Экспорттық баж – бұл тауарларды экспорттау (әкету) кезiнде алынатын алым. Экспорттық баждар экспорт кезіндегі пайданы төмендету есебінен ішкі нарыққа тауар жеткізуді ынталандырады.

Тауарды экспортқа шығару мәселелері Қазақстан Республикасындағы кедендік реттеу туралы 2017 жылғы 26 желтоқсандағы № 123-VI ҚРЗ Кодексімен регламенттеледі.

Кедендік баж - тауарларды Еуразиялық экономикалық одақтың кедендік шекарасы арқылы өткізуге байланысты кеден органдары алатын міндетті төлем. (ҚР Кедендік реттеу туралы кодексі 3-бабы 1-тармағының 17-тармақшасы)

Кедендік баждар:

·        кедендік әкелу бажы және

·        кедендік әкету бажы болып бөлінеді.

Осылайша, экспорттық кеден бажы әкету кеден бажы болып табылады.

Кедендік реттеу туралы кодекстің 74-бабына сәйкес кедендік әкету бажы кедендік төлемдерге, салықтарға жатады.

Егер Еуразиялық экономикалық одақ шеңберіндегі халықаралық шарттарда және (немесе) Қазақстан Республикасының екі жақты халықаралық шарттарында өзгеше белгіленбесе, Қазақстан Республикасында төленуге жататын кедендік әкету баждарын есептеу үшін сауда қызметін реттеу саласындағы уәкілетті орган белгілеген мөлшерлемелер қолданылады.

Кедендік реттеу туралы кодекстің 94-бабында белгіленгендей, Қазақстан Республикасында төленуге жататын кедендік әкету баждары, салықтар, егер Еуразиялық экономикалық одақ шеңберіндегі халықаралық шарттарда, Қазақстан Республикасының екіжақты халықаралық шарттарында және (немесе) Қазақстан Республикасының заңнамасында өзгеше белгіленбесе, ҚР ұлттық валютасымен төленеді.

Кедендік баждарды, салықтарды бюджетке төлеушінің өзі немесе төлеушінің тапсырмасы бойынша үшінші тұлғалар қолма-қол ақша және қолма-қол ақша емес тәсілмен, сондай-ақ осы Кодексте белгіленген тәртіппен есепке жатқызуды жүргізу арқылы төлейді.

Кедендік баждарды, салықтарды төлеу кедендік баждардың, салықтардың түріне сәйкес Қазақстан Республикасы кірістерінің бірыңғай бюджеттік сыныптамасындағы кірістердің тиісті коды (бұдан әрі – бюджеттік сыныптама кодтары) бойынша жүргізіледі.

Төлеуші немесе төлеушінің тапсырмасы бойынша үшінші тұлғалар кедендік баждарды, салықтарды төлеген кезде тауарларды шығару үшін мына мәліметтер мен құжаттардың біреуі немесе бірнешеуі:

1) қазынашылық органдары кеден органына күн сайын ұсынатын бюджеттік сыныптаманың кодтары бойынша түсімдер есептілігінің нысандары бойынша деректер;

2) екінші деңгейдегі банктер мен банктік операциялардың жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдар "электрондық үкіметтің" төлем шлюзі арқылы берген, кедендік баждар мен салықтардың төленген сомасы туралы мәліметтер мен ақпарат;

3) "электрондық үкіметтің" төлем шлюзі арқылы төленген жағдайда - "электрондық үкімет" жүйесінде қалыптастырылатын электрондық чек;

4) кеден органдарының ғимараттарында орналасқан екінші деңгейдегі банктің немесе банктік операциялардың жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымның электрондық терминалдары арқылы төленген жағдайда – екінші деңгейдегі банктің немесе банктік операциялардың жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымның электрондық терминалы беретін чек;

5) кеден органдарының ғимараттарында орналасқан екінші деңгейдегі банктің немесе банктік операциялардың жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымның кассалары арқылы төленген жағдайда – екінші деңгейдегі банктің немесе банктік операциялардың жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымның кассаларының квитанциясы олардың төленгенiн растау болып табылады.

Мыналар:

1) Кедендік реттеу туралы кодекстің 94-бабының 12-тармағы бірінші бөлігінің 2), 3) және 4) тармақшаларында көрсетілген құжат және (немесе) мәліметтер кедендік баждардың, салықтардың төленгенін растау болып табылатын жағдайларда, екінші деңгейдегі банктер немесе банктік операциялардың жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдар төлеушінің банктік шотынан ақшаны есептен шығарған күн немесе төлеуші банкоматтар немесе өзге де электрондық құрылғылар арқылы төлемді жүзеге асырған күн;

2) Кедендік реттеу туралы кодекстің 94-бабының 12-тармағы бірінші бөлігінің 5) тармақшасында көрсетілген құжат кедендік баждардың, салықтардың төленгенін растау болып табылатын жағдайларда, төлеуші екінші деңгейдегі банкке немесе банктік операциялардың жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымға қолма-қол ақшаны енгізген күн;

3) егер төлем осы баптың 12-тармағы бірінші бөлігінің 2) және 3) тармақшаларында көзделген құжаттармен және (немесе) мәліметтермен расталмаған жағдайда, қазынашылық органдары кеден органдарына күн сайын ұсынатын бюджеттік сыныптама кодтары бойынша түсімдер есептілігінің нысандарын кеден органы алған күн тауарларды шығару үшін кедендік баждарды, салықтарды төлеу күні (төлеу жөніндегі міндеттің орындалған кезі) болып табылады.

Кедендік әкету баждарын төлеу ерекшеліктері Еуразиялық экономикалық одақ шеңберіндегі халықаралық шарттарда және (немесе) Қазақстан Республикасының екіжақты халықаралық шарттарында белгіленуі мүмкін.

Кеден баждарын салу объектісі

Еуразиялық экономикалық одақтың кедендік шекарасы арқылы өткізілетін тауарлар, сондай-ақ осы Кодексте көзделген жағдайларда өзге де тауарлар кедендік баждарды, салықтарды салудың объектісі болып табылады.

Егер Кедендік реттеу туралы кодексте өзгеше белгіленбесе, тауарлардың кедендік құны және (немесе) олардың заттай көріністегі физикалық сипаттамасы (тауардың саны, салмағы, оның ішінде тауарды тұтынғанға дейін одан ажырамайтын және (немесе) тауар бөлшек сауда үшін ұсынылатын тауардың бастапқы қаптамасын ескергендегі салмағы, тауардың көлемі немесе өзге де сипаттамасы) тауардың түріне және мөлшерлемелердің қолданылатын түрлеріне қарай кедендік баждарды есептеуге арналған база болып табылады.

Салықтарды есептеуге арналған база Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес айқындалады.

Кедендік баждарды есептеу

Кодекстің 83-бабы негізінде кедендік баждарды, салықтарды – кедендік баждарды, салықтарды төлеуші, ал осы бапта көзделген жағдайларда кеден органы есептейді.

Кедендік баждарды, салықтарды есептеу туралы мәліметтер тауарларға арналған декларацияда, кедендік кіріс ордерінде не өзге кедендік құжатта көрсетіледі.

Кедендік баждар, салықтар, арнайы, демпингке қарсы баждар, өтемақы баждары есеп-қисабының нысанын, мұндай есеп-қисаптың электрондық құжат түріндегі құрылымы мен форматын, оларды толтыру және осындай есеп-қисапқа өзгерістер (толықтырулар) енгізу тәртібін Комиссия айқындайды.

Көрсетілген есеп-қисапты қағаз жеткізгіште толтыру кезінде кеден органының лауазымды адамы осындай кедендік құжаттың электрондық түрін қалыптастырады.

Еуразиялық экономикалық одақ шеңберіндегі халықаралық шарттарда және (немесе) Қазақстан Республикасының екіжақты халықаралық шарттарында көзделген, кедендік баждар, салықтар өзге валютамен есептелетін жағдайларды қоспағанда, Қазақстан Республикасының аумағында төленуге жататын кедендік баждар, салықтар Қазақстан Республикасының ұлттық валютасымен есептеледі.

Егер кедендік баждарды, салықтарды есептеу үшін шетел валютасын Қазақстан Республикасының ұлттық валютасына не өзге валютаға қайта есептеу жүргізу талап етілетін болса, егер осы Кодексте өзгеше белгіленбесе, мұндай қайта есептеу кедендік декларацияны кеден органы тіркеген күні қолданыста болатын валюталар бағамы бойынша жүргізіледі.

Кедендік баж кедендік бажды есептеуге арналған база және тауарға қатысты белгіленген кедендік баждың тиісті мөлшерлемесі негізге алына отырып есептеледі.