Кейінге қалдырылған салық - бұл пайдаға салынатын салық бойынша шығыстар.

Кейінге қалдырылған салық болашақта ұйым төлеуге (немесе өтеуге) тиіс салық сомасымен көрсетіледі. Осылайша, кейінге қалдырылған салық – бұл болашақта төленетін салық.

Егер ұйым ХҚЕС бойынша жұмыс істейтін болса, онда ол кейінге қалдырылған салықтарды қаржылық есептілікте есептеуге және тануға тиіс.

Кейінге қалдырылған салықтарды есепке алу тәртібі ХҚЕС (IAS) 12 «Пайдаға салынатын салықтарда» регламенттелген.

ХҚЕС (IAS) 12-ге сәйкес уақытша айырмашылықтарға қатысты кейінге қалдырылған салық міндеттемелері мен кейінге қалдырылған салық активтері танылады.

Кейінге қалдырылған салық міндеттемелері (КСМ) - салық салынатын уақытша айырмаларға қатысты болашақ кезеңдерде төлеуге жататын пайдаға салынатын салықтардың сомасы.

Кейінге қалдырылған салық активтері (КСА) - шегерілетін уақыт айырмашылықтарына, пайдаланылмаған салық шығындарының болашақ кезеңдеріне ауыстырылған және пайдаланылмаған салық жеңілдіктерінің болашақ кезеңдеріне ауыстырылған қатысты болашақ кезеңдерде өтеуге жататын пайдаға салынатын салық сомасы.

Уақытша айырмалар – қаржылық жағдай туралы есептегі активтің немесе міндеттеменің баланстық құны мен осы активтің немесе міндеттеменің салық құны арасындағы айырмалар.

Уақытша айырмалар мыналар болуы мүмкін:

·        салық салынатын уақытша айырмалар, яғни аталған активтің немесе міндеттеменің баланстық құнын өтеу немесе өтеу сәтінде болашақ кезеңдердің салық салынатын пайдасын (салық залалын) есептеу кезінде салық салынатын сомаларға әкелетін уақытша айырмалар; не

·        шегерілетін уақытша айырмалар, яғни аталған активтің немесе міндеттеменің баланстық құнын өтеу немесе өтеу сәтінде болашақ кезеңдердің салық салынатын пайдасын (салық залалын) айқындау кезінде шегерілетін сомаларға әкелетін уақытша айырмалар.

Осылайша, шегерілетін уақытша айырмалар кейінге қалдырылған табыс салығының пайда болуына алып келеді, ол келесі есепті кезеңдерде бюджетке төленуге тиіс КТС (ДК үшін ЖТС) сомасына азаяды. Шегерiлетiн уақытша айырмалар мыналарға: шегерiлетiн уақытша айырмаларға, көшiрiлген пайдаланылмаған салық шығындарына және салық кредиттерiне қатысты болашақ кезеңдерде өтеуге жататын пайдаға салынатын салықтар сомасының туындауына әкеп соқтырады.

Егер алдыңғы кезеңдерде шығындар болса, онда ұйым КСА оның болашақ салық салынатын пайдасы КСА-ның орнын толтыруға мүмкіндік беретін ықтималдық бар сомада тануға тиіс. Болашақта салық салынатын пайданы алу ықтималдығы ХҚЕС (IAS) 36 стандартының 12-тармағына сәйкес айқындалады. Егер оның есебінен пайдаланылмаған салық залалдарын сатуға болатын салық салынатын пайданы алу ықтималдығы болмаса, онда актив КСА болып танылмайды.

Егер кезеңнің басында 4310-шот немесе 2810-шот бойынша сальдо болса, онда кейінге қалдырылған салықтар бойынша жазбалар салық кезеңінің басына және есепті кезеңнің соңына қалдықтар арасындағы айырмаға жасалады.

Яғни, кейінге қалдырылған салықтардың сальдосын әрбір есепті күнге оны ұлғайтып немесе азайтып түзету қажет, өйткені кейінге қалдырылған салықтар уақыт өте келе өзгеріп отыратын уақытша айырмалар бойынша құрылады.

Ұйым кейінге қалдырылған салық активтері мен кейінге қалдырылған салық міндеттемелерінің өзара есепке алынуын, егер:

·        оның ағымдағы салық міндеттемелеріне қарсы ағымдағы салық активтерін есепке жатқызуға заңды қорғалатын құқығы бар болса; және

·        КСА мен КСМ бір салық органы алатын пайдаға салынатын салықтарға жататын болса ғана жүргізеді: операцияларына салық салынатын сол бір ұйыммен; не ағымдағы салықтық міндеттемелер мен активтер бойынша нетто-негізде есеп айырысуды жүзеге асыруға, не осы активтерді сатуға және осы міндеттемелерді кейінге қалдырылған салықтық міндеттемелердің немесе активтердің елеулі сомаларын өтеу немесе өтеу күтілетін болашақ кезеңдердің әрқайсысында бір мезгілде өтеуге ниеттенген операцияларына салық салынатын әртүрлі ұйымдардан.

Кейінге қалдырылған салықтарды есептеу:

- уақытша айырмалар туындайтын баланстық баптар айқындалады,

- салықтар бойынша заңнама талаптарына сәйкес активтер мен міндеттемелердің салықтық базалары бағаланады,

- активтер мен міндеттемелердің салық базасын олардың баланстық құнынан шегеру жолымен әрбір бап бойынша уақытша айырмалар айқындалады,

- шегерілетін және салық салынатын уақытша айырмалар айқындалады,

- уақытша айырмаларға қатысты кейінге қалдырылған салықтар есептеледі.

КСА = шегерілетін уақытша айырма × 20%, КСМ = салық салынатын уақытша айырма × 20%. Барлық КСА мен КСМ жинақталады, егер осы есепке жатқызу орынды болса, кейінге қалдырылған салықтар есептеледі, егер орынды болмаса - жеке көрсетіледі,

- кейінге қалдырылған салықтардың өзгерістері есепті кезеңнің басындағы қалдықтар мен аяғындағы қалдықтар арасындағы айырма ретінде есептеледі. Кейінге қалдырылған салық бойынша алынған нәтиже (шығыс не кіріс) пайда мен залал туралы есепке енгізіледі.

Ағымдағы және кейінге қалдырылған салықтар кіріс немесе шығыс ретінде танылуға және салық пайда немесе залал немесе бизнестерді біріктіру құрамында емес - сол немесе басқа кезеңде танылатын операциялар нәтижесінде туындайтын жағдайларды қоспағанда, кезең ішіндегі пайда немесе залал құрамына енгізілуге тиіс (7710 шотымен корреспонденция).

Егер уақытша айырмашылықтың пайда болуына әкеп соққан операциялар тікелей меншікті капитал шотында танылса, онда кейінге қалдырылған салықтар шоттарына корреспонденттік шот меншікті капитал шоты болады.