ЖЖМ талоны – бұл келiсiлген номиналдың шарттары мен босату бағасы бойынша сатып алынған, оның иесiнiң АЖҚС-та белгiлi бiр атау мен маркадағы мұнай өнiмiнiң тiркелген мөлшерiн алу құқығын растайтын арнайы құжат.

Автокөлiкке жанармай құю үшiн пайдалану мақсатында сатып алынған ЖЖМ талондары талонда көрсетiлген белгiлi бiр мөлшерде ЖЖМ алуға құқық бередi.

Талондар, егер олар ЖЖМ-ға айырбастауға ұсынылған кезде жарамды болса, мемлекеттердiң кез келген аумағындағы автожанармай құю станцияларында пайдаланылуы мүмкiн.

Талондар бойынша ЖЖМ есепке алу

Компаниялар ЖЖМ-ды жеткiзушiлерден сатып алады және сатып алынған отын көлемiн растау ретiнде жеткiзушi әзiрлеген және жеткiзушiнiң АЖҚС-на талонның номиналына сәйкес құю құқығын беретiн арнайы талондарды алады. Салық есебiндегi осы талондар тауар реттеу құжаттары болып танылады.

Өнім берушінің талондарын пайдалану үшін тұтынушы компания мұнай өнімдеріне талондарды сатуды жүзеге асыратын және белгілі бір АЖҚС желісі арқылы автомобиль отынын босатуды ұйымдастыратын мамандандырылған ұйыммен сатып алу-сату шартын жасасады.

Осы сатушының талоны бойынша ЖЖМ босататын АЖҚС тiзбесi шартқа қосымшада келтiрiледi (олардың мекенжайларын көрсете отырып). Осы шартта сатып алынатын ЖЖМ-ның саны, түрі және құны жеке айтылмайды.

Бұл үшiн шартқа «ЖЖМ сатып алуға өтiнiм» деп аталатын белгiлi бiр қосымша әзiрленедi. Берiлетiн өтiнiмде (өтiнiм факспен, e-mail арқылы жiберiлуi, қолма-қол берiлуi мүмкiн) тұтынушы отынның қандай түрiн, оның мөлшерiн сатып алғысы келетiнiн көрсетедi. Өтінімге тұтынушы компанияның басшысы немесе уәкілетті адамы қол қояды. Алынған өтінім негізінде өнім беруші төлем шотын ұсынады. ЖЖМ-ның белгілі бір мөлшерін төлегеннен кейін (қолма-қол немесе қолма-қол емес есеп айырысу бойынша) компания ЖЖМ-ға талондарды алады. Талондардың нысанын сатушылар өздері әзірлейді, себебі ол заңнамада белгіленбеген.

Кәсiпорын басшысының бұйрығымен талондардың қозғалысын (кiрiс және шығыс) «Мұнай өнiмдерiне талондарды есепке алу кiтабында» тiркейтiн материалдық жауапты адам тағайындалады, ол тiгiлуi, нөмiрленуi және кәсiпорынның мөрiмен және басшының және бас бухгалтердiң қолдарымен бекiтiлуi тиiс. Кітап көшірме арқылы толтырылады. Екінші парақ жыртылмалы болып табылады және материалдық жауапты адамның есебі болып табылады. Жыртылмалы парақ кiрiс және шығыс құжаттарымен қоса кәсiпорынның бухгалтериясына мезгiл-мезгiл тапсырылады. Бекітілген нысандағы мұнай өнімдеріне талондарды есепке алу кітабы жоқ. Сондықтан компаниялар кітапты бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік жөніндегі заңнама талаптарына сәйкес дербес әзірлейді.

Салық кодексінің 242-бабының 1-тармағына сәйкес салық төлеушінің кіріс алуға бағытталған қызметті жүзеге асыруға байланысты шығыстары шегерімге жатпайтын шығыстарды қоспағанда, осы бапта және Салық кодексінің 243-263-баптарында белгіленген ережелер ескеріле отырып, салық салынатын кірісті айқындау кезінде шегерімге жатады.

Бұл ережелер салық төлеушiнiң Қазақстан Республикасында да, одан тысқары жерлерде де шеккен шығыстарына қолданылады.

Шегерiмдердi салық төлеушi iс жүзiнде жүргiзiлген шығыстар бойынша оның кіріс алуға бағытталған қызметiне байланысты осындай шығыстарды растайтын құжаттар болған кезде жүргiзедi.

ЖЖМ құнын тек талондар негiзiнде шегеруге есептен шығару мүмкiн емес, өйткенi талон ЖЖМ үшiн алдын ала ақы төленгенiн растайтын және ЖЖМ алуға құқық беретiн құжат болып табылады, сондықтан талон нақты жүргiзiлген шығыстарды растайтын құжат болып табылмайды.

Есепке ЖЖМ талондарын алған жүргiзушiлер бухгалтерияға талондарды пайдалану туралы аванстық есеп беруi тиiс, ол үшiн аванстық есепке талондарға айырбастауға алынған БКМ чектерi мен жол парақтары қоса берiледi.

Бұл ретте ЖЖМ есептен шығару және мұндай шығыстарды шегерiмге жатқызу үшiн негiз болып табылатын құжаттар автомашинаның километрдегi жүрiсiне ЖЖМ шығысының бекiтiлген нормаларын ескере отырып, жол парақтары мен ЖЖМ есептен шығару актiлерi болып табылады.

Осылайша, талон бойынша сатып алынған ЖЖМ-ды есептен шығару жол парақтары мен ЖЖМ-ды есептен шығару актiлерi негiзiнде жүргiзiледi.

Пайдаланылған талондарды есепке алуды бақылау үшiн ЖЖМ жеткiзушiден ЖЖМ-ның нақты мөлшерi туралы талон бойынша алынған мәлiметтердi қамтитын құжатты сұрату керек.