Экологиялық демалыс – бұл экологиялық зiлзала мен ядролық сынақтардың салдарынан зардап шеккен азаматтарға берiлетiн демалыс жыл сайынғы ақылы қосымша еңбек демалысына жатады.

Ядролық қаруды қолдану және басқа да зиянды климаттық әсерлер салдарынан республикамыздың кейбір бөліктері радиациялық немесе экологиялық апат аймақтары болып танылды. Осы өңірлерде тұратын азаматтарға заңнамада әлеуметтік және медициналық салаларда әртүрлі қолдау көрсету көзделген. Семей ядролық сынақ полигонында тұратындарға төлемдер, Арал өңiрiндегi экологиялық апат. Төлем
тәртібі «Арал экологиялық апатының салдарынан зардап шеккен азаматтарды әлеуметтік қорғау туралы» ҚРЗ және «Семей ядролық сынақ полигонындағы ядролық сынақтардың салдарынан зардап шеккен азаматтарды әлеуметтік қорғау туралы» ҚРЗ регламенттеледі. ҚРЗ Семей ядролық сынақ полигонындағы ұзақ ядролық сынақтардың салдарынан зардап шеккен азаматтарды әлеуметтік қорғауды қамтамасыз етуге арналған.

Экологиялық төлемдер үшін құқықтық негіздер

«Семей ядролық сынақ полигонындағы ядролық сынақтардың салдарынан зардап шеккен азаматтарды әлеуметтік қорғау туралы» 1992 жылғы 18 желтоқсандағы № 1787-XII ҚР Заңы азаматтардың мәртебесін және көпжылдық ядролық жарылыстардың әсерінен зардап шеккен аумақтардың жіктелуін белгілейді, аумақты әлеуметтік-экономикалық дамыту жөніндегі өтемақылар, жеңілдіктер мен іс-шаралар тізбесін айқындайды.

ҚР 1992 жылғы 18 желтоқсандағы № 1787-XII Заңының 10-бабында ядролық сынақтардың салдарынан зардап шеккен азаматтардың санаттары көзделген.

Бұл ретте ядролық сынақтардың салдарынан зардап шеккендерге мыналар жатады:

әуеде және жер үстiнде ядролық жарылыстар жасаған кезеңде (1949-1965 жж.) радиоактивтi заттармен ластануға ұшыраған аумақтарда тұрған, жұмыс iстеген немесе әскери қызмет (соның iшiнде мерзiмдi) атқарған азаматтар;

1966 жылдан 1990 жылғы 1 қаңтарға дейiнгi аралықта жерасты ядролық жарылыстарын жасау кезеңiнде осы аумақтарда тұрған, жұмыс iстеген немесе әскери қызмет (соның iшiнде мерзiмдi) атқарған азаматтар;

1949 жылдан 1990 жылға дейiнгi аралықта жеңiлдiктi әлеуметтiк-экономикалық мәртебесi бар аумақта тұрған, жұмыс iстеген немесе әскери қызмет (соның iшiнде мерзiмдi) атқарған азаматтар;

осы баптың екiншi және үшінші абзацтарында аталған адамдардың мүгедектігі бар немесе иондаушы сәулеленудің әсерімен байланысты аурулар тізбесімен бекітілген аурулары бар балалары, олардың денсаулық жағдайы мен Заңда көрсетілген аймақтарда ата-анасының біреуінің болу фактісі арасындағы себепті байланыс анықталған кезде.

Жеңілдіктер мен өтемақыларға құқық беретін куәлік беруге қатысты

Осы Заңның 11-бабына сәйкес 10-бапта көрсетілген адамдарға жеңілдіктер мен өтемақылар алу құқығын растайтын құжаттар болып табылатын куәліктер беріледі.

Ядролық сынақтар салдарынан зардап шеккен азаматтарды тiркеу және оларға куәлiктер беру Қазақстан Республикасының Үкіметі белгiлеген тәртiппен жүзеге асырылды.

Өз кезегінде, Семей ядролық сынақ полигонындағы ядролық сынақтардың салдарынан зардап шеккен азаматтарды тіркеу, оларға біржолғы мемлекеттік ақшалай өтемақы төлеу және жеңілдіктер мен өтемақылар алу құқығын растайтын куәліктер беру қағидалары Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2006 жылғы 20 ақпандағы № 110 қаулысымен бекітілген.

Қосымша еңбекақы мен экологиялық демалысқа қатысты

ҚР 1992 жылғы 18 желтоқсандағы № 1787-XII Заңының 13-бабының 1) тармақшасына сәйкес 5, 6, 7, 8, 9-баптарда аталған аумақтарда тұратын халықтың:

аймақтар бойынша төмендегiдей қосымша еңбекақы алуға:

төтенше радиациялық қауiптi аймақ бойынша - 2 айлық есептік көрсеткіш;

ең жоғары радиациялық қауiптi аймақ бойынша - 1,75 айлық есептік көрсеткіш;

жоғары радиациялық қауiптi аймақ бойынша - 1,5 айлық есептік көрсеткіш;

ең төмен радиациялық қауiптi аймақ бойынша - 1,25 айлық есептік көрсеткіш;

жеңiлдiктi әлеуметтiк-экономикалық мәртебесi бар аумақ бойынша - 1 айлық есептік көрсеткіш алуға құқылы.

ҚР 1992 жылғы 18 желтоқсандағы № 1787-XII Заңының 13-бабының 3) тармақшасына сәйкес мына аймақтар бойынша төмендегiдей жыл сайын ақысы төленетiн қосымша демалыс алуға:

төтенше радиациялық қауiптi аймақ бойынша - 14 күнтізбелік күнi бар;

ең жоғары радиациялық қауiптi аймақ бойынша - 12 күнтізбелік күнi бар;

жоғары радиациялық қауiптi аймақ бойынша - 10 күнтізбелік күнi бар;

ең төмен радиациялық қауiптi аймақ бойынша - 7 күнтізбелік күнi бар;

жеңiлдiктi әлеуметтiк-экономикалық мәртебесi бар аумақ бойынша 5 күнтізбелік күнi бар демалыс алуға құқылы.

Оның ішінде тәуекел аймағының аумағы бойынша экологиялық төлемдер

Төтенше радиациялық қатер аймағы

Таралу аумағы

Қосымша еңбекақы мөлшері

Экологиялық қосымша демалыстың ұзақтығы

ҚР 1992 жылғы 18 желтоқсандағы № 1787-XII Заңының 5-бабына сәйкес төтенше радиациялық қауіпті аймаққа Шығыс Қазақстан облысының Абай ауданы, Сарыжал ауылдық округінің, Бесқарағай ауданы, Долон ауылдық округінің, таратылған Жаңасемей ауданының Сарыапан және Иса елдi мекендерiнiң аумақтары жатады.

2МРП

14 күнтізбелік күн

Ең жоғары радиациялық қатер аймағы

Таралу аумағы

Қосымша еңбекақы мөлшері

Экологиялық қосымша демалыстың ұзақтығы

ҚР 1992 жылғы 18 желтоқсандағы № 1787-XII Заңының 6-бабына сәйкес ең жоғары радиациялық қауіпті аймаққа Шығыс Қазақстан облысының Абай, Бесқарағай және таратылған Жаңасемей аудандарының, Семей қаласы Ақбұлақ, Абыралы, Алғабас, Айнабұлақ, Қараөлең және Таңат ауылдық округтерінің, Павлодар облысы Май ауданы Ақжар және Малдар ауылдық округтерінің елдi мекендерi жатады.

1,75 АЕК

12 күнтізбелік күн

Жоғары радиациялық қатер аймағы

Таралу аумағы

Қосымша еңбекақы мөлшері

Экологиялық қосымша демалыстың ұзақтығы

ҚР 1992 жылғы 18 желтоқсандағы № 1787-XII Заңының 7-бабына сәйкес бұл аймаққа Шығыс Қазақстан облысының Бородулиха, Жарма, Аягөз, Глубокое, Шемонайха, Ұлан аудандарының елдi мекендерi, Семей, Курчатов, Өскемен және Риддер қалалары; таратылған Қазыбек би ауданының аумағы шегінде Қарағанды облысының Қарқаралы ауданы, Павлодар облысының Май ауданы жатады.

1,5 АЕК

10 күнтізбелік күн

Ең төмен радиациялық қатер аймағы

Таралу аумағы

Қосымша еңбекақы мөлшері

Экологиялық қосымша демалыстың ұзақтығы

ҚР 1992 жылғы 18 желтоқсандағы № 1787-XII Заңының 8-бабына сәйкес ең төмен радиациялық қауіпті аймаққа Шығыс Қазақстан облысының Yржар, таратылған Таскескен, Көкпектi, Ақсуат, Зырян, Зайсан және Тарбағатай аудандарының; Қарағанды облысының таратылған Қазыбек би ауданының аумағын қоспағанда, Қарқаралы ауданының; Павлодар облысының Лебяжi ауданының елдi мекендерi жатады.

1,25 АЕК



7 күнтізбелік күн

Жеңілдікті әлеуметтік-экономикалық мәртебесі бар аумақ

Таралу аумағы

Қосымша еңбекақы мөлшері

Экологиялық қосымша демалыстың ұзақтығы

ҚР 1992 жылғы 18 желтоқсандағы № 1787-XII Заңының 9-бабына сәйкес бұл аймаққа Павлодар облысының Баянауыл ауданы жатады.

1 АЕК

5 күнтізбелік күн

ҚР 1992 жылғы 18 желтоқсандағы № 1787-XII Заңының 13-бабында баяндалғанның негізінде көрсетілген ҚР Заңының 5, 6, 7, 8, 9-баптарында көрсетілген аумақтарда тұратын азаматтарға қосымша еңбекақы және экологиялық демалыс беріледі.

Аталған зілзала аймағынан шыққан, бірақ экологиялық жеңілдіктерге куәлігі бар адамдар үшін 1992 жылғы 18 желтоқсандағы № 1787-XII ҚР Заңының 13-бабының ережелері қолданылмайды.

Экологиялық төлемдер бойынша кейбір мәселелер

Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің 2004 жылғы 12 ақпандағы № 09-2-15/613 хатымен экологиялық төлемдерге қатысты мынадай ұстанымдар берілген.

1. Бiрнеше ұйымдарда жұмыс iстеген кезде радиациялық қатер аймақтары бойынша еңбекке қосымша ақы төлеу және жыл сайынғы қосымша ақылы демалыс беру жасалған жеке еңбек шарттары бойынша жүзеге асырылады, оларда еңбекке қосымша ақы төлеу және қосымша ақылы демалыс беру көзделедi.

2. Әлеуметтік қолдау шарасы ретінде халыққа қосымша еңбекақы айлық есептік көрсеткіштен есептеледі және жұмыс кестесінің жұмыс істеген күндеріне қарамастан, жұмыскерге айына бір рет төленеді.

3. Жыл сайынғы ақылы қосымша демалыс «Семей ядролық сынақ полигонындағы ядролық сынақтардың салдарынан зардап шеккен азаматтарды әлеуметтік қорғау туралы» 1992 жылғы 18 желтоқсандағы Қазақстан Республикасы Заңының 13-бабына сәйкес радиациялық қауіпті аймақтарда тұратын жұмыс істейтін азаматтарға осы кәсіпорында нақты жұмыс істеген кезең үшін немесе жұмыс істеген уақыт кезеңіне жұмыс кестесіне қарамастан, жеке еңбек шартының талаптарына сәйкес пропорционалды түрде беріледі.

Қосымша ақылы демалыс жұмыскерге кезекті еңбек демалысының берілгеніне немесе берілмегеніне қарамастан жыл сайын беріледі, ауыстырылмайды және өтемақымен ауыстырылмайды. Бұл жағдайда жұмыстан босатылған кезде жұмыскерге пайдаланылмаған еңбек демалысы үшін төленетін өтемақы пайдаланылмаған қосымша ақы төленетін демалыс үшін өтемақыны қамтиды, өйткені еңбек демалысына ақы төлеу үшін орташа жалақыны есептеу кезінде қосымша еңбекақы есепке алынады және орташа жалақы сомасына қосылады.

Аймақтар бойынша ақылы қосымша демалыс берілген жұмыскер Заңның 13-бабына сәйкес оның мерзімі аяқталғанға дейін кері шақыртыла алмайды.

Жыл сайынғы ақы төленетін қосымша демалыс жұмыскердің өтініші бойынша кезекті еңбек демалысына қосылуы немесе басқа уақытта берілуі мүмкін.

4. Заңның 13-бабында көзделген қосымша еңбекақы және жыл сайынғы қосымша ақылы демалыс жеңілдіктер мен өтемақылар алу құқығын растайтын куәліктің болуына қарамастан, Заңмен белгіленген аумақтарға кеткен және тұрмайтын жұмыс істейтін азаматтарға берілмейді.

 

Возврат к списку