Сақтандыру - сақтандыру ұйымы жүзеге асыратын сақтандыру төлемі арқылы сақтандыру шартында айқындалған сақтандыру жағдайы немесе өзге де оқиға басталған кезде жеке немесе заңды тұлғаның заңды мүліктік мүдделерін қорғау жөніндегі қатынастар кешені. (Сақтандыру қызметі туралы Заң)

«Сақтандыру қызметі туралы» Заңының 5-бабы негізінде – Шетелдiк азаматтар, азаматтығы жоқ адамдар, шетелдiк заңды тұлғалар, оның iшiнде өз қызметiн Қазақстан Республикасының аумағында жүзеге асыратындар сақтандыру арқылы қорғалу құқығын Қазақстан Республикасының азаматтарымен және заңды тұлғаларымен бiрдей пайдаланады.

Сақтандырудың салалары, сыныптары мен түрлері

1. Сақтандыру қызметін мемлекеттік реттеу мен лицензиялауды ұйымдастыру және жүзеге асыру үшін сақтандыру салаларға, сыныптар мен түрлерге бөлінеді. Сақтандыру ұйымының сақтандыру қызметі «өмірді сақтандыру» саласы және «жалпы сақтандыру» саласы бойынша жүзеге асырылады.

2. «Өмірді сақтандыру» саласы ерікті сақтандыру нысанындағы мынадай сыныптарды қамтиды:

1) өмірді сақтандыру;

2) аннуитеттік сақтандыру;

3. «Жалпы сақтандыру» саласы ерікті сақтандыру нысанындағы мынадай сыныптарды қамтиды:

1) жазатайым оқиғалардан сақтандыру;

2) ауырған жағдайда сақтандыру;

3) автомобиль көлігін сақтандыру;

4) темір жол көлігін сақтандыру;

5) әуе көлігін сақтандыру;

6) су көлігін сақтандыру;

6-1) ғарыш объектілерін сақтандыру;

7) жүктерді сақтандыру;

8) осы тармақтың 3) - 7) тармақшаларында көрсетілген сыныптарды қоспағанда, мүлікті залалдан сақтандыру;

9) автомобиль көлігі иелерінің азаматтық-құқықтық жауапкершілігін сақтандыру;

10) әуе көлігі иелерінің азаматтық-құқықтық жауапкершілігін сақтандыру;

11) су көлігі иелерінің азаматтық-құқықтық жауапкершілігін сақтандыру;

11-1) ғарыш объектілері иелерінің азаматтық-құқықтық жауапкершілігін сақтандыру;

11-2) кәсіптік жауапкершілікті сақтандыру;

12) осы тармақтың 9), 10), 11), 11-1) және 11-2) тармақшаларында көрсетілген сыныптарды қоспағанда, азаматтық-құқықтық жауапкершілікті сақтандыру;

13) қарыздарды сақтандыру;

14) ипотекалық сақтандыру;

15) кепілдіктер мен кепілдемелерді сақтандыру;

15-1) осы тармақтың 13), 14), 15) және 16) тармақшаларында көрсетілген сыныптарды қоспағанда, қаржы ұйымдарының залалдарын сақтандыру;

16) өзге де қаржылық шығындардан сақтандыру;

17) сот шығыстарын сақтандыру;

18) титулдық сақтандыру.

Өмірді сақтандыру сақтандырылушы қайтыс болған немесе ол сақтандыру мерзімі аяқталғанға дейін не сақтандыру шартында белгіленген жасқа дейін өмір сүрген жағдайларда сақтандыру төлемін жүзеге асыруды көздейтін сақтандыру түрлерінің жиынтығын білдіреді.

Аннуитеттік сақтандыру сақтандырылушы белгілі бір жасқа толған, еңбек ету қабілетінен айрылған (жасына байланысты, мүгедектігі бойынша, ауруы бойынша), асыраушысы қайтыс болған, жұмыссыздық жағдайларында немесе сақтандырылушының жеке табысын төмендетуге немесе жоғалтуға әкеп соғатын өзге де жағдайларда зейнетақы немесе рента түріндегі мерзімдік сақтандыру төлемдерін шартта белгіленген мерзім ішінде немесе өмір бойы жүзеге асыруды көздейтін жинақтаушы сақтандыру түрлерінің жиынтығы болып табылады. Аннуитеттік сақтандыру шарттары бойынша мерзімді сақтандыру төлемдерін жүзеге асыру туралы талап сақтандыру төлемдерінің мөлшерін айқындауға, нақтылауға және растауға байланысты емес.

Жұмыскер еңбек (қызметтік) міндеттерін атқарған кезде оны жазатайым оқиғалардан сақтандыру.

Еңбек кодексінің 23-бабы 2-тармағының 15-тармақшасына сәйкес жұмыс беруші жұмыскер еңбек (қызметтік) міндеттерін атқарған кезде оны жазатайым оқиғалардан сақтандыруға міндетті.

«Жұмыскер еңбек (қызметтік) міндеттерін атқарған кезде оны жазатайым оқиғалардан міндетті сақтандыру туралы» ҚР Заңының 12-бабы 2-тармағының негізінде жұмыскерді жазатайым оқиғалардан міндетті сақтандыру шарты ол күшіне енген күннен бастап он екі ай мерзімге жасалады.

ҚР Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінің 230-бабының 2-тармағына сәйкес Қазақстан Республикасының міндетті сақтандыру туралы заңнамалық актісіне сәйкес міндетті сақтандыру шартын жасасуға міндетті тұлғаның міндетті сақтандыру шартын жасамауы жеке тұлғаларға он, лауазымды адамдарға, жекеше нотариустарға, жеке сот орындаушыларына, шағын кәсіпкерлік субъектілеріне немесе коммерциялық емес ұйымдар - жүз алпыс, орта кәсіпкерлік субъектілеріне - төрт жүз, ірі кәсіпкерлік субъектілеріне - бір мың АЕК мөлшерінде айыппұл салуға әкеп соқтырады.

Осылайша, жұмыс беруші барлық жұмыскерлерді олар еңбек міндеттерін орындаған кезде жазатайым оқиғалардан әкімшілік персонал сияқты, жұмысшыларды да сақтандыруға міндетті. Сақтандырудың бұл түрі заңды тұлғалар мен ДК барлық жұмыс берушілері үшін міндетті болып табылады. Мiндеттi сақтандыру шартын жасамағаны үшiн әкiмшiлiк айыппұл көзделген.

«Жұмыскер еңбек (қызмет) міндеттерін атқарған кезде оны жазатайым оқиғалардан міндетті сақтандыру туралы» ҚР Заңының 16-бабына сәйкес сақтандыру сомасы жұмыскерді жазатайым оқиғалардан міндетті сақтандыру шартымен айқындалады, бірақ жұмыскерді жазатайым оқиғалардан міндетті сақтандыру шартын жасасу сәтінде барлық жұмыскерлердің еңбекақысының жылдық қорынан кем болмауы тиіс.

Сақтандыру сомасы жұмыскерлерге еңбекақы төлеудің жылдық қоры өзгерген жағдайда өзгеруі мүмкін.

«Жұмыскер еңбек (қызмет) мiндеттерiн атқарған кезде оны жазатайым оқиғалардан мiндеттi сақтандыру туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 17-бабы 1-тармағының негiзiнде жұмыскердi жазатайым оқиғалардан сақтандыру шарты бойынша сақтандыру сыйлықақысы осы баптың 2-тармағында белгiленген, сақтандыру шарты бойынша сақтандыру сомасына көбейтiлген сақтандыру тарифi негiзiнде тараптардың келiсiмiмен айқындалады.

Сақтанушы еңбекке ақы төлеудiң жылдық қорын айқындаған кезде әрбiр жұмыскердiң тиiстi қаржы жылына арналған Республикалық бюджет туралы заңда белгiленген жалақының он еселенген ең төменгi мөлшерiнен аспайтын, он екiге көбейтiлген ай сайынғы кірісі қабылданады.

Егер сақтандыру шартының қолданылу мерзiмi iшiнде еңбекке ақы төлеу қоры және (немесе) жұмыскерлердiң штат саны өзгерсе, онда тараптардың келiсiмi бойынша сақтандыру шартына негiзгi шарттың қолданылу кезеңiне қосымша келiсiм жасасу жолымен өзгерiстер (сақтандыру сомасы мен сақтандыру сыйлықақысының мөлшерi бөлiгiнде) енгiзiледi. Сақтандыру сыйлықақысы еңбекақы төлеу қорының өзгеру сомасы және негізгі шарт аяқталғанға дейін қалған мерзім негізге алына отырып есептеледі. Сақтандыру тарифі сақтандыру шарты (негізгі шарт) жасалған тарифтен қалған сақтандыру кезеңіне барабар есептеледі.

«Жұмыскер еңбек қызметін атқарған кезде оны жазатайым оқиғалардан міндетті сақтандыру туралы» ҚР Заңының 17-бабы 2-1-тармағының негізінде, егер осы баптың 1, 2-тармақтарына сәйкес есептелген сақтандыру сыйлықақысының мөлшері тиісті қаржы жылына арналған Республикалық бюджет туралы заңда белгіленген ең төменгі жалақы мөлшерінен аз болған жағдайда, жұмыскерді жазатайым оқиғалардан міндетті сақтандыру шарты бойынша сақтандыру сыйлықақысының мөлшері ең төменгі жалақы мөлшерін құрайды.

ҚР ҰЖ 03-2019 экономикалық қызмет түрлерінің жалпы жіктеуіші (ЭҚЖЖ)

Кәсіпорынның негізгі экономикалық қызмет түрін айқындау әдістемесі Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитеті төрағасының 2020 жылғы 7 қыркүйектегі № 35 бұйрығы.