбалауға арналған ЕБТ өткізу бойынша айналымдар ҚҚС-нан босатылды.