Азаматтығы жоқ адам - бұл Қазақстан Республикасының азаматы болып табылмайтын және өзінің өзге мемлекеттің азаматтығына жататындығына дәлелі жоқ адам.

Азаматтығы жоқ адамның мәртебесін айқындау тәртібі

Азаматтығы жоқ адам мәртебесін алу үшін жеке тұлға өзі, тұрақты тұратын жері бойынша аумақтық полиция органдарына Астана, Алматы, Шымкент қалалары және облыстар полиция департаментінің (бұдан әрі – ПД) бірінші басшысының атына мәртебеге өтініш білдіру себептерін көрсете отырып, азаматтығы жоқ адам мәртебесін беру туралы өтініш (бұдан әрі - өтініш) береді.

18 жасқа толмаған адамдар және сот әрекетке қабілетсіз деп таныған азаматтар үшін өкілдік етуге өкілеттігін растайтын құжаттарды ұсына отырып, олардың заңды өкілдері өтініш береді.

Азаматтығы жоқ адамның мәртебесін тану рәсіміне адамның өтініші бойынша бастама жасалады.

Өтініш жазбаша нысанда беріледі. Бұл ретте өтініш беруші жеке басын куәландыратын құжаттарды алу кезінде Қазақстан Республикасының мемлекеттік органдарына көрінеу жалған мәліметтер бергені үшін «Әкімшілік құқық бұзушылық туралы» Қазақстан Республикасы Кодексінің 495-бабына сәйкес жауаптылық туралы ескертіледі.

Өтінішке мынадай құжаттар қоса беріледі:

1) өтініш-сауалнама;

2) көлемі 3,5 х 4,5 см алты фотосурет;

3) дактилоскопиялаудан өткені туралы анықтама;

4) тергеу-қамауға алынған адамдарға қатысты ПД Тергеу басқармасының өтінішхаты қоса тіркеледі;

5) бас бостандығынан айыру орындарында жазасын өтеп жүрген адамдарға қатысты арыз беруші ұсталатын қылмыстық-атқару жүйесі мекемесінің өтінішхаты және сот үкімі қоса тіркеледі.

Аталған құжаттардан басқа:

Жеке басын куәландыратын құжаттарсыз немесе бұрынғы 1974 жылғы үлгідегі Кеңестік Социалистік Республикалар Одағының (бұдан әрі – КСРО) паспорты бойынша тұрып жатқан адамдар мынадай құжаттардың көшірмелері мен түпнұсқаларын (салыстырып тексеру үшін) ұсынады:

• туу туралы, некені тіркеу немесе бұзу туралы куәлік;
• 1974 жылғы үлгідегі бұрынғы КСРО паспорты;
• оқу орнынан оқу кезеңі туралы анықтама, негізгі орта білім туралы аттестат, орта-арнаулы немесе жоғары оқу орнын бітіргені туралы диплом;
• шақыру учаскесіне тіркеу туралы куәлік (тіркеу куәлігі), әскери билет;
• еңбек кітапшасы;
• Қазақстан Республикасының аумағында тұрғанын растайтын құжат (үй кітабы, пәтер карточкасы, азаматтарды тіркеу кітабы, шаруашылық кітабынан үзінді-мұрағаттық анықтама);
• бас бостандығынан айыру орындарынан босату туралы анықтама не өтініш берушінің жеке басын сәйкестендіретін басқа құжат.

Құжаттардың көшірмелері түпнұсқамен салыстырылады және көші-қон қызметі қызметкерінің қолымен және бөлімшенің елтаңбалы мөрімен куәландырылады.

Көрсетілген құжаттардың бірі болмаған жағдайда көші-қон қызметінің қызметкерлері қазақстандық және шетелдік уәкілетті органдардан қажетті ақпаратты талап ету жөнінде сұрау салулар жібереді.

Қазақстан Республикасының аумағында тұрақты тіркеуі бар, Қазақстан Республикасының азаматтығынан не шет мемлекеттің азаматтығынан шығуды ресімдеген адамдар, сондай-ақ Қазақстан Республикасының аумағында кемінде бес жыл болатын және тұрақты тіркеуі жоқ адамдар (оларға қатысты Қазақстан Республикасының аумағынан шығарып жіберу туралы сот шешімі болған жағдайларды қоспағанда):

• тиісті мемлекеттің азаматтық саласындағы құзыретті органы берген, қолданылу мерзімі берілген күнінен бастап күнтізбелік бір жылдан аспауға тиіс басқа мемлекеттің азаматтығының болмауын немесе тоқтатылуын растайтын құжат;
• жеке басын куәландыратын және басқа мемлекеттің азаматтығына бұрынғы тиесілігін растайтын құжаттың көшірмесі.

Бір тілден екінші тілге аударудың дұрыстығын нотариус куәландырады. Шет мемлекеттер билігінің қатысуымен жасалған немесе осы биліктен шығатын құжаттар мен актілер заңдастыру болған кезде қарауға қабылданады.

Өтініш келіп түскен күні уәкілетті қызметкер оны қабылдауды және азаматтығы жоқ адам мәртебесін беру туралы өтініштерді тіркеу журналына тіркеуді жүзеге асырады.

Өтiнiш тiркелген күнi азаматтығы жоқ адам мәртебесiн беру туралы өтiнiш жасаған адамның куәлiгi берiледi. Мәртебенi айқындау немесе айқындаудан бас тарту туралы шешiм қабылданғаннан кейiн куәлiк жойылады.

Куәлік өтінішті қарау кезеңіне беріледі, оған көші-қон қызметі бөлімшесінің басшысы қол қояды және елтаңбалы мөрмен расталады.

Азаматтығы жоқ адам мәртебесін беру туралы өтініш білдіруші адамның куәлігі Қазақстан Республикасының аумағында азаматтығы жоқ адам деп тану туралы өтінішхаттың тіркелгенін растайды.

Азаматтығы жоқ адамның мәртебесін айқындау туралы өтінішхат берген кезде және/немесе оны қарау кезеңінде ұсынылған мәліметтердің алшақтығы фактісі анықталған жағдайда, көші-қон қызметі органы өтініш берушімен еркін нысанда сұрау хаттамасын ресімдей отырып әңгімелесу жүргізеді.

Құжаттарды қабылдағаннан кейін полиция органдарының уәкілетті қызметкері күнтізбелік жеті күн ішінде:

1) материалдарды тұрақты сақтау мерзімімен жеке есепке алу ісіне қалыптастырады;

2) өтініш беруші туралы мәліметтердің дұрыстығын анықтау үшін қазақстандық және шетелдік уәкілетті органдардан:

• 1974 жылғы үлгідегі бұрынғы КСРО паспортын беру туралы - 1974 жылғы үлгідегі КСРО паспортын берген ішкі істер органына осы Қағидаларға 4-қосымшаға сәйкес нысан бойынша №1 нысандағы өтініштің көшірмесін беру және өтініш берушіге 1974 жылғы үлгідегі КСРО паспортының берілу фактісін және фотосуреттердің ұқсастығын растау үшін, сондай-ақ ерекше белгілердің болуы тұрғысынан (шет мемлекеттің азаматтығы, паспортты айырбастау, жоғалту туралы, құзыретті органдардың сұрау салуы) № 2 нысандағы 1974 жылғы үлгідегі паспорттардың берілуін есепке алу кітабы туралы сұрау салу жіберіледі;
• басқа мемлекеттің уәкілетті органына паспортпен немесе жеке басты куәландыратын басқа құжатпен құжаттау туралы;
• туу туралы акт жазбасы туралы - өтініш беруші қайтадан берілген туу туралы куәлікті ұсынған жағдайда, азаматтық хал актілерін тіркеу органдарына сұрау салу жолдайды;
• өтініш берушінің республика аумағында тұруы туралы - ПД мекенжай-анықтама бюросының архивіне, Мемлекеттік архивтерге, ауылдық округ әкімдіктеріне, білім беру және қорғаныс органдарына тұруы туралы;
• басқа мемлекеттің азаматтығының жоқтығын немесе тоқтатылғандығын растау.

3) Қазақстан Республикасы Бас прокуратурасының Құқықтық статистика және арнайы есепке алу жөніндегі комитетінің құқық қорғау және арнайы органдарының ақпарат алмасу жүйесінің барлық сервистері, Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігінің Біріктірілген деректер базасы бойынша адамды тексеруді жүзеге асырады, адамды Қазақстан Республикасының азаматтығынан шығуды не оны жоғалтуды, республика аумағында шетелдік ретінде тіркелуді есепке алу бойынша тексеруді жүргізеді. Өтініш берушінің республика аумағында болу фактісін растау үшін Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитетінің Шекара қызметінде олардың Қазақстан Республикасының Мемлекеттік шекарасынан кесіп өтуі туралы мәліметтер сұратылады.

Сұрау салулар адамның паспорттық деректері бойынша, сондай-ақ олар өзгерген жағдайда бұрынғы тегі, аты, әкесінің аты (бар болса) және туған күні бойынша жолданады.

Қазақстан Республикасының, шет мемлекеттің құзыретті органдарынан жауаптар болмағанда, жолдаған күннен бір ай өткеннен кейін сұрау салу қайта жолданады.

Бұл ретте материалды қарау мерзімі бір мезгілде өтініш берушіге хабарлай отырып, дәлелді қорытынды негізінде тоқтатыла тұрады.
Материалды қарау мерзімдерін жаңғырту сұратылған мәліметтердің келіп түсуі арқылы жүзеге асырылады.

Өздері туралы хабарлайтын ақпаратқа сәйкестігін немесе айырмашылығын анықтау мақсатында Қазақстан Республикасының аумағында жеке басын куәландыратын құжаттарсыз тұратын адамдарға қатысты фотосуреттер бойынша жеке басына тану жүргізіледі.

Жеке басын тануды өтініш берушінің жақын туыстары немесе өтініш берушіні кемінде 10 жыл танитын адамдар жүзеге асырады.

Қазақстан Республикасының аумағында жүрген, Қазақстан Республикасының азаматтары болып табылмайтын және өзінің өзге мемлекеттің азаматтығына жататындығына дәлелдемелері жоқ адамдарға қатысты Қазақстан Республикасында тұрақты тұруға рұқсат беру рәсімі жүзеге асырылмайды.

Мәртебені айқындаудан мынадай негіздердің бірі бойынша бас тартылады:

1) өтініш берушінің Қазақстан Республикасының немесе шет мемлекеттің азаматтығы бар екендігі анықталса;

2) мәртебесін анықтауға әсер ететін, құжаттардың дұрыс еместігі не ұсынылған материалдардың сәйкессіздігі еместігі анықталған немесе өтініш беруші өзі туралы көрінеу жалған мәліметтер хабарлаған жағдайда;

3) өтініш беруші осы Қағидаларға сәйкес құжаттардың толық топтамасын немесе сауалнама мәліметтерін толық ұсынбаған кезде;

4) ұлттық қауіпсіздік органдарында өтініш берушінің Қазақстан Республикасында ұлттық қауіпсіздіктің мүдделеріне байланысты тұруы мақсатқа сай еместігі туралы ақпарат болғанда.

Азаматтығы жоқ адамның мәртебесін айқындау кезінде жалған құжаттар немесе ақпарат беру фактісі анықталған кезде өтініш берушінің тұрақты тұратын жері бойынша көші-қон қызметі органы мәртебенің күшін жою туралы қорытынды шығарады, азаматтығы жоқ адамның куәлігін алып қоюды және тұрғылықты жері бойынша тіркеуден алып тастауды жүзеге асырады.

Азаматтығы жоқ адамның мәртебесі адамның Қазақстан Республикасының немесе басқа мемлекеттің азаматтығына қабылдауға байланысты немесе өліміне байланысты тоқтатылады.

Қандай да бір мемлекеттің азаматтығын алған кезде өтініш беруші отыз күндік мерзімде көші-қон қызметі органына хабарлауы тиіс.

Мәртебені тоқтату туралы шешім адамға Қазақстан Республикасының аумағында өзінің жаңа құқықтық мәртебесін реттеуге жеткілікті уақыт беру мақсатында бекітілгеннен кейін бір айдан соң күшіне енеді.

Қазақстан Республикасының аумағында жүрген, Қазақстан Республикасының азаматтары болып табылмайтын және өзге мемлекеттің азаматтығына өзінің қатыстылығына дәлелі жоқ адамдардың құқықтық мәртебесін айқындау жөніндегі қағидалар

Шетелдіктер мен азаматтығы жоқ адамдарға Қазақстан Республикасында уақытша және тұрақты тұруға рұқсат беру қағидалары