Даудын түрі: салықтық даулар
Салық төлеушінің санаты: заңды тұлға
Салық түрі: ҚҚС қайтару
Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігі (бұдан әрі – уәкілетті орган) «M» компаниясының Мемлекеттік кірістер аумақтық департаментінің (бұдан әрі-Мемлекеттік кірістер органы) есепке жатқызылатын ҚҚС бюджетке төлеуге жатпайтын қайтаруға расталмаған есептелген салық сомасынан асып кеткен сомасы туралы тексеру нәтижелері туралы хабарламаға апелляциялық шағым алды.
Іс материалдарынан көрініп тұрғандай, Мемлекеттік кіріс органы қайтаруға ұсынылған қосылған құн салығы (ҚҚС) сомаларының дұрыстығын 2020ж.01.10. бастап 2023ж.30.06. дейінгі кезең үшін ҚҚС есептеудің дұрыстығын және уақтылы төленгенін растау мәселесі бойынша тақырыптық салықтық тексеру жүргізді, оның нәтижелері бойынша есепке жатқызылатын ҚҚС-тың бюджетке төленуге жатпайтын, қайтаруға расталмаған есептелген салық сомасынан 84 584,5 мың теңге мөлшерінде асып кету сомасы тексеру нәтижелері туралы хабарлама шығарылды
«M» компаниясы Мемлекеттік кірістер органының (МҚҚ) қорытындыларымен келіспей, апелляциялық шағыммен жүгінді, онда 84 584,5 мың теңге сомасында қайтаруға ҚҚС асып кеткенін растамау бойынша тексеру нәтижелері туралы хабарламаның күшін жоюды сұрайды.
2017ж.25.12. Қазақстан Республикасының «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Кодексінің (Салық кодексі) 152-бабын бұзу, оның нәтижелері бойынша ТБЖ қолдану нәтижесінде бұзушылықтар анықталды.
МКҚ-ның осы тұжырымымен «M» компаниясы Салық кодексінің 429-бабы 2-тармағының 1), 2) тармақшасына сәйкес салықтық тексеру актісі бойынша көрсетілген нормада көзделген шарттардың орындалуы белгіленгеніне байланысты келіспейді.
Сондай-ақ, «M» компаниясы 2020 жылдың 4 тоқсанында Еуразиялық экономикалық одаққа мүше болып табылмайтын мемлекеттерден тауарлар импорты жүзеге асырылғанын, ол бойынша импорт бойынша ҚҚС 84 509,4 мың теңге сомасында төленгенін көрсетеді. Осыған байланысты, «M» компаниясы «К» компаниясының жеткізушісі бойынша ҚҚС бойынша анықталған бұзушылықтар ҚҚС асып кетуін қайтарудан бас тартуға негіз болып табылмайды деп есептейді.
«M» компаниясы қосылған құн салығының асып кетуін қайтару және қосылған құн салығының асып кету сомасының дұрыстығын растау мақсатында тәуекелдерді басқару жүйесін қолдану қағидаларының, сондай - ақ Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің 2018ж.19.03. №391 бұйрығымен бекітілген тәуекел дәрежесінің өлшемшарттарының (бұдан әрі - №391 қағидалар) 35, 36, 47-тармақтарын, қосылған құн салығының асып кетуін «М» компаниясының пікірі бойынша салықтық тексеру жүргізу барысында белгіленбеген. Бұл ретте Салық кодексінің 152-бабының 8, 9-тармақтарына сәйкес салықтық тексеру барысында «К» компаниясының өнім берушісіне қарсы тексеру жүргізілмеді, бұл ретте қайтаруға ұсынылған ҚҚС-тың дұрыстығы расталатын болады.
Салықтық тексеру актісінен Салық кодексінің 152-бабының 12-тармағына, сондай-ақ №391 Қағидаларға сәйкес салықтық тексеру нәтижелері бойынша қайтаруға ҚҚС-дан 84 584,5 мың теңге сомасында асып кеткен сома расталмағаны шығады.
«М» компанияның дәлелдерін тексеріп, МКО ұсынған материалдарды зерттеп, уәкілетті орган мынадай қорытындыға келді.
Салық кодексінің 152-бабына сәйкес қосылған құн салығының асып кету сомасының дұрыстығын растау бойынша тақырыптық тексерулер жүргізу ерекшеліктері көзделген.
Бұл ретте, Салық кодексінің 152 - бабының 1-тармағына сәйкес ҚҚС асып кету сомасының дұрыстығын растау бойынша тақырыптық тексеру ҚҚС бойынша декларацияда көрсетілген ҚҚС асып кету сомасын қайтару туралы талапты (бұдан әрі - ҚҚС асып кету сомасын қайтару туралы талап) ұсынған салық төлеушіге қатысты тәуекелдерді басқару жүйесін (ТБЖ) қолдана отырып жүргізіледі.
Салық кодексінің көрсетілген бабының 2-тармағында тексерілетін кезеңге салық төлеуші ҚҚС асып кеткен соманы қайтару туралы талап қойған салық кезеңінен бастап салық кезеңі, ҚҚС асып кеткен соманы қайтару туралы талап көрсетілген қосылған құн салығы бойынша декларация табыс етілген салық кезеңін қоса алғанда, енгізілетіні айқындалған.
Салық кодексінің 152-бабының 11-тармағына сәйкес салық төлеуші (салық агенті) ұсынған ҚҚС бойынша салық есептілігін және (немесе) Ақпараттық жүйелер мәліметтерін зерделеу және талдау негізінде салық органдары жүзеге асыратын бақылау нәтижелері «Пирамида» талдамалық есебі болып табылатынын көрсету қажет.
Бұл ретте, Салық кодексінің 152 - бабы 12-тармағының 2) тармақшасына сәйкес тексерілетін салық төлеушінің өнім берушілері бойынша тақырыптық тексеру аяқталған күні «Пирамида» есебін талдау нәтижелері бойынша бұзушылықтар анықталған сомалар шегінде ҚҚС асып кетуін қайтару жүргізілмейді.
Тәуекелдерді басқару жүйесін қолдана отырып, ҚҚС асып кеткен сомаларды қайтару тәртібін Салық кодексінің 137-бабының 2-тармағына және 429-бабының 10-тармағына және «Мемлекеттік көрсетілетін қызметтер туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 10-бабының 1) тармақшасына сәйкес әзірленген №391 қағидалар белгілейтінін атап өткен жөн.
№391 Қағидалардың 38-тармағына сәйкес тәуекелдерді басқару жүйесі осы бұйрыққа 2-қосымшаға сәйкес тәуекел дәрежесінің өлшемшарттары бойынша балл берудің автоматтандырылған есебі негізінде тәуекел дәрежесін айқындайды, олар бойынша талдамалық есеп қалыптастырылатын тәуекел аймағындағы салық төлеушілер санатына жатқызылған салық төлеушілерді айқындау мақсатында тақырыптық тексерулер жүргізу кезінде АЖ-ны пайдалана отырып, ҚҚС асып кетуін растау мақсатында «Пирамида» және оңайлатылған тәртіппен қайтаруға жататын ҚҚС асып кету сомасын анықтау кезінде.
№391 Қағидалардың 43-тармағына сәйкес, егер тәуекел дәрежесінің өлшемшарттарын пайдалана отырып бағалау нәтижелері бойынша балдардың жиынтық қорытындысы Қазақстан Республикасының Мемлекеттік кірістер комитеті белгілеген баллдар шегінен (350 балл) аспаса, онда мұндай салық төлеушілер бойынша «Пирамида» есебі қалыптастырылады.
Бұл ретте, №391 Қағидалардың 45-тармағына сәйкес «Пирамида» есебі Салық төлеуші ұсынған ҚҚС бойынша салық есептілігін және (немесе) АЖ мәліметтерін, сондай-ақ уәкілетті мемлекеттік органдардан, жергілікті атқарушы органдардан, уәкілетті тұлғалардан алынған мәліметтерді зерделеу және талдау негізінде көрсетілетін қызметті беруші жүзеге асыратын бақылау нәтижелері болып табылады. (немесе) салық төлеушінің қызметі туралы мәліметтер.
«Пирамида» есебі мыналарды ескере отырып қалыптастырылады:
салық міндеттемелерін орындамау тәуекелі және №391 Қағидалардың 47-тармағында көрсетілген, оның ішінде жалған (бестоварлық) операцияларды пайдалана отырып жасалған тәуекелдер.
Қарастырылып отырған жағдайда, салықтық тексеру актісінен көрініп тұрғандай, тәуекел дәрежесінің критерийлері бойынша балдарды Автоматтандырылған есептеу жүргізілді, бұл ретте балдардың жиынтық қорытындысы 118,39 балды құрады, бұл баллдар шегінен (350 балл) аспады, тиісінше «Пирамида» талдамалық есебі қалыптастырылды.
Тікелей жеткізушілер бойынша ҚҚС асып кетуін қайтаруға растамауға қатысты.
№391 Қағидалардың 46 - тармағына сәйкес өнім берушінің салық есептілігі мәліметтерін және АЖ мәліметтерін салыстыру нәтижесінде анықталған сәйкессіздіктер, сондай-ақ бюджетке ҚҚС есептеу және төлеу бойынша салық міндеттемелерінің орындалмағанын көрсететін басқа да мәліметтер салық міндеттемелерін орындамау тәуекелі деп танылады.
Бұл ретте, Салық кодексінің 152-бабының 10-тармағына сәйкес тақырыптық тексеру жүргізу барысында салық органы «Пирамида» талдамалық есебін талдау нәтижелері бойынша бұзушылықтар анықталған жағдайда өнім берушілердің атына салық кодексінің 114-бабы 2-тармағының 10) тармақшасында көзделген хабарламаны жібереді.
Бұл ретте, егер тексерілетін салық төлеушінің тауарларды, жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді берушісі басқа салық органында орналасқан жері бойынша тіркеу есебінде тұрса, тақырыптық тексеруді тағайындаған салық органы тиісті салық органына талдау нәтижелері бойынша анықталған тауарларды, жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді берушілердің бұзушылықтарды жою жөніндегі Салық кодексіне сәйкес шаралар қабылдау туралы сұрау салуды жібереді «Пирамида» аналитикалық есебі.
Қаралып отырған жағдайда, 15 тікелей өнім беруші бойынша «Пирамида» Талдамалық есебінің нәтижелері бойынша салықтық тексеру актісінен көрініп тұрғандай, ҚҚС бойынша декларацияларда көрсетілген сатылған тауарлар, жұмыстар, көрсетілетін қызметтер бойынша ҚҚС сомалары (300.00-нысан) мен 255 444,3 мың теңге сомасына жазылған шот-фактуралар бойынша ҚҚС сомалары арасында алшақтықтар белгіленді. бұл ретте қайтаруға расталмаған ҚҚС ең аз сомасы 3 578,9 мың теңгені құрайды.
Бұл ретте, ҚҚС бойынша декларацияларда көрсетілген сатылған тауарлар, жұмыстар, көрсетілетін қызметтер бойынша ҚҚС сомалары (300.00-нысан) мен ҚҚС сомалары арасында алшақтықтар белгіленген өнім берушілер бойынша жазылған шот-фактуралар бойынша осы кәсіпорындардың орналасу меті бойынша Мемлекеттік кірістер органдарына сұрау салулар жіберілді.
Бұдан басқа, №391 Қағидалардың 46 - тармағына сәйкес, егер «Пирамида» есебін қалыптастыру кезінде №391 Қағидалардың осы тармағының 1) - 6) тармақшаларында белгіленген салық төлеуші болып табылатын өнім беруші белгіленген жағдайларда, көрсетілетін қызметті беруші салық міндеттемелерін орындамау тәуекелі бойынша өнім берушілер бойынша «Пирамида» есебін одан әрі қалыптастыруды тоқтататынын атап өткен жөн.
Бұл ретте, егер тікелей өнім берушілер өздеріне қатысты тақырыптық тексеру жүргізілетін көрсетілетін қызметті алушыға қатысты өзара байланысты тараптар және (немесе) бақылаудағы адамдар болып табылса, осы тармақтың ережелері қолданылмайды.
Салық кодексінің 1 - бабының 2-тармағында өзара байланысты Тараптар деп осы тармақтың 1) - 9) тармақшаларында белгіленген мынадай шарттардың біріне не бірнешеуіне сәйкес келетін өзара қатынастары бар жеке және (немесе) заңды тұлғалар танылады деп көзделген.
Қарастырылып отырған жағдайда «M» компаниясының басшысы Н. азамат сонымен қатар «Т» компаниясының басшысы болып табылады, оның құрылтайшысы Х. азаматы болып табылады (жарғылық капиталдағы үлесі 22,00%), ол өз кезегінде «К» компаниясының басшысы болып табылады, демек, «M» компаниясы және «К» компаниясы салық салу мақсатында өзара байланысты тараптар деп танылады.
Салықтық тексеру актісінен көрініп тұрғандай, «M» компаниясы тексерілетін кезеңде ҚҚС-ты «К» компаниясының жеткізушісі бойынша 119 139,7 мың теңге сомасында есепке жатқызған. Бұл ретте «Пирамида» талдамалық есебінің нәтижелері бойынша «К» компаниясының 274 тікелей жеткізушісінде ҚҚС бойынша декларацияларда көрсетілген сатылған тауарлар, жұмыстар, көрсетілетін қызметтер бойынша ҚҚС сомалары (300.00-нысан) мен 15 463 685,7 мың теңге сомасына жазылған шот-фактуралар бойынша ҚҚС сомалары арасында алшақтық белгіленген, олар бойынша қайтаруға расталмаған ҚҚС ең аз сомасы 116 877,6 мың теңгені құрайды.
Бұл ретте, ҚҚС бойынша декларацияларда көрсетілген сатылған тауарлар, жұмыстар, көрсетілетін қызметтер бойынша ҚҚС сомалары (300.00-нысан) мен жазып берілген шот-фактуралар бойынша ҚҚС сомалары арасында алшақтықтар белгіленген өнім берушілер бойынша осы кәсіпорындардың орналасқан жері бойынша Мемлекеттік кірістер органдарына сұрау салулар жіберілді.
Салық кодексінің 158-бабы 1-тармағының 10) тармақшасына сәйкес салықтық тексерудің шағым жасалған актісінде талаптары бұзылған Қазақстан Республикасы заңнамасының тиісті ережелерін көрсете отырып, анықталған сәйкессіздіктер егжей-тегжейлі сипатталғанын көрсету қажет (2023ж.04.12. №161 салықтық тексеру актісінің 2.10, 2.11-тармақтары).
Сондай-ақ, №391 Қағидалардың 52-тармағына сәйкес тауарларды, жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді берушілерде «Пирамида» талдамалық есебінің нәтижелері бойынша салық заңнамасын бұзушылықтар анықталған кезде, ҚҚС асып кету сомасының дұрыстығын растау талапта және (немесе) салық өтінішінде көрсетілген, тауарларды берушілерге тиесілі ҚҚС асып кету сомасына азайтылған сомалар шегінде жүргізіледі, мынадай фактілерді ескере отырып, бірақ олармен шектелмей, салық заңнамасын бұзушылықтар анықталған жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді, оның ішінде мәліметтер арасындағы алшақтықты ескере отырып, өнім берушіде ҚҚС бойынша салық есептілігінде және (немесе) электрондық шот – фактуралар АЖ (бұдан әрі-ЭШФ) және басқа да МҚҚ АЖ мәліметтерінде көрсетілген.
Осылайша, тікелей жеткізушілер бойынша «Пирамида» Талдамалық есебінің нәтижелері бойынша анықталған бұзушылықтарға байланысты 120 456,5 мың теңге сомасында ҚҚС асып кетуі қайтарылуға жатпайды (3 578,9 + 116 877,6).
ТБЖ қолдану нәтижесінде ҚҚС асып кетуін қайтаруға растамауға қатысты.
Жоғарыда көрсетілгендей №391 Қағидалардың 46-тармағына сәйкес өнім берушінің салық есептілігі мәліметтерін және АЖ мәліметтерін салыстыру нәтижесінде анықталған сәйкессіздіктер, сондай-ақ бюджетке ҚҚС есептеу және төлеу бойынша салық міндеттемелерінің орындалмағанын көрсететін басқа да мәліметтер салық міндеттемелерін орындамау тәуекелі деп танылады.
Қаралып отырған жағдайда, «Пирамида» тТалдамалық есебінің нәтижелері бойынша «M» компаниясы ҚҚС-ты «Е» компаниясы бойынша 952,0 мың теңге сомасында, «Т» компаниясы бойынша 261,7 мың теңге сомасында, «Ке» компаниясы бойынша 257,3 мың теңге сомасында, «Р» компаниясы бойынша есепке жатқызғаны анықталды 147,4 мың теңге сомасында, «G» компаниясы бойынша 123,5 мың теңге сомасында, «X» компаниясы бойынша 84,0 мың теңге сомасында, «С» компаниясы бойынша 81,9 мың теңге сомасында және «Gr» компаниясы бойынша 36,1 мың теңге сомасында, жалпы сомасы 1 944,2 мың теңге.
Бұл ретте, аталған тікелей жеткізушілердің кейінгі деңгейлерін жеткізушілерде «Пирамида» талдамалық есебінің нәтижелері бойынша бюджетке 984 571,0 мың теңге сомаға ҚҚС төлеу бойынша салық міндеттемелерін орындамау бойынша бұзушылықтар анықталды, олар бойынша қайтаруға расталмаған ҚҚС ең аз сомасы 1 944,2 мың теңгені құрайды.
Салық кодексінің 158-бабы 1-тармағының 10) тармақшасына сәйкес салықтық тексерудің шағым жасалған актісінде талаптары бұзылған Қазақстан Республикасы заңнамасының тиісті ережелерін көрсете отырып, анықталған сәйкессіздіктер егжей-тегжейлі сипатталғанын көрсету қажет (2023ж.04.12. №161 салықтық тексеру актісінің 2.10-тармағы).
Осылайша, анықталған бұзушылықтарға байланысты тікелей жеткізушілер бойынша «Пирамида» талдамалық есебінің нәтижелері бойынша 1 944,2 мың теңге сомасында ҚҚС асып кетуі қайтарылуға жатпайды.
Салық кодексінің 179-бабының 5-тармағына сәйкес шағымда шағым беруші тұлға өзінің талаптары мен осы мән-жайларды растайтын дәлелдемелерді негіздейтін мән-жайлар көрсетілетінін атап өткен жөн. Бұл ретте, «M» компаниясы көрсетілген бөлімде өзінің талаптарын негіздейтін дәлелдер мен мән-жайларды келтірмеген.
Жоғарыда айтылғандардың негізінде салықтық тексеру нәтижелері бойынша Салық кодексінің 152-бабы нормаларының және №391 Қағидалардың 128 261,2 мың теңге сомасына бұзушылықтар анықталды, бұл ретте «M» компаниясы 2020ж.01.10. бастап 2023ж.30.06. дейінгі кезеңде ҚҚС асып кетуін қайтару туралы 84 584,5 мың теңге сомасында талап ұсынылды, тиісінше ҚҚС асып кеткенін растамау салықтық тексеру актісінің нәтижелері бойынша талапта көрсетілген сома шегінде қайтаруға негізді болып табылады.
Бұдан әрі, №391 Қағидалардың 47-тармағына сәйкес көрсетілетін қызметті алушының салықтық пайда алу (салықтық үнемдеу) және салық төлемдерін азайту мақсатында өзінің заңсыз әрекеттерінен пайда алу тәуекелі деп танылатынын көрсету қажет:
1) салықтарды төлеуден жалтару схемаларын қолдану, оның ішінде тауарларды іс жүзінде жеткізбей, жұмыстарды орындамай, қызметтер көрсетпей ҚҚС сомаларын есепке жатқызу құқығын алу мақсатында мәмілелер жасасу және (немесе) тиісінше тауардың қосылған құнын ұлғайту, ҚҚС асып кетуін ұлғайту мақсатында мәмілелер жасасу;
2) ақша қаражатын көлеңкелі экономикаға шығаруға және ақша қаражатын қолма-қол ақшаға айналдыруға бағытталған іс-әрекеттер;
3) басқа мәмілені жабу мақсатында жасалған жалған мәмілелер (мәмілелердің бағасын айтарлықтай төмендету немесе асыра бағалау).
Осы тәуекелдерді белгілеу бөлігінде №391 Қағидалардың 46-тармағының 4), 5) және 6) тармақшаларында көрсетілген өнім берушілерді қоспағанда, «Пирамида» есебі өнім берушінің санатына және (немесе) мәртебесіне қарамастан қалыптастырылады.
Осы тәуекелдер анықталған кезде тақырыптық тексеруді жүзеге асыратын МҚК №391 Қағидалардың 4-тарауының 2-параграфына сәйкес өнім берушіге қарсы тексеруді тағайындайды.
Қаралып отырған жағдайда, салықтық тексеру актісінен көрініп тұрғандай, №391 Қағидалардың 47-тармағында көрсетілген тәуекелді ескере отырып, кейінгі деңгейдегі өнім берушілерде «К» компаниясы 4-6 деңгейдегі өнім берушілерде ЭШФ АЖ-да ЭШФ жазып беруге шектеу бөлігінде бұзушылықтар анықталды, сондай-ақ басшыға (құрылтайшыға) қатысты Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 216, 245-бабы бойынша қылмыстық іс ЕТБТ тіркелу фактісі бар. Бұл ретте, №391 Қағидалардың 47-тармағы бойынша анықталған бұзушылықтар салықтық тексеру актісінің 2.14-тармағында көрсетілген қайтаруға расталмаған ҚҚС асып кетуінің жалпы сомасында көрсетілмеген.
Салық Кодексінің 182-бабының 1-тармағына сәйкес шағымды қарау аяқталғаннан кейін уәкілетті орган апелляциялық комиссияның шешімін ескере отырып, дәлелді шешім шығарады.
Апелляциялық комиссия отырысының нәтижелері бойынша – тексеру нәтижелері туралы шағым жасалған хабарламаны өзгеріссіз, ал шағымды қанағаттандырмай қалдыру туралы шешім қабылданды.
