ТМҚ - Тауар-материалдық қорлар.

Тауар-материалдық Қорлар

(а) әдеттегі қызмет барысында сатуға арналған;

(b) осындай сату үшін өндіріс процесінде тұрған; немесе

(с) өндіру немесе қызмет көрсету процесінде тұтынылатын шикізат немесе материалдар түріндегі активтер ретінде айқындалады.

Қорларды бағалау

Қорлар екі шаманың ең азы бойынша: өзіндік құны бойынша немесе сатудың таза мүмкін бағасы бойынша бағалануға тиіс.

Қорлардың өзіндік құны

Қорлардың өзіндік құны сатып алуға жұмсалатын барлық шығындарды, қайта өңдеуге жұмсалатын шығындарды және қорлардың ағымдағы орналасқан жері мен жай-күйін қамтамасыз ету үшін жұмсалған өзге де шығындарды қамтуға тиіс.

Тауар-материалдық қорлар баланста ғана емес, сатылған өнiмдер мен қызметтердiң өзiндiк құнын есептеу кезiндегi пайда мен шығындар туралы есепте де көрсетiлетiн актив болып табылады. Әдетте, сатылған қызметтер мен тауарлардың өзiндiк құны ұйым шығыстарының басты баптарының бiрi болып табылады, сондықтан тауарлық-материалдық қорлардың шоты бухгалтерлiк есеп үшiн өте маңызды болып табылады.

Тауар-материалдық қорлар (ТМҚ) мынадай топтармен ұсынылуы мүмкін:

  • Шикізат және материалдар
  • Тауарлар
  • Дайын өнім
  • Басқалары – қызметтi жүзеге асыру барысында немесе әкiмшiлiк мұқтаждарға пайдалануға арналған өзге де тауарлық-материалдық қорлар (кеңсе тауарлары, ЖЖМ, тұрмыстық химия құралдары және т.б.).

Сатып алу кезінде тауар-материалдық қорларды бағалау

Тауар-материалдық қорларды сатуға қорларды дайындау барысында шеккен барлық шығындарды қамтитын сомада бухгалтерлік есепке алу керек. Бұған тауар-материалдық қорлардың құны ғана емес, жеткiзу жөнiндегi көлiк шығыстары, сақтандыру құны, салықтар мен алымдар, баждар және сақтау құны да кiредi.

Тауар-материалдық қорларды сатып алуды көрсететін журнал мынадай болады:

Дебет Тауар-материалдық қорлар       барлық қажетті шығындар

Кредит Ақша қаражаты                      барлық қажетті шығындар

Егер ТМҚ-ның бірнеше түрі бір бағамен сатып алынса, шығындар сатып алынған тауарлық-материалдық қорлардың баптары бойынша пропорционалды негізде ТМҚ-ның әртүрлі сатып алынған объектілерінің әділ құнына қарай бөлінеді.

Егер ТМҚ-ны сатып алу кезінде компанияға қандай да бір жеңілдіктер берілсе, онда жеңілдікті ескере отырып төленген баға тауар-материалдық қорлардың әділ құны ретінде есепке алынуға тиіс сомаға сәйкес келеді.

ТМҚ түгендеу

ҚР ҚМ 2015 жылғы 31 наурыздағы № 241 бұйрығымен бекітілген Бухгалтерлік есепті жүргізу қағидаларына сәйкес кәсіпорында жылына кемінде бір рет түгендеу жүргізу қажет.

Жоспардан тыс түгендеу мынадай жағдайларда жүргізіледі:

  • басшылықтың, бас бухгалтердің және басқа да материалдық жауапты адамдардың ауысуы (істерді қабылдау-тапсыру күніне);
  • мүлікті ұрлау немесе теріс пайдалану, сондай-ақ бүлдіру фактілері анықталған жағдайда;
  • субъектіні бөлу бухгалтерлік балансын жасау алдында қайта ұйымдастыру кезінде;
  • басшылықтың өкімімен бекітілетін жағдайларда.

Жоспарлы түгендеулердiң саны, оларды жүргiзу күнi, түгендеу кезiнде тексерiлетiн активтер мен мiндеттемелердiң тiзбесi, сондай-ақ түгендеу комиссияларының құрамы кәсiпорын басшылығы бекiтетiн есеп саясатымен реттеледi.

Материалдық жауапты адам - бұл өзіне берілген мүлік пен құндылықтарды сақтау, сақтауға қабылдау, өңдеу, босату, тасымалдау және өндіріс процесінде пайдалану жөніндегі жұмысты орындайтын қызметкер. Мұндай адам қоймашы, кассир, әкімші, күзетші, қойма меңгерушісі және т.б. болуы мүмкін.

Түгендеу комиссиясының құрамына материалдық жауапты адам кірмейді, бірақ тексеру жүргізу кезінде оның қатысуы міндетті. Тексеру аяқталғаннан кейін түгендеу құжаттарына комиссия мүшелері және материалдық жауапты адам қол қояды.

Активтер мен міндеттемелерге түгендеу жүргізу үшін түгендеу комиссиясы құрылады, оның құрамы субъект басшылығының бұйрығымен бекітіледі.

Түгендеу жүргізілгенге дейін комиссия мүшелері:

1) осы объектілер бойынша жүргізілген соңғы түгендеу материалдарымен, соңғы түгендеу нәтижелері бойынша қабылданған шаралармен танысады;

2) жеке кіру және шығу есіктері бар қосалқы үй-жайларды, жертөлелерді және мүлікті сақтайтын басқа да орындарды пломбалайды;

3) түгендеу жүргізу процесінде комиссия жұмысы үшін пайдаланылатын салмақ өлшеу аспаптарының жарамдылығын және оларды таңбалаудың белгіленген мерзімдерінің сақталуын тексереді;

4) түгендеу сәтіндегі соңғы кіріс және шығыс құжаттарының тізілімін немесе түгендеуге жататын мүліктің қозғалысы туралы есептерді алады.

Субъектінің материалдық жауапты адамдары түгендеу басталғанда жауапты сақтауға келіп түскен барлық мүлік кіріске алынғаны, ал істен шыққандары шығысқа есептен шығарылғаны және олардағы есептегі мүліктің барлық шығыс және кіріс құжаттары бухгалтерлік қызметке тапсырылғаны туралы қолхат береді.

Мүлікті түгендеу мүліктің орналасқан жері бойынша жүргізіледі.

Нақты қалдықтарды тексеру субъектінің материалдық жауапты адамының қатысуымен жүргізіледі, бұл ретте материалдық жауапты адам өз учаскесінде комиссия мүшесі болып табылмайды.

Есептеу, өлшеу және салмағын өлшеу нәтижелері түгендеу тізімдемелеріне - түгендеу жүргізу сәтінде жасалатын және мүліктің белгілі бір күнге кемінде 2 данада нақты бар екенін растайтын, комиссияның барлық мүшелері және субъектінің материалдық жауапты адамы қол қоятын құжаттар енгізіледі.

Тізімдеменің соңында субъектінің материалдық жауапты тұлғасы комиссия мүшелеріне қандай да бір наразылықтың жоқтығы туралы комиссияның өзінің қатысуымен мүлікті тексеруін растайтын қолхат береді. Материалдық жауапты адам ауысқан жағдайда мүліктің нақты болуын тексеру кезінде түгендеу тізімдемесінде осы мүлікті қабылдаған адам оларды алғаны, ал тапсырған адам оларды тапсырғаны туралы қол қояды.

Егер мүлікке түгендеу жүргізу кезеңі 1 күннен астам болса, онда түгенделетін мүлік сақталатын үй-жай күн сайын комиссия мүшелерінің және материалдық жауапты адамның қатысуымен мөрленеді.

Егер түгендеу жүргізу кезеңінде комиссияның осы үй-жайда мүлікті есептеуге және оларды бірден тізімдемеге жазуға мүмкіндігі болмаған жағдайда, түгенделген (есептелген) мүлік тобына мүліктің нақты болуының түгендеу жапсырмалары қоса тіркеледі.

Субъектіге меншік құқығында тиесілі емес, бірақ олардағы мүлікке, сондай-ақ жарамсыз болып қалған мүлікке жеке түгендеу тізімдемелері жасалады.

Түгендеу кезінде анықталған мүліктің нақты болуының бухгалтерлік есеп деректерімен айырмашылықтары: артық шығу - кіріс деп танылады және кіріске алынуға жатады, кем шығу - шығыс немесе кінәлі адам анықталған жағдайда оның берешегі деп танылады.

Қол қойылған және ресімделген түгендеу актілері мен тізімдемелері, салыстыру ведомостары ұйымның бухгалтериясына тапсырылады және олардың негізінде түгендеу немесе жылдық қаржылық есептілік жүргізілген айдың қаржылық есептілігі жасалады.

Қорытынды

Түгендеу туралы бекітілген ереже ҚР заңнамасымен белгіленбеген.

Кәсiпорын мұндай Ереженi Бухгалтерлiк есеп ережесiнiң негiзiнде дербес әзiрлейдi.

Сондай-ақ түгендеу туралы кәсіпорынның Есеп саясатында көрсетілуі мүмкін.

ТМҚ құжаттамалық ресімдеу

Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің 2012 жылғы 20 желтоқсандағы № 562 бұйрығымен қорлар қозғалысын есепке алуды құжаттамалық ресімдеу үшін пайдаланылатын бастапқы есепке алу құжаттарының нысандары бекітілді:

Тауар-материалдық құндылықтарды (ТМҚ) сақтауға қабылдау-тапсыру актісі

 

Возврат к списку