Мобильді аударымдар – бұл POS-терминалдар арқылы төлеудің баламасы.

Мобильдік төлем мен мобильдік аударым арасындағы айырмашылық неде

Мобильдік аударым – бұл бір жеке тұлғаның шотынан екінші жеке тұлғаның шотына қолма-қол ақшасыз аударымды жүзеге асыру.

Мобильдік төлем – бұл транзакция жеке тұлғаның шотынан кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыру үшін ашылған шотқа (жеке кәсіпкерге) жүзеге асырылатын кез.

Айырмашылық тек транзакцияның қайда келетіндігінде. Қазір нарықта жеке тұлғаның есеп шотынан жеке тұлғаның немесе жеке тұлғаның шотына есеп айырысуды жүзеге асыратын өнімдер (QR-төлемдер, Google play, NFS аударымдары) көп. Бұл мобильдік төлемдер. Кәсіпкерлер алынған ақшаны салық декларацияларында көрсетеді және салық төлейді. Ал жеке тұлғаның шотына аударымдар еш жерде көрсетілмейді және салықтық әкімшілендіруге жатпайды.

Салықтық әкімшілендіру құралы біртіндеп енгізілуде. Жыл сайын, кезең-кезеңмен, олар бойынша тізімдер қалыптастырылатын адамдардың санаттары айқындалатын болады. Жасалған тізімдер екінші деңгейдегі банктерге (ЕДБ) жіберілетін болады. Банктер өздерінің ақпараттық жүйелерінде бекітілген критерийлерді пайдалана отырып, іріктеу жүргізетін болады. Кәсіпкерлік қызмет критерийлеріне түсетіндердің деректері мемлекеттік кіріс органдарына беріледі.

Бірінші кезең 2023 жылдан бастап мемлекеттік қызметшілер мен оларға теңестірілген жеке тұлғаларға қатысты басталды. Екінші кезеңде – 2024 жылы – квазимемлекеттік сектор жұмыскерлері қосылды. Үшінші кезең 2025 жылы басталды, жеке кәсіпкерлер бойынша деректер берілетін болады, ал төртінші кезең 2026 жылы аяқталады, тексерулер Қазақстанның барлық азаматтары бойынша жүзеге асырылады.

Тәуекелдер санатына түспеу үшін өз есебін қалай жүргізу керек

Салықтық әкімшілендіру қызмет көрсету немесе тауарды сату кезінде шот-фактура жазып, чектерді қағып, мобильдік аударымдар арқылы төлем алмайтын кәсіпкерлерге ешқандай әсер етпейді.

Алайда, егер кәсіпкер ДК ретінде тіркелмесе, төлемді мобильді аударымдар арқылы алса (бұл тасымалдау, түрлі қызметтер көрсету және т.б. салаларда таралған), онда ол салықтық әкімшілендіру нормаларына түсуі мүмкін.

Ақша қаражатын не қолма-қол, не QR төлемімен немесе пост-терминал арқылы алатын жеке кәсіпкерлер оны фискалдандыруы, яғни чекті қағуы тиіс. Қолма-қол немесе қолма-қол емес төлем болуының маңызы жоқ.

«Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан Республикасының Кодексіне (Салық кодексі) өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» 2021 жылғы 20 желтоқсандағы № 85-VII Қазақстан Республикасының Заңымен және «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан Республикасының Кодексін (Салық кодексі) қолданысқа енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңымен «ақшалай есеп айырысу» ұғымына мобильдік төлемдер арқылы есеп айырысу енгізілді.

ҚР Салық кодексі 165-бабына сәйкес - ақшалай есеп айырысулар – қолма-қол ақша және (немесе) төлем карточкаларын және (немесе) мобильдік төлемдерді пайдалана отырып есеп айырысулар арқылы тауарды сатып алу, жұмыстарды орындау, қызметтерді көрсету үшін жүзеге асырылатын есеп айырысулар;

Өз кезегінде, «Төлемдер және төлем жүйелері туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 1-бабына 35-2) тармақпен толықтыру енгізілді, дара кәсіпкер ретінде тіркеу есебінде тұрған жеке тұлғаның, жеке практикамен айналысатын адамның, заңды тұлғаның пайдасына тауарды сатып алғаны, жұмыстарды орындағаны, қызметтерді көрсеткені үшін ақы төлеуге электрондық нысанда бастамашылық жасалған, мобильдік қосымша немесе штрих кодты пайдалана отырып, төлемдер қабылдауға арналған өзге де жабдық (құрылғы) арқылы алынатын қолма-қол ақшасыз төлемдер мобильдік төдемдер болып танылады.

Көрсетілген толықтыруларды қолданысқа енгізу мерзімі - 2022 жылғы 1 наурыз.

Бұдан басқа, 2022 жылғы 1 наурыздан бастап 24-баптың бірінші бөлігінде ҚР Салық кодексінің 21-22-тармақтарына толықтырулар енгізілді:

19) тармақшада: бiрiншi бөлiкте "төлем карточкаларын" деген сөздерден кейiн "және мобильдік төлемдердi" деген сөздермен толықтырылсын;

мынадай мазмұндағы 21), 22) және 23) тармақшалармен толықтырылсын:

21) осы Кодекстің 686-1-бабы 4-тармағының ережелеріне сәйкес мәліметтері арнаулы мобильдік қосымшаның чектері бойынша осындай қосымшаға түсетін төлемдер сомаларын қоспағанда, жекелеген арнаулы салық режимдерін қолданатын және арнаулы мобильдік қосымшаны пайдаланушылар болып табылатын дара кәсіпкерлер ретінде тіркеу есебінде тұрған салық төлеушілер-жеке тұлғалар бойынша уәкілетті органға күнтізбелік ай үшін кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыруға арналған шотқа түскен төлемдердің жиынтық сомалары жөніндегі мәліметтерді ұсынуға міндетті.

Мәліметтерді ұсыну тәртібін, нысаны мен мерзімдерін уәкілетті орган Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкімен келісу бойынша белгілейді;

22) осы Кодекстің 779-бабының 1 және 2-тармақтарында көрсетілген шетелдік компаниялардың пайдасына және бөлінісінде жүзеге асырылған, күнтізбелік жыл үшін төлемдер мен аударымдардың жиынтық сомалары туралы ақпаратты уәкілетті органға есепті жылдан кейінгі екінші айдың 15-інен кешіктірмей беруге міндетті.

Уәкілетті орган ақпарат алу мақсатында осы Кодекстің 778-бабы 1-тармағының 4-1) тармақшасында көрсетілген мәліметтерді екінші деңгейдегі банктерге және банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдарға есепті жылдан кейінгі айдың 10-ынан кешіктірмей жібереді.

Осы тармақшаның бірінші және екінші бөліктерінде көрсетілген ақпарат пен мәліметтер уәкілетті орган Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкімен келісу бойынша белгілеген тәртіппен, нысан бойынша және мерзімдерде беріледі;

Бұдан басқа, 2022 жылғы 1 наурыздан бастап Кәсіпкерлік кодекстің 27-бабына тауарларды өткізу, жұмыстарды орындау, қызметтерді көрсету үшін банк шотына қолма-қол ақшасыз төлемдерді қабылдау кезінде кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыруға арналған ағымдағы банк шотын пайдалануды қамтамасыз ету;

Осылайша, шотты екі шотқа бөлу туралы міндеттеме жазылған: кәсіпкерлік және жеке мақсаттар үшін, яғни мобильді қосымшалар арқылы аударымдар «аударымдар» және «төлемдер» болып бөлінеді.