Салықтық тексеру - бұл салық органы жүзеге асыратын, Қазақстан Республикасының салық заңнамасы, сондай-ақ орындалуын бақылау салық органдарына жүктелген Қазақстан Республикасының өзге де заңнамасы нормаларының орындалуын тексеру.

Салықтық тексерулерді тек қана салық органдары жүзеге асырады. (ҚР Салық кодексінің 138-бабы)

Салықтық тексерулердің нысандары мен түрлері

Салықтық тексеру жүргізу мерзімдері

Салықтық тексеру жүргізуге не негіз болып табылады

Салықтық тексеру жүргізудің басталуы

Салықтық тексерудің стандартты файлы

Салықтық тексеру актісі

Салықтық тексеруді аяқтау

Жауапкершілік

Салықтық тексерулердің нысандары мен түрлері

Салық кодексінің 140-бабына сәйкес салықтық тексерулер:

• кешенді,
• тақырыптық,
• қарсы тексеру,
• хронометраждық зерттеу нысанында жүзеге асырылады.

Салық кодексінің 145-бабында атап өтілгендей, салықтық тексерулер мынадай түрлерге бөлінеді:

• тәуекел дәрежесін бағалау негізінде мерзімді салықтық тексерулер;
• жоспардан тыс салықтық тексерулер.

Салық органдары салықтық есептілікті, уәкілетті мемлекеттік органдардың мәліметтерін, сондай-ақ салық төлеушілердің (салық агенттерінің) қызметі бойынша ресми және ашық ақпарат көздерінен алынған мәліметтерді талдау нәтижелері бойынша салық төлеушілерге (салық агенттеріне) қатысты тағайындайтын тексерулер тәуекел дәрежесін бағалау негізінде мерзімдік салықтық тексерулер болып табылады.

Уәкілетті органның шешімімен бекітілген жартыжылдық график тәуекел дәрежесін бағалау негізінде мерзімдік салықтық тексерулер тағайындауға негіз болып табылады.

Жоспардан тыс салықтық тексерулер ҚР СК 145-бабының 2-тармағында көрсетілмеген, оның ішінде:

1) салық төлеушiнiң (салық агентiнiң) өзiнiң салықтық өтiнiшi немесе шағымы бойынша, оның ішінде:

• резидент-заңды тұлғаның, бейрезидент-заңды тұлғаның құрылымдық бөлiмшесiнiң бөлiну арқылы қайта ұйымдастырылуына немесе таратылуына байланысты;
• бейрезидент-заңды тұлғаның Қазақстан Республикасында тұрақты мекеме арқылы жүзеге асыратын қызметiн тоқтатуына байланысты;
• дара кәсіпкер қызметінің тоқтатылуына байланысты;
• қосылған құн салығы бойынша тiркеу есебiнен алынуына байланысты;
• салық төлеушiнiң (салық агентiнiң) тексеру нәтижелерi туралы хабарламаға шағымына байланысты;

2) салық төлеушінің ҚР СК 432-бабының 1 және 2-тармақтарын өздеріне қолдануға байланысты ұсынылатын қосылған құн салығының асып кетуі сомаларының анықтығын растау жөніндегі салықтық өтініші бойынша жүзеге асырылатын тексерулер болып табылады.

Бұл ретте осы тармақшада көрсетілген салықтық өтініштер:

• өндірістік мақсаттағы ғимараттар мен құрылысжайлар пайдалануға қабылдап алынған;
• жер қойнауын пайдалануға арналған тиісті келісімшарт шеңберінде өндірілген пайдалы қазбаларды экспорттау басталған күнге дейін берілуі мүмкін;

3) Қазақстан Республикасының Қылмыстық-процестік кодексiнде көзделген негiздер бойынша;

4) салық төлеуші (салық агенті) осы Кодекстің 96-бабында айқындалған тәртiппен салық органдарының камералдық бақылау нәтижелерi бойынша анықталған тәуекел дәрежесі орташа бұзушылықтарды жою туралы хабарламасын орындамаған жағдайда салық органының шешімі негізінде жүзеге асырылатын тексерулер болып табылады.

Салықтық тексеру жүргізу мерзімдері

Салық тексеруін жүргізу мерзімі нұсқама тапсырылған күннен бастап 30 жұмыс күнінен аспауы тиіс.

Салықтық тексеру жүргізу мерзімі: құрылымдық бөлімшелері жоқ заңды тұлғалар, дара кәсіпкерлер және Қазақстан Республикасында біреуден аспайтын тұрған жері болған кезде қызметін тұрақты мекемелер арқылы жүзеге асыратын бейрезиденттер үшін салықтық тексеруді тағайындаған салық органы - 45 жұмыс күніне дейін,

жоғары тұрған салық органы - 60 жұмыс күніне дейін;

Құрылымдық бөлімшелері бар заңды тұлғалар және ҚР-да біреуден астам тұрған жері болған кезде қызметін тұрақты мекемелер арқылы жүзеге асыратын бейрезиденттер, сондай-ақ салықтық мониторингке жататын салық төлеушілер үшін:
салықтық тексеруді тағайындаған салық органы – 75 жұмыс күніне дейін;

жоғары тұрған салық органы 180 жұмыс күніне дейін ұзартуы мүмкін.

ҚР СК 147-бабының негізінде -Салық органдары тәуекел дәрежесін бағалау негізінде мерзімдік салықтық тексеруді жүргізу басталғанға дейін кемінде күнтізбелік отыз күн бұрын салық төлеушіге (салық агентіне) уәкілетті орган белгілеген нысан бойынша салықтық тексеруді жүргізу туралы хабарлама жібереді немесе табыс етеді.
Хабарлама салық төлеушіге (салық агентіне) тіркеу деректерінде көрсетілген тұрған жері бойынша жіберіледі немесе табыс етіледі. Хабарламасы бар тапсырыс хатпен пошта арқылы жіберілген хабарлама пошта немесе өзге байланыс ұйымының жауабы алынған күннен бастап табыс етілді деп есептеледі.
Хабарламада салықтық тексерудің нысаны, тексерілуге жататын мәселелердің тізбесі, қажетті құжаттардың алдын ала тізбесі, салықтық тексеруді жүргізу кезіндегі салық төлеушінің (салық агентінің) құқықтары мен міндеттері, сондай-ақ салықтық тексеруді жүргізу үшін қажетті басқа да деректер көрсетіледі.
Салық органы салық төлеушінің (салық агентінің) тексеруді жүргізу үшін қажетті, салық салуға байланысты құжаттарды жасырып қалуы немесе жойып жіберуі мүмкін деген негізделген тәуекел болған не тексеруді мүмкін етпейтін немесе оны толық көлемде жүргізуге мүмкіндік бермейтін басқа да мән-жайлар болған жағдайларда, салық төлеушіге (салық агентіне) тексерудің басталғаны туралы хабарламастан тәуекел дәрежесін бағалау негізінде мерзімдік салықтық тексеруді бастауға құқылы. Салық органы тәуекел дәрежесін бағалау негізінде мерзімдік салықтық тексеруді жоғары тұрған салық органының жазбаша рұқсаты негізінде салық төлеушіге (салық агентіне) хабарламастан жүзеге асырады.

Салықтық тексеру жүргізуге не негіз болып табылады

Салықтық тексеру жүргізуге мынадай деректемелерді қамтитын нұсқама негіз болады:

• нұсқаманың салық органында тіркелген күні мен нөмірі;
• нұсқама шығарған салық органының атауы;
• салық төлеушінің (салық агентінің) тегі, аты, әкесінің аты (егер ол жеке басын куәландыратын құжатта көрсетілсе) не толық атауы;
• сәйкестендіру нөмірі;
• тексерудің нысаны мен түрі;
• тексеруші адамдардың, сондай-ақ тартылатын мамандардың тегі, аты, әкесінің аты (егер ол жеке басын куәландыратын құжатта көрсетілсе);
• тексеру жүргізу мерзімі;
• хронометраждық зерттеуді қоспағанда, тексерілетін кезең.

Мынадай мәселелер бойынша тақырыптық тексерулерді қоспағанда, бір нұсқама негізінде бір ғана салықтық тексеру жүргізілуі мүмкін:

• салық органдарында тіркеу есебіне қою;
• бақылау-касса машиналарының болуы;
• төлем карточкаларын пайдалана отырып, төлемдерді жүзеге асыруға арналған жабдықтың (құрылғының) болуы;
• акциздік және есепке алу-бақылау таңбаларының болуы және түпнұсқалығы, алкоголь өніміне, мұнай өнімдеріне және биоотынға ілеспе жүкқұжаттардың болуы және түпнұсқалығы, лицензияның болуы;
• көлік бақылау бекеттерінде немесе жол полициясында автокөлік құралдарын тексеру кезінде импортталатын тауарларға тауар-көлік жүкқұжаттарының болуы және тауар-көлік жүкқұжаттарында көрсетілген мәліметтерге тауарлар атауының сәйкестігі.

Салықтық тексеру жүргізудің басталуы

Салық төлеушіге нұсқама тапсырылған күн немесе салық төлеушінің нұсқамаға қол қоюдан бас тартуы туралы акт жасалған күн салықтық тексеру жүргізу үшін басталу болып есептеледі.
Мынадай мәселелер бойынша тақырыптық тексерулер жүргізу
кезінде: салық органдарында тіркеу есебіне қою; БКМ болуы; төлем карточкаларын пайдалана отырып төлемдерді жүзеге асыруға арналған жабдықтың (құрылғының) болуы; акциздік және есепке алу-бақылау таңбаларының болуы және түпнұсқалығы, алкоголь өніміне, мұнай өнімдеріне және биоотынға ілеспе жүкқұжаттардың болуы және түпнұсқалығы, лицензияның болуы, салық төлеушіге немесе оның тауарларды өткізуді жүзеге асыратын және қызметтер көрсететін жұмыскеріне танысу үшін нұсқаманың түпнұсқасы ұсынылады және оның көшірмесі табыс етіледі. Түпнұсқаға салық төлеушінің немесе оның тауарларды өткізуді жүзеге асыратын және қызмет көрсететін қызметкерінің нұсқамамен танысқаны және көшірмесін алғаны туралы қолы, нұсқаманың көшірмесін алған күні мен уақыты қойылады.
Салық төлеуші салық қызметі органы нұсқамасының данасына қол қоюдан бас тартқан жағдайда, тексеру жүргізетін салық қызметі органының қызметкері куәгерлерді тарта отырып, қол қоюдан бас тарту туралы акт жасайды.

Бұл ретте, қол қоюдан бас тарту туралы актіде:

• Жасалған орны мен күні.
• Акт жасаған салық органы лауазымды адамының тегі, аты және әкесінің аты (егер ол жеке басын куәландыратын құжатта көрсетілген болса).
• Тартылған куәгерлердің тегі, аты және әкесінің аты (егер ол жеке басын куәландыратын құжатта көрсетілген болса), жеке куәлігінің нөмірі, тұрғылықты жерінің мекенжайы.
• Нұсқаманың нөмірі, күні, салық төлеушінің (салық агентінің) атауы, оның сәйкестендіру нөмірі.
• нұсқаманы алудан бас тартудың мән-жайлары көрсетіледі.

Салық төлеушінің (салық агентінің) салықтық тексеруді жүргізу туралы нұсқаманы алудан бас тартуы салықтық тексерудің күшін жою үшін негіз болып табылмайды.
Салық органының нұсқамасын алудан салық төлеушінің (салық агентінің) бас тартуы салық органының лауазымды адамдарын салықтық тексеруге жібермеуді білдіреді.
Салық төлеуші салық қызметінің лауазымды адамдарын кіріс алу үшін пайдаланылатын аумаққа және үй-жайларға (тұрғын үй-жайлардан басқа) не салық салу объектілеріне және салық салуға байланысты объектілерге зерттеу үшін жіберуге міндетті.
Салық органының лауазымды тұлғаларында, егер салық төлеушінің аумағына және/немесе үй-жайына кіру үшін олар ҚР заңнамалық актілеріне сәйкес қажет болса, арнайы рұқсаттар болуы тиіс.
Салық төлеушінің салық қызметінің лауазымды адамдарын салық тексеруін жүргізу үшін аумаққа немесе үй-жайға мынадай жағдайларда, егер:

• нұсқама белгіленген тәртіппен ресімделмеген болса;
• нұсқамада көрсетілген тексеру мерзімдері басталмаса немесе аяқталса;
• бұл адамдар нұсқамада көрсетілмеген болса;
• салық қызметі органы лауазымды адамдарының Қазақстан Республикасының заңнамалық актілеріне сәйкес салық төлеушінің аумағына немесе үй-жайына кіруге қажетті арнайы рұқсаттары жоқ болса, жібермеуге құқылы.

Салықтық тексерудің стандартты файлы

Тексерудің стандартты файлы салық органдарының ақпараттық жүйелері арқылы талдауды жүзеге асыруға мүмкіндік беретін, салық төлеушінің (салық агентінің) электрондық форматтағы бухгалтерлік есепке алу деректерін білдіреді.

Салық төлеуші (салық агенті) тексерудің стандартты файлын салық төлеушінің электрондық цифрлық қолтаңбасымен куәландырылған осындай файлды салық органдарының ақпараттық жүйесіне жүктеу арқылы ерікті түрде ұсынады.

Салықтық тексеру, оның ішінде салық төлеуші (салық агенті) тексерудің стандартты файлын ұсынған жағдайда тексерудің стандартты файлы қолданыла отырып:

• тәуекел дәрежесін бағалау негізінде мерзімдік салықтық тексеру жүргізу кезінде – нұсқама табыс етілген күннен бастап күнтізбелік бес күн ішінде;
• жоспардан тыс салықтық тексеруді жүргізу кезінде – нұсқама табыс етілген күннен бастап күнтізбелік он күн ішінде жүзеге асырылады.

Стандартты файлдың нысанын және оны жасау тәртібін уәкілетті орган бекітеді.

Салықтық тексеру актісі

Салықтық тексеру актісі жасалғанға дейін салық органының лауазымды адамы салық төлеушіге салықтық тексерудің алдын ала актісін табыс етеді.
Салықтық тексерудің алдын ала актісі деп Қазақстан Республикасының салық заңнамасына сәйкес тексеруші жасаған, салықтық тексерудің алдын ала нәтижелері туралы құжат түсініледі.
Бұл ретте салық төлеуші салықтық тексерудің алдын ала актісіне жазбаша қарсылық беруге құқылы.
Осы баптың ережелері қолданылатын салық төлеушілер санаттарын, сондай-ақ салық төлеушіге салықтық тексерудің алдын ала актісін табыс ету, салықтық тексерудің алдын ала актісіне жазбаша қарсылық беру, сондай-ақ осындай қарсылықты қарау тәртібі мен мерзімдерін уәкілетті орган бекітеді. ҚР СК 157бабы.

Салық органының лауазымды адамы салықтық тексеру аяқталған соң:

• салықтық тексеру жүргізу орнын, акт жасалған күнін;
• тексерудің түрі мен нысанын;
• салық органының салықтық тексеру жүргізген лауазымды адамдарының лауазымын, тегін, атын, әкесінің атын (егер ол жеке басты куәландыратын құжатта көрсетілген болса);
• салық органының атауын;
• салық төлеушінің (салық агентінің) тегін, атын, әкесінің атын (егер ол жеке басты куәландыратын құжатта көрсетілген болса) не толық атауын;
• тексерілетін тұлғаның тұрған жерін, банктік деректемелерін, сондай-ақ оның сәйкестендіру нөмірін;
• салық төлеушінің (салық агентінің) басшысы мен салықтық және бухгалтерлік есептілікті жүргізуге және салықтар мен бюджетке төленетін төлемдерді төлеуге жауапты лауазымды адамдарының тегін, атын, әкесінің атын (егер ол жеке басты куәландыратын құжатта көрсетілген болса);
• алдыңғы тексеру және бұрын анықталған бұзушылықтарды жою бойынша қабылданған шаралар туралы мәліметтерді (кешенді немесе тақырыптық тексерулер жүргізілген кезде);
• тексерілетін кезеңді және тексеруді жүргізу үшін салық төлеуші (салық агенті) ұсынған құжаттар туралы жалпы мәліметтерді;
• Қазақстан Республикасы заңнамасының талаптары бұзылған тиісті ережелерін көрсете отырып, анықталған бұзушылықтардың егжей-тегжейлі сипаттамасын;
• тексеру нәтижелерін көрсете отырып, салықтық тексеру актісін жасайды.

Салықтық тексеруді аяқтау

Салық төлеушіге салықтық тексеру актісін тапсырған күн салықтық тексеру мерзімінің аяқталуы болып есептеледі.
Салықтық тексеру актiсiн алған кезде салық төлеушi оны алғаны туралы салық қызметi органдарының салық тексеруi актiсiнiң данасына қол қоюға мiндеттi.
Салық төлеушінің (салық агентінің) тұрған жерінде болмауына байланысты оған салықтық тексеру актісін табыс ету мүмкін болмаған кезде осы Кодексте айқындалған тәртіппен куәгерлерді тарта отырып, салықтық зерттеп-қарау жүргізіледі. Бұл ретте салықтық зерттеп-қарау актісін жасау күні салықтық тексеру актісін табыс ету күні болып табылады.
Егер салықтық тексеру аяқталған соң Қазақстан Республикасының салық заңнмасын, сондай-ақ бақылау салық органдарына жүктелген Қазақстан Республикасының өзге де заңнамасын бұзушылық анықталмаса, салықтық тексеру актісіне бұл туралы тиісті жазба жасалады. Салықтық тексеру актісіне құжаттардың қажетті көшірмелері, салық органының лауазымды адамы жүргізген есеп-қисаптар және салықтық тексеру барысында алынған басқа да материалдар қоса беріледі.

Жауапкершілік

ӘҚБтК-нің 279-бабының 1-тармағы негізінде Салық агентінің бюджетке ұстап қалуға және (немесе) аударуға жататын салықтардың сомаларын Қазақстан Республикасының салық заңнамасында белгіленген мерзімде ұстап қалмауы немесе толық ұстамауы - жекеше нотариустарға, жеке сот орындаушыларына, адвокаттарға, шағын кәсiпкерлiк субъектiлерiне немесе коммерциялық емес ұйымдарға – салықтардың және басқа да мiндеттi төлемдердiң ұсталып қалмаған сомасының – 20% мөлшерінде, орта кәсiпкерлiк субъектiлерiне – 30% мөлшерінде, ірі кәсіпкерлік субъектілеріне 50% мөлшерінде мөлшерінде айыппұл салуға әкеп соғады.

ҚР СК 117-бабына сәйкес салық және бюджетке төленетін төлемдердің мерзімінде төленбеген сомасына өсімпұл есептеледі.