НҚЖ - бұл ҚР негізгі қорларының мемлекеттік жіктеуіші. Жіктеуіш бухгалтерлік және статистикалық есеп салаларындағы негізгі қорларды есепке алу мақсатында кеңінен пайдалануға арналған.

Осы жіктеуіш екі бөлімді – материалдық негізгі қорларды (негізгі құралдар) және материалдық емес негізгі қорларды (материалдық емес активтерді) қамтиды.

Негізгі қорлар – бұл тауарларды өндіру немесе жеткізу, нарықтық және нарықтық емес қызметтер көрсету, жалға беру немесе әкімшілік мақсаттар үшін пайдаланылатын және мынадай талаптарға жауап беретін материалдық және материалдық емес ақшалай емес активтер:

- оларды бір жылдан астам мерзімге пайдалану болжанады;

- мұндай активтермен болашақ экономикалық пайдалар байланысты болу ықтималдығы бар;

- активтің құны дұрыс анықтала алады.

Материалдық негізгі қорлар (негізгі құралдар):

Материалдық-заттай нысандағы ақшалай емес активтер, жылжымайтын мүлікті (жер, үйлер, ғимараттар және жерге байланысты басқа да объектілер) қоса алғанда, субъект тауарлар мен қызметтерді өндіру немесе жеткізу үшін, басқа субъектілерге жалға беру үшін не әкімшілік мақсаттар үшін пайдаланатын және бір жылдан астам уақыт бойы пайдалану болжанатын машиналар мен жабдықтар.

Материалдық емес негізгі қорлар (материалдық емес активтер):

Физикалық мәні жоқ, ұзақ кезең ішінде (бір жылдан астам) тауарларды (жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді) өндіруде немесе өткізуде, әкімшілік мақсаттарда пайдалануға және басқа субъектілерге жалға беруге арналған ақшалай емес активтер:

- анықтауға болады;

- субъект бақылайды;

- оларды пайдаланудан субъект болашақта экономикалық пайда алуды күтеді.

Жіктеуіш мынадай базалық стандарттар мен жіктемелерді пайдалану негізінде әзірленді:

- халықаралық статистикалық стандарттар;

- қаржылық есептіліктің халықаралық стандарттары;

- ҚР МЖ 04-2008 мемлекеттік жіктеуіші.

Жіктеуіш мынадай міндеттерді шешу үшін пайдаланылады:

- негізгі қорлардың болуын, құрамын және жай-күйін бастапқы және бухгалтерлік есепке алуды жүргізу;

- жалпымемлекеттік және ведомстволық статистикалық байқауларды ұйымдастыру;

- негізгі қорлардың құрылымы мен жай-күйі бойынша халықаралық салыстырулар;

- статистикалық және бухгалтерлік есепті жүргізу және ұйымдастыру;

- біржолғы жұмыстарды жүргізу (негізгі қорларды санау және қайта бағалау, амортизация нормаларын анықтау және басқалар);

- басқа да міндеттер, оның ішінде ерекше және арнайы міндеттер.

Жіктеуіштің құрылымы

Жіктеуіште базалық негіз ретінде ҚР МЖ 04-2008 жіктеу құрылымы алынған.

Жіктеуіштегі топтамаларды құрудың осы құрылымы қызмет түрлерінің, өнімдер мен қызметтердің халықаралық жіктемелерімен үйлесімділіктің жоғары деңгейін қамтамасыз етеді.

НҚЖ құрылымы екі блоктан тұрады: сәйкестендіру және атау. Сәйкестендіру блогы иерархиялық әдіс бойынша құрылған және көп сатылы жіктеу жүйесі мен цифрлық кодты пайдалана отырып, жүйелі кодтау жүйесі бар.

НҚЖ-ның әрбір позициясы тоғыз таңбалы цифрлық кодты және атауды қамтиды.

Жіктеуішті жүргізу

Жіктеуішті жүргізу жіктеуіштің эталоны мен бақылау данасын жасауды, олардағы ақпараттың дұрыстығы мен толықтығын қамтамасыз ету, негізгі қорлардың жаңа түрлерін жіктеу мен кодтау мақсатында оларға өзгерістер енгізуді көздейді.

Жіктеуіштің эталондық данасын Қазақстан Республикасы Статистика агенттігі (бұдан әрі - Агенттік) жүргізеді. Бақылау данасын Қазақстан Республикасы Индустрия және сауда министрлiгiнiң Техникалық реттеу және метрология комитетi (бұдан әрi - Мемстандарт) жүргiзедi.

Агенттiк жiктеушiге өзгерiстер енгiзудi жүзеге асырады, ал уәкiлеттi орган (Мемстандарт) жiктеушiге өзгерiстi Агенттiктiң ұсынысы бойынша бекiтедi, содан кейiн Агенттiк енгiзiлген өзгерiстер, оларды қолданысқа енгiзудiң тәртiбi мен мерзiмдерi туралы пайдаланушыларды хабардар етедi.