Дау түрі: салық даулары
Салық төлеушінің санаты: заңды тұлға
Салық түрі: ҚҚС
Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігі (бұдан әрі - уәкілетті орган) Мемлекеттік кірістер аумақтық департаментінің есепке жатқызылатын қосылған құн салығының (ҚҚС) бюджетке төлеуге жатпайтын қайтаруға расталмаған есептелген салық сомасынан асып кету сомасы туралы тексеру нәтижелері туралы хабарламаға «А» компаниясының шағымы түсті.
Іс материалдарына сәйкес, мемлекеттік кірістер органы 01.07.2023ж.- 30.09.2023ж. дейінгі кезеңге қайтаруға ұсынылған қосылған құн салығы (ҚҚС) сомаларының дұрыстығын растау мәселелері бойынша тақырыптық салықтық тексеру жүргізді, оның нәтижелері бойынша есепке жатқызылатын ҚҚС бюджетке төленуге жатпайтын 218 045,5 мың теңге мөлшерінде ҚҚС сомасын қайтаруға расталмағандығы туралы хабарлама шығарылды.
«А» компаниясы салық органының қорытындыларымен келіспей, салық органының шешімінің күшін жою туралы апелляциялық шағыммен жүгінді.
Осы тұжырымдармен «А» компаниясы «салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан Республикасының 25.12.2017ж. Кодексінің (Салық кодексі) 152-бабы 12-тармағының 2) тармақшасын бұза отырып, салықтық тексеру нәтижелері бойынша тексерілетін салық төлеушінің өнім берушілері болып табылмайтын кәсіпорындардың бұзушылықтары ескерілгеніне байланысты келіспейді.
Бұл ретте «А» компаниясы Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің 19.03.2018ж. №391 бұйрығымен бекітілген қосылған құн салығының асып кетуін қайтару және қосылған құн салығының асып кету сомасының дұрыстығын растау мақсатында тәуекелдерді басқару жүйесін қолдану қағидаларының (бұдан әрі – №391 Қағидалар) кейінгі деңгейдегі өнім берушілердің бұзушылықтарын ескеруге мүмкіндік беретін ережелері қарама-қайшы деп санайды Салық кодексінің нормалары.
Сондай-ақ, шағымда «А» компаниясы Салық кодексінің 4 және 8 баптарының бұзылғанын көрсетеді, өйткені салықтық тексеру актісінде келесі деңгейдегі жеткізушілердің бұзушылықтары көрсетілген.
«А» компаниясы Салық кодексінің 4-бабының нормаларына сәйкес Қазақстан Республикасы салық заңнамасының ережелері салық салу қағидаттарына қайшы келмеуге, ал анықталған кезде мұндай қайшылықтар қолданылмауға тиіс екенін атап өтеді.
«А» компаниясының дәлелдерін тексеріп, салық органы ұсынған материалдарды зерттегеннен кейін уәкілетті орган мынадай қорытындыға келді.
Тақырыптық тексеру актісінен мыналар шығады.
Салық кодексінің 152 бабында қосылған құн салығының асып кету сомасының дұрыстығын растау бойынша тақырыптық тексерулер жүргізу ерекшеліктері көзделген.
Салық кодексінің 152 бабының 1 тармағына сәйкес қосылған құн салығының асып кету сомасының дұрыстығын растау бойынша тақырыптық тексеру салық төлеушіге қатысты тәуекелдерді басқару жүйесін қолдана отырып жүргізіледі:
Салық кодексінің 432 бабының 1 және 2 тармақтарын қолдануға байланысты салықтық өтініш;
қосылған құн салығы бойынша декларацияда көрсетілген қосылған құн салығының асып кету сомасын қайтару туралы талап (бұдан әрі – қосылған құн салығының асып кету сомасын қайтару туралы талап).
Қаралып отырған жағдайда, «А» компаниясы 2023 жылғы 3 тоқсандағы ҚҚС бойынша декларацияда көрсетілген ҚҚС асып кету сомасын қайтару туралы 01.06.2023ж. бастап 30.09.2023ж. дейінгі кезеңде 1 292 266,0 мың теңге сомасында талап қойды.
Салық кодексінің 152 бабының 11 тармағына сәйкес салық төлеуші (салық агенті) ұсынған ҚҚС бойынша салық есептілігін және (немесе) Ақпараттық жүйелер мәліметтерін зерделеу және талдау негізінде салық органдары жүзеге асыратын бақылау нәтижелері «Пирамида» талдамалық есебі болып табылады.
Бұл ретте, Салық кодексінің 152 бабы 12 тармағының 2) тармақшасына сәйкес тексерілетін салық төлеушінің өнім берушілері бойынша тақырыптық тексеру аяқталған күні «Пирамида» есебін талдау нәтижелері бойынша бұзушылықтар анықталған сомалар шегінде ҚҚС асып кетуін қайтару жүргізілмейді.
Тәуекелдерді басқару жүйесін қолдана отырып, ҚҚС асып кеткен сомаларды қайтару тәртібін Салық кодексінің 137 бабының 2 тармағына және 429 бабының 10 тармағына және «Мемлекеттік көрсетілетін қызметтер туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 10 бабының 1) тармақшасына сәйкес әзірленген №391 Қағидалар белгілейтінін атап өткен жөн.
№391 Қағидалардың 38 тармағына сәйкес тәуекелдерді басқару жүйесі осы бұйрықтың 2 қосымшасына сәйкес ҚҚС асып кетуін растау мақсатында «Пирамида» және оңайлатылған тәртіппен қайтаруға жататын ҚҚС асып кету сомасын анықтау кезінде ол бойынша талдамалық есеп қалыптастырылатын тәуекел аймағындағы салық төлеушілер санатына жатқызылған салық төлеушілерді айқындау мақсатында тақырыптық тексерулер жүргізу кезінде АЖ пайдалана отырып, тәуекел дәрежесінің критерийлері бойынша балл берудің автоматтандырылған есебі негізінде тәуекел дәрежесін айқындайды.
Бұл ретте №391 Қағидалардың 39 тармағында салық төлеушінің салық пайдасын (салықтық үнемдеу) алу және салық төлемдерін азайту мақсатында өзінің заңсыз әрекеттерінен пайда алу тәуекелін айқындау үшін жария етуге жатпайтын құпия ақпарат болып табылатын, оның ішінде тәуекел дәрежесін (деңгейін) бағалау жүргізілген салық төлеушіге критерийлер қолданылатыны белгіленген.
№391 Қағидалардың 43-тармағына сәйкес, егер тәуекел дәрежесінің өлшемшарттарын пайдалана отырып бағалау нәтижелері бойынша балдардың жиынтық қорытындысы Қазақстан Республикасының Мемлекеттік кірістер комитеті белгілеген баллдар шегінен (350 балл) аспаса, онда мұндай салық төлеушілер бойынша «Пирамида» есебі қалыптастырылады.
Салықтық тексеру жүргізу барысында №391 Қағидаларға сәйкес бекітілген есептеу тәртібіне сәйкес тәуекел дәрежесінің критерийлері бойынша балдарды Автоматтандырылған есептеу жүргізілді, оның нәтижелері бойынша 158,76 балл берілді, бұл 350 баллдан кем.
Бұл ретте, №391 Қағидалардың 45 тармағына сәйкес «Пирамида» есебі Салық төлеуші ұсынған ҚҚС бойынша салық есептілігін және (немесе) АЖ мәліметтерін, сондай-ақ уәкілетті мемлекеттік органдардан, жергілікті атқарушы органдардан, уәкілетті тұлғалардан (немесе) салық төлеушінің қызметі туралы мәліметтерді зерделеу және талдау негізінде көрсетілетін қызметті беруші жүзеге асыратын бақылау нәтижелері болып табылады.
«Пирамида» есебі мыналарды ескере отырып қалыптастырылады: салық міндеттемелерін орындамау тәуекелі және №391 Қағидалардың 47 тармағында көрсетілген, оның ішінде жалған (тауарсыз) операцияларды пайдалана отырып жасалған тәуекелдер.
№391 Қағидалардың 47 тармағына сәйкес көрсетілетін қызметті алушының салықтық пайда алу (салықтық үнемдеу) және салық төлемдерін азайту мақсатында өзінің заңсыз әрекеттерінен пайда алу тәуекелі деп танылады:
1) салықтарды төлеуден жалтару схемаларын қолдану, оның ішінде тауарларды іс жүзінде жеткізбей, жұмыстарды орындамай, қызметтер көрсетпей ҚҚС сомаларын есепке жатқызу құқығын алу мақсатында мәмілелер жасасу және (немесе) тиісінше тауардың қосылған құнын ұлғайту, ҚҚС асып кетуін ұлғайту мақсатында мәмілелер жасасу;
2) ақша қаражатын көлеңкелі экономикаға шығаруға және ақша қаражатын қолма-қол ақшаға айналдыруға бағытталған іс-әрекеттер;
3) басқа мәмілені жабу мақсатында жасалған жалған мәмілелер (мәмілелердің бағасын айтарлықтай төмендету немесе асыра бағалау).
Осы тәуекелдерді белгілеу бөлігінде №391 Қағидалардың 46 тармағының 4), 5) және 6) тармақшаларында көрсетілген өнім берушілерді қоспағанда, «Пирамида» есебі өнім берушінің санатына және (немесе) мәртебесіне қарамастан қалыптастырылады.
Салық кодексінің 120-1-бабының 1-тармағына сәйкес тәуекел дәрежесі жоғары бұзушылықтар бойынша салық органдары белгіленген мерзімде орындалмаған және (немесе) камералдық бақылау нәтижелері бойынша салық органдары анықтаған бұзушылықтарды жою туралы хабарлама орындалмаған деп танылған жағдайда электрондық шот-фактуралардың ақпараттық жүйесінде электрондық шот-фактуралардың жазылуын шектеуді жүргізетінін көрсету қажет.
№391 Қағидалардың 52 тармағында тауарларды, жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді берушілерде «Пирамида» есебінің нәтижелері бойынша салық заңнамасын бұзушылықтар анықталған жағдайда, ҚҚС асып кету сомаларының дұрыстығын растау №391 Қағидалардың 52-тармағының 1)-7) тармақшаларда көзделген салық заңнамасын бұзушылықтар анықталған өнім берушілерге тиесілі ҚҚС асып кету сомасына азайтылған ұсынылған сомалар шегінде жүргізілетіні көзделген.
№391 Қағидалардың 54 тармағына сәйкес тікелей өнім берушілер:
- тікелей немесе тексерілетін көрсетілетін қызметті алушыға тауарлар жеткізген, жұмыстарды орындаған немесе қызметтер көрсеткен делдалдар (агенттер, комиссионерлер немесе сенім білдірілген өкілдер) арқылы өнім берушілер;
- тікелей немесе тексерілетін көрсетілетін қызметті алушыға қатысты бақылаудағы өзара байланысты тараптар және (немесе) тұлғалар арқылы тауарлар жеткізген, жұмыстар орындаған немесе қызметтер көрсеткен делдалдар (агенттер, комиссионерлер немесе сенім білдірілген өкілдер) арқылы өнім берушілер.
«Пирамида» есебінің нәтижелері бойынша анықталған тексерілетін көрсетілетін қызметті алушының тікелей жеткізушілерінің бұзушылықтары деп танылады:
- осы №391 Қағидалардың 46-тармағында көрсетілген, тікелей жеткізуші жіберген бұзушылықтар;
- осы №391 Қағидалардың 47-тармағында көрсетілген, тікелей өнім берушімен өзара есеп айырысуы бар өнім берушілер жол берген бұзушылықтар.
Салық кодексінің 152-бабы 12-тармағының 2), 3) тармақшаларына сәйкес салықтық тексеру аяқталған күні тексерілетін салық төлеушінің өнім берушілері бойынша «Пирамида» талдамалық есебін талдау нәтижелері бойынша бұзушылықтар анықталған және ҚҚС сомаларының дұрыстығы расталмаған сомалар шегінде ҚҚС қайтарылмайды.
Осылайша, «пирамида» есебінің анықталған бұзушылықтары бойынша салықтық тексеру актісінің нәтижелері бойынша тәуекелдерді басқару жүйесін қолдану нәтижесінде қайтаруға 202 772,7 мың теңге сомасында ҚҚС асып кеткені расталмады.
Қаралып отырған жағдайда салықтық тексеру актісінің 2.11 тармағында «ҚҚС асып кетуін қайтару мақсатында тәуекелдерді басқару жүйесін қолдану» 2 171 147,5 мың теңге сомасына анықталған бұзушылықтар егжей-тегжейлі көрсетілген, оның ішінде ҚҚС ең аз сомасы өнім берушілер бойынша 202 772,7 мың теңгені құрады.
- «А» компаниясы «V» ЖШС бойынша ҚҚС есепке 611 321,3 мың теңге сомасында жатқызылып, келесідей бұзушылықтар анықталды: ЭШФ АЖ-де ЭШФ жазылуын шектеу бойынша 6-деңгейдегі 25 жеткізушіде қылмыстық істер қозғалды, ҚР ҚК 216, 245 баптарында 6 деңгейдегі 9 жеткізушіде қылмыстық істер қозғалды, сот 6-деңгейдегі 1 жеткізушіде тіркеуді жарамсыз деп тапты. Осылайша, «V» ЖШС бойынша қайтаруға жатпайтын ҚҚС ең аз сомасы 129 499,3 мың теңгені құрайды.
- «А» компаниясы ҚҚС 8 753,0 мың теңге сомасында «T» ЖШС бойынша ҚҚС есепке жатқызылды, бұзушылықтар 6-деңгейдегі 1 жеткізушіде анықталды, ол бойынша ЭШФ АЖ-да ЭШФ жазылуын шектеу анықталды, бұл ретте ҚҚС ең аз сомасы 1 146,6 мың теңгені құрайды.
- «А» компаниясы 22 438,8 мың теңге сомасында «B» ЖШС бойынша ҚҚС есепке жатқызылды, бұзушылық 5-деңгейдегі жеткізушіде және 6 деңгейдегі жеткізушіде белгіленді, олар бойынша ЭШФ АЖ-де ЭШФ жазып берудің шектелуі анықталды, бұл ретте ҚҚС ең аз сомасы 14 914,5 мың теңгені құрайды, бұзушылық 6 деңгейдегі жеткізушіде белгіленді 27.05.2022ж. сот қайта тіркеуді жарамсыз деп таныған «P» ЖШС, бұл ретте ҚҚС ең аз сомасы 6 977,8 мың теңгені құрайды.
- «А» компаниясы 5 083,4 мың теңге сомасында «K» ЖШС бойынша ҚҚС есепке жатқызылды, бұзушылықтар 6-деңгейдегі 4 жеткізушіде анықталды, олар бойынша ЭШФ АЖ-де ЭШФ жазып беруіне шектеу анықталды, бұл ретте ҚҚС ең аз сомасы 5 083,4 мың теңгені құрайды.
- «А» компаниясы 6 278,0 мың теңге сомасында «М» ЖШС бойынша ҚҚС есепке жатқызылды, бұзушылықтар 6 деңгейдегі 2 жеткізушіде анықталды, олар бойынша ЭШФ АЖ-да ЭШФ жазып беруіне шектеу анықталды, бұл ретте ҚҚС ең аз сомасы 6 278,0 мың теңгені құрайды.
- «А» компаниясы 12 707,6 мың теңге сомасында «С» ЖШС бойынша ҚҚС есепке жатқызылды, бұзушылық «S» ЖШС-нің 6-деңгейдегі жеткізушісінде белгіленді, ол бойынша ЭШФ АЖ-да ЭШФ жазылуын шектеу анықталды, бұл ретте ҚҚС ең аз сомасы 1 457,1 мың теңгені құрайды.
- «А» компаниясы «L» ЖШС бойынша ҚҚС есепке 15 821,3 мың теңге сомасында жатқызылды, бұзушылық «Т» ЖШС-нің 6-деңгейдегі жеткізушісінде белгіленді, ол бойынша ЭШФ АЖ-де ЭШФ жазылуын шектеу анықталды, бұл ретте ҚҚС ең аз сомасы 1 791,3 мың теңгені құрайды.
- «А» компаниясы «D» ЖШС бойынша ҚҚС есепке 2 789,0 мың теңге сомасында жатқызылды, бұзушылық «S» ЖШС-нің 6-деңгейдегі жеткізушісінде анықталды, ол бойынша ЭШФ АЖ-да ЭШФ жазылуын шектеу анықталды, бұл ретте ҚҚС ең аз сомасы 2 789,0 мың теңгені құрайды.
- «А» компаниясы 9 367,1 мың теңге сомасында «U» ЖШС бойынша ҚҚС есепке жатқызылды, бұзушылық 6-деңгейдегі 2 жеткізушіде анықталды, олар бойынша ЭШФ АЖ-де ЭШФ жазып беруіне шектеу анықталды, бұзушылық 6-деңгейдегі жеткізушіде анықталды, ол бойынша «H» ЖШС ҚР ҚК 216-бабының 2-бөлігі бойынша қылмыстық іс қозғалды, бұл ретте ҚҚС ең аз сомасы 9 367,1 мың теңгені құрайды.
- «А» компаниясы 7 299,3 мың теңге сомасында «Е» ЖШС бойынша ҚҚС есепке жатқызылды, бұзушылық «М» ЖШС және «L» ЖШС-нің 6-деңгейдегі жеткізушілерінде анықталды, олар бойынша ЭШФ АЖ-да ЭШФ жазылуын шектеу анықталды, бұл ретте ҚҚС ең аз сомасы 4 003,9 мың теңгені құрайды.
- «А» компаниясы «R» ЖК-дан ҚҚС есепке 1 671,2 мың теңге сомасында жатқызылды, бұзушылық «N» ЖШС-нің 6-деңгейдегі жеткізушісінде анықталды, ол бойынша ЭШФ АЖ-де ЭШФ жазылуын шектеу анықталды, бұл ретте ҚҚС ең аз сомасы 1 671,2 мың теңгені құрайды.
- «А» компаниясы 24 968,8 мың теңге сомасында «Т» ЖШС бойынша ҚҚС есепке жатқызылды, бұзушылық 6-деңгейдегі жеткізушілерде «K» ЖК, «Q» ЖШС, «W» ЖШС, «G» ЖШС, «F» ЖШС белгіленді, бұзушылық 6-деңгейдегі жеткізушіде «J», ол бойынша ҚР ҚК 216-бабының 2-бөлігі бойынша қылмыстық іс қозғалды, бұл ретте ҚҚС ең аз сомасы 24 968,8 мың теңгені құрайды.
Сонымен қатар, Мемлекеттік кірістер комитетінің 13.05.2024 ж. №КГД-04-11/7549-ВН хатына сәйкес тақырыптық тексеру актісінде көрсетілген «А» компаниясының келесі деңгейлерінің 9 жеткізушісі бойынша бойынша ЭШФ АЖ-де ЭШФ үзіндісінің қолда бар шектелуіне байланысты 25 146,0 мың теңге сомасында ҚҚС қайтаруға расталмаған, 06.03.2024ж. тексеру актісі аяқталғанға дейін ЭШФ үзінді көшірмесін шектеу алынып тасталды.
Осылайша, «Пирамида» талдамалық есебінің нәтижелері бойынша келесі деңгейлердің тікелей жеткізушілері мен жеткізушілері бойынша анықталған және өткізу кезеңінде жойылмаған бұзушылықтарға байланысты 25 146,0 мың теңге сомасында ҚҚС артуы қайтарылуға жатады, 177 626,7 мың теңге сомасында ҚҚС асып кетуі қайтарылуға жатпайды (202 772,7 - 25 146,0).
Жоғарыда айтылғандардың негізінде Салық кодексінің 152 бап 12-тармағының 2) тармақшасын және №391 қағидаларды ескере отырып, салықтық тексеру актісінің нәтижелері бойынша 25 146,0 мың теңге сомасында ҚҚС асып кетуін қайтаруға растамау негізсіз болып табылады.
Апелляциялық комиссия отырысының нәтижелері бойынша Ақтөбе облысы бойынша Мемлекеттік кірістер департаментінің 06.03.2023 ж. №247 тексеру нәтижелері бюджетке төленуге жатпайтын ҚҚС асып кетуін қайтаруға расталмаған бөлігінде 25 146,0 мың теңге сомасында шағымданған хабарламаның күшін жою, ал қалған бөлігінде өзгеріссіз қалдыру туралы шешім қабылданды.
