Даудың түрі: салықтық даулар
Салық төлеушінің санаты: заңды тұлға
Салық түрі: КТС
Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігіне (бұдан әрі - уәкілетті орган) «Р» Компанияның аумақтық Мемлекеттік кірістер департаментінің (бұдан әрі – салық органы) тексеру нәтижелері туралы хабарламасына корпорациялық табыс салығын (КТС) және қосылған құн салығын (ҚҚС) есептеуіне қатысты шағымы келіп түсті.
Іс материалдарынан анықталғандай, салық органымен 2020ж.01.01. бастап 2022ж.31.12. дейін КТС және ҚҚС дұрыс есептелуіне және уақытылы төленуіне қатысты «Р» компанияның тақырыптық тексеру жүргізді, оның нәтижелері бойынша 192 409,0 мың теңге сомасында КТС және 79 409,9 мың теңге өсімпұл, 2 537,1 мың теңге сомасында ҚҚС және 784,3 мың теңге өсімпұл есептеу туралы хабарлама шығарылды.
«Р» компаниясы салық органының қорытындысымен келіспей, апелляциялық шағыммен жүгініп, онда салық органының шешімін 192 409,0 мың теңге сомасында КТС және 2 537,1 мың теңге сомасында ҚҚС есептеу бөлігінде күшін жоюды сұрайды.
- 2020 жылдың басындағы тауарлық-материалдық қорлар қалдықтары (ТМҚ) бойынша шегерімдерді азайту туралы
КТС есептеуге «Р» компаниясының 2020 жылдың басында тауарлық-материалдық құндылықтардың (ТМҚ) қалдықтарын 82 886,8 мың теңгеге асыра бағалауы негіз болды. Атап айтқанда, 2019 жылға арналған КТС декларациясы (100-нысан) бойынша салық кезеңінің аяғында ТМҚ құны 40 806,4 мың теңгені құрады, ал 2020 жылға КТС декларациясы бойынша (100-нысан) ТМҚ құны басындағы салық кезеңі 123 693,2 мың теңгені құрады. Осыған орай, салықтық тексеру қорытындысы бойынша 2020 жылға 16 577,3 мың теңге сомасында КТС есептелген.
Салық органының бұл тұжырымдарымен «Р» компаниясы келіспейді, өйткені «Р» компаниясы жыл аяғындағы ТМҚ қалдықтарының құнын 82 886,8 мыңға ұлғайту үшін 2019 жылға (25.01.2023) қосымша КТС декларациясын тапсырды, осыған байланысты 2019 жылдың қорытындысы бойынша ТМҚ қалдығы 123 693,2 мың теңгені құрады. Сонымен қатар, «Р» компаниясы көрсетілген кезеңдегі салықтық тексеру мерзімі аяқталды деп есептейді.
«Р» Компанияның дәлелдерін тексеріп, салық органы ұсынған материалдарды зерделей келе, уәкілетті орган мынадай қорытындыға келді.
«Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан Республикасының 2017ж.25.12. Кодексінің (Салық кодексі) 242-бабының 1 және 3-тармақтарына сәйкес шегерiмге жатпайтын шығыстарды қоспағанда, салық төлеушiнiң кіріс алуға бағытталған қызметті жүзеге асыруға байланысты шығыстары салық салынатын кірісті айқындау кезiнде Салық кодекстің осы бабында және 243 - 263-баптарында белгіленген ережелер ескеріле отырып, шегерімге жатады.
Шегерiмдердi салық төлеуші өзінің кіріс алуға бағытталған қызметіне байланысты шығыстарды растайтын құжаттары болған кезде іс жүзінде жүргізілген осындай шығыстар бойынша жүргiзедi.
Салық кодексінің 190-бабының 3-тармағы бойынша салықтық есепке алу бухгалтерлік есепке алу деректеріне негізделеді. Бухгалтерлік құжаттаманы жүргізу тәртібі Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есепке алу және қаржылық есептілік туралы заңнамасымен белгіленеді.
Осылайша, тиісті растайтын құжаттар болған жағдайда кіріс алуға бағытталған шығыстар шегерімге жатады. Салық есебі бухгалтерлік есеп деректеріне негізделген.
Салық кодексінің 192-бабының 5-тармағы бойынша запастарды есепке алу халықаралық қаржылық есептілік стандарттарына және (немесе) Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есепке алу және қаржылық есептілік туралы заңнамасының талаптарына сәйкес жүзеге асырылады. Бұл ретте салық салу мақсатында запастардың құны - сатудың ықтимал таза бағасына дейін есептен шығару және сатудың ықтимал таза бағасының ұлғаюынан туындаған, бұрын есептен шығару жүргізілген запастарға қатысты қалпына келтіру арқылы запастар құнының өзгеруін есепке алмай айқындалады.
2 (IAS) «Тауарлы-материалдық қорлар» ХҚЕС-ының 10-тармағына сәйкес босалқылардың өзіндік құнына барлық сатып алу шығындары, конверсиялық шығындар және босалқылардың ағымдағы орны мен жай-күйін қолдауға жұмсалған басқа да шығындар қамтылуы тиіс.
Бұл ретте, Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің 2007 жылғы 23 мамырдағы №185 бұйрықпен бекітілген Үлгілік бухгалтерлік есеп жоспарының 11-тармағында 1300 «Тауарлы-материалдық қорлар» кіші бөлімі кәдімгі қызмет барысында немесе сатуға арналған өндіру процесінде немесе өндіріс процесінде немесе қызметтерді көрсетуде пайдалануға арналған шикізат немесе материалдар нысаны деп атықталған.
Осылайша, салық салу мақсатында тауарлы-материалдық қорлардың есебі ХҚЕС және бухгалтерлік есеп заңнамасының талаптарына сәйкес жүргізіледі.
Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің бірінші орынбасарының - Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің 2020 жылғы 20 қаңтардағы №39 бұйрығымен бекітілген 2020 жылға арналған КТС бойынша салық есептілігін (декларациясын) жасау қағидаларының (100.00-нысан) (бұдан әрі - №No39 Қағида) 17-тармағына сәйкес «Шегерімдер» бөлімінде:
100.00.019 жолында Салық кодексінің 242-бабының 1-тармағына сәйкес шегерімге жатқызылатын өткізілген (пайдаланылған) өнімнің құны, сатып алынған жұмыстардың, көрсетілетін қызметтердің құны көрсетіледі. 100.00.019 I - 100.00.019 II + 100.00.019 III + 100.00.019 IV + 100.00.019 V - 100.00.019 V - 100.00.019 V - 100.00.019 VII - 100.00.0109 V10.010.019 VII - 100.00.019 IX ретінде айқындалады;
100.00.019 I жолында салық кезеңінің басындағы босалқылардың баланстық құны көрсетіледі. Көрсетілген жол салық кезеңінің басындағы бухгалтерлік баланстан анықталған деректерге сәйкес толтырылады;
100.00.019 II жолында салық кезеңінің соңындағы бухгалтерлік баланс деректері бойынша толтырылады.
Қаралып отырған жағдайда, салықтық тексеру жүргізген салық органының (МКО) шағымды қарауы кезінде берілген мәліметтерден салықтық тексеру жүргізу кезінде салықтық тексеруді жүргізу үшін, атап айтқанда қағаз жеткізгіштегі (салық төлеушінің қолымен және мөрімен куәландырылған), Excel форматындағы электрондық жеткізгіштегі бухгалтерлік есеп шоттарының баланстық көшірмелері қажетітуралы «Р» компаниясына құжаттарды ұсыну туралы талаптар қойылғаны шығады.
«Р» Компанияның директоры МКО-ның көрсетілген талабына жауап берді, одан оның бастапқы есепке алу құжаттары жоқ екендігі анықталды. Құжаттар есепшіде, қалған құжаттар Экономикалық тергеу департаментімен (бұдан әрі - ЭТД) алынды.
«Р» компанияның директорына қатысты Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 189-бабының 4-бөлігінің 2-тармағы бойынша сеніп тапсырылған мүлікті ұрлау фактісі бойынша қылмыстық іс қозғалып, оған қатысты қамауға алуға санкция берген түрде бұлтартпау шарасы қолданылды деп айтуға керек.
«Р» компаниясының есепшісінің түсіндірмесі бойынша, ол 2019 жылдың желтоқсан айына дейін «Р» компаниясында жұмыс істеген. 2020 жылдан бастап «А» қаласына көшіп, «Р» компания басшысының тапсырмасы бойынша салық есептілігін (онлайн) тапсырды, бұл ретте онда бастапқы құжаттар жоқ.
Жоғарыда көрсетілген мән-жайларды ескере отырып, «Р» компания салықтық тексеру жүргізу кезінде «Тауарлы-материалдық қорлар» бухгалтерлік есеп шоттары бойынша ешқандай құжаттарды ұсынбағаны шығады.
Сонымен қатар, Салық кодексінің 190-бабының 1-тармағы бойынша салық салу объектілері және (немесе) салық салуға байланысты объектілер туралы ақпаратты қорыту және жүйелеу, сондай-ақ салықтар мен бюджетке төленетін төлемдерді есептеу және салықтық есептілікті жасау мақсатында салық төлеушінің (салық агентінің) Салық кодекстің талаптарына сәйкес есепке алу құжаттамасын жүргізу процесі салықтық есепке алу болып табылады.
Атап айтқанда, Салық кодексінің 190-бабы 2-тармағының 4) тармақшасы бойынша есепке алу құжаттамасы салық нысандарын қамтиды.
Қаралып отырған жағдайда, салықтық тексеру барысында хабарламаны орындау мақсатында «Р» компания ұсынған 2019 жылға қосымша салық есептілігінің (100-нысан) «Қабылданбады» мәртебесі бар екені анықталды. Бұл ретте, 2019 жылға арналған КТС бойынша Декларацияның 100.00.019 II жолы бойынша («Қабылданды» мәртебесімен) ТМҚ құны салық кезеңінің соңындағы 40 806,4 мың теңгені құрайды, ал 2020 жылға бойынша КТС бойынша Декларацияда 100.00.019 І жолы бойынша салық кезеңінің басындағы ТМҚ құны 123 693,2 мың теңге сомасында көрсетілген. Сәйкессіздік 82 886,8 мың теңгені (123 693,2 - 40 806,4) құрайды.
Салық кодексінің 19-бабы 1-тармағының 4) тармақшасы бойынша салық органдары салық төлеушіден (салық агентінен) салықтарды және бюджетке төленетін төлемдерді есептеудің дұрыстығын және төлеудің (ұстап қалудың және аударудың) уақтылылығын, әлеуметтік төлемдерді есептеудің, ұстап қалудың және аударудың толықтығы мен уақтылығын растайтын құжаттарды ұсынуды құқылы.
Осылайша, салық нысандарын қамтитын бухгалтерлік құжаттаманың деректерін ескере отырып, салық кезеңінің соңындағы (2019ж.) ТМҚ қалдықтарының құны 40 806,4 мың теңгені құрайтындықтан, салық кезеңінің басындағы (2020ж.) ТМҚ қалдықтары салық кезеңі 2019 жылдың соңындағы ТМҚ қалдықтарына сәйкес келуі керек болатыны шығады.
Өз кезегінде, «Р» компаниясы 100.00.019 I «Салық кезеңінің басындағы босалқылардың барлығы» жолында 2020 жылға арналған КТС Декларациясының 123 693,2 мың теңге сомасын көрсетті, яғни басындағы ТМҚ қалдықтарының құнын салық кезеңінің (2020 ж.) 82 886,8 мың теңгеге (123 693,2 - 40 806,4) артық бағаланған.
Жоғарыда айтылғандардың негізінде, Салық кодексінің 192, 242-баптарының ережелеріне сәйкес салық кезеңінің басына (2020ж.) ТМҚ қалдықтарының құнын 82 886,8 мың теңге сомасында асыра көрсетуге байланысты, өткізілген тауарлар (жұмыстар, қызметтер) шығыстар бойынша 2020 жылға шегерімдердің азаю тексеру нәтижелері бойынша негізді болып табылады.
- Жабдықтаушылармен өзара есеп айырысу бойынша шығыстарды шегерімдерден алып тастау туралы
«Т» және «А» компанияларда кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыру ниетінсіз кәсіпкерлік субъектісін құру белгілері анықталады, осы компаниялар «Р» компаниясына жұмыс, қызмет көрсету, тауарларын сата алмаған, соңдықтан Салық кодексінің 242-бабын бұзып «Р» компаниясы «Т» және «А» компаниялармен өзара есеп айырысу бойынша шағымдар 2020 жылға арналған шегерімдерге жатқазуына КТС есептеуге негіз болды.
«Р» компаниясы салық органының бұл тұжырымдарымен келіспейді, өйткені «Т» компаниясымен өзара есеп айырысулар тиісті құжаттармен расталады. «Т» компаниясын мемлекеттік қайта тіркеу 2021 жылы жарамсыз деп танылды, ал тараптар арасындағы өзара есеп айырысу 2020 жылы жүргізілді. «Р» компаниямен «Т» компания арасындағы мәмілені жарамсыз деп тану туралы сот шешімі жойылды.
Сондай-ақ, жеткізуші - «А» компаниясына қатысты қарсы тексеру жүргізілмегенін, сондықтан салықтық тексеру нәтижелері бойынша КТС есептеу негізсіз екенін«Р» компаниясы атап өтті.
«Р» Компанияның дәлелдерін тексеріп, салық органы ұсынған материалдарды зерделей келе, уәкілетті орган мынадай қорытындыға келді.
Салық кодексінің 264-бабының 1) тармақшасына сәйкес кіріс алуға бағытталған қызметке байланысты емес шығындар шегерімге жатпайды.
Бұрын айтылғандай, Салық кодексінің 190, 242-баптарының ережелеріне сәйкес кіріс алуға бағытталған шығыстар тиісті растайтын құжаттар болған кезде шегерімге жатады. Салық есебі бухгалтерлік есеп деректеріне негізделген.
Бухгалтерлiк есеп пен қаржылық есептiлiк туралы Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 28 ақпандағы Заңының (бұдан әрі - Бухгалтерлiк есеп заңы) 4-бабында бухгалтерлiк есеп пен қаржылық есептiлiктiң мақсаты мүдделi тұлғаларды дара кәсiпкерлер мен ұйымдардың қаржылық жағдайы, қызметiнiң нәтижелерi және қаржылық жағдайындағы өзгерiстер туралы толық және дұрыс ақпаратпен қамтамасыз ету болып табылады деп көрсетілген.
Бұл ретте, Бухгалтерлiк есеп заңының 6-бабының 3-тармағы бойынша операциялар мен оқиғалар бухгалтерлiк есеп жүйесiнде көрсетiледi, бұл ретте: бухгалтерлiк жазбаларды бастапқы құжаттардың түпнұсқаларына сайма-сай бекiту және бухгалтерлiк жазбаларда барлық операциялар мен оқиғаларды көрсету тиiс.
Бухгалтерлiк есеп заңының 1-бабының 2)-тармақшасы бойынша бастапқы eceпкe алу құжаттары (бұдан әрi - бастапқы құжаттар) - бухгалтерлiк есеп жүргiзуге негiз болатын, операцияның немесе оқиғаның жасалу фактiсiнiң және оны жасауға берiлген құқықтың қағаз және электрондық жеткiзгiштегi құжаттық растамасы.
Бухгалтерлiк есеп заңының 7-бабының 2-4 тармақтары бойынша операцияларды немесе оқиғаларды ресiмдеу үшiн қолданылатын бастапқы құжаттардың нысандары немесе оларға қойылатын талаптарды Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес уәкiлеттi орган және (немесе) Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкi бекiтедi.
Нысандары немесе оларға қойылатын талаптар осы баптың 2-тармағына сәйкес бекiтiлмеген қағаз және электрондық жеткiзгiштердегi бастапқы құжаттарды дара кәсiпкерлер мен ұйымдар дербес әзiрлейдi не Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес бекітілген нысандарды немесе талаптарды қолданады немесе Қазақстан Республикасының аумағында тіркелмеген резидент емес-жеке тұлғалар немесе резидент емес-заңды тұлғалар ұсынған нысандарды есепке алуға қолданады, олар осы баптын 1) - 7)-тармақшаларында көрсетілген мiндеттi деректемелердi қамтуға тиiс.
Бастапқы құжаттар операцияның немесе оқиғаның iске асырылу кезiнде не олар аяқтала салысымен жасалуға тиiс.
Осылайша, Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп заңнамасының талаптарына сәйкес мәміле немесе оқиға фактісі ресімделуі бастапқы құжаттармен тіркелуге тиіс.
Қаралып отырған жағдайда мыналар белгіленеді.
2.1. «Т» компаниясымен өзара есеп айырысу туралы
Салық тексеруінің нәтижелері бойынша 297 053,6 мың теңге сомасында 2020 жылға шегерімдерден «Т» компаниясымен өзара есеп айырысу бойынша шығыстар алынып тасталды.
Салық тексеруін жүргізген МКО ұсынған мәліметтер мен құжаттарға (келісімге, спецификацияға, тауарлық-материалдық құндылықтарды үшінші тұлғаға беру шот-фактурасына, электрондық шот-фактураларға (ЭШФ), салыстыру актісіне, куәгерден жауап алу хаттамасына) сәйкес, «Р» компаниясы (Сатып алушы) мен «Т» компаниясы (Сатушы) 00.00.2020 жылғы Сату-сатып алу шарт (бұдан әрі - 2020ж.00.00. Шарт) жасады, оның шеңберінде Сатушы құрылыс материалдарын сатуға міндеттенеді. 2020ж.00.00. Шарт сомасы 332 700,0 мың теңгені құрайды (ҚҚС-пен).
Өз кезегінде «Т» компаниясы «Р» компаниясына берілген тауарларды (қиыршық тас, бүйірлік тастар, желім, мастика, ерітінділер, еріткіштер, табиғи құм-қиыршықтас қоспалары, төсеніштер) сату үшін:
- 2020ж.00.00. жеткізу бойынша босалқыларды шығару тауар қужаттамасы 405 000,0 мың теңге сомасында, оның ішінде ҚҚС 43 392,9 мың теңге сомасында. Қайтару құжаты 2020ж.00.00. 72 300,0 мың теңге сомасында тауарлар (кілемдер), оның ішінде ҚҚС 7 746,4 мың теңге сомасында;
- ЭШФ 2020ж.00.00. 405 000,0 мың теңге сомасында, оның ішінде ҚҚС 43 392,9 мың теңге сомасында. ЭШФ 2020ж.00.00. (-)72 300,0 мың теңге сомасында, оның ішінде ҚҚС (-)7 746,4 мың теңге сомасында тауарларды (кілемдерді) қайтару бойынша.
Көрсетілген құжаттарға сәйкес орналасқан мекенжайы: «Т» компаниясы - Н.қ.; «Р» компаниясы - С.қ.
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2015 жылғы 30 сәуірдегі №546 қаулысымен бекітілген «Автомобиль көлігімен жүктерді тасымалдау» қағидаларының (бұдан әрі - №546 Қағидалар) 4 тарауының нормаларына сәйкес сәйкес жүктерді тасымалдау тауарлық-көлік жүкқұжатымен ресімделеді, ал жүктің жекелеген түрлерін үйіп (үйлеп) тасымалдаған жағдайда жүктерді тасымалдау жүкқұжатымен ресімделеді. , ол өлшеу есебімен немесе таразы есебімен құжатталуы мүмкін. Жүк жөнелтуші тасымалдаушыға негізгі тасымалдау құжаты болып табылатын және оған сәйкес бұл жүкті жүк жөнелтуші есептен шығарған және жүк алушы қабылдайтын тасымалдауға ұсынылатын жүкке төрт данада жасалған жүкқұжатты ұсынады.
Атап айтқанда, бірінші данасы жүк жөнелтушіде қалады және тасымалдауға ұсынылған тауарларды есептен шығаруға арналған. Екінші, үшінші және төртінші даналарды жүк жөнелтуші тасымалдаушыға береді. Екінші данасын тасымалдаушы жүк алушыға береді және ол қабылданған жүкті алуға арналған.
Осылайша, жүктерді тасымалдау кезінде жүкқұжаттың болуы міндетті болып табылатын салалық заңнаманы ескере отырып, жүкқұжат немесе жүкті тасымалдау фактісін растайтын басқа құжат болған жағдайда шығыстар шегерімге жатады.
Салық тексеруі және шағымды қарау барысында «Р» компания тауарларды (жүктерді) тасымалдау және қабылдау фактісін растайтын тауарлық-көлік жүкқұжатарды немесе басқа құжаттарды ұсынбаған.
Сонымен қатар, 2020ж.00.00. Шарт, тауарлық-материалдық қорларды шығаруға құжаттар, ЭШФ «Т» компанияның басшысымен (М) кол койылған.
Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің 2015 жылғы 31 наурыздағы №241 бұйрығымен бекітілген «Бухгалтерлік есеп ережесінің» (бұдан әрі – № 241 Қағида) 23 тармағы бойнша бастапқы құжаттарды уақтылы және сапалы ресімдеу, оларды белгіленген мерзімде бухгалтерлік есепте көрсету үшін тапсыру, сондай-ақ өйткені олардағы деректердің дұрыстығын осы құжаттарды құрастырған және қол қойған тұлғалар қамтамасыз етеді.
Сонымен қатар, куәгер М.-дан жауап алу хаттамасынан М.-ның «Т» компаниясымен ешқандай байланысы жоқ екендігі, кәсіпорынның қаржылық-шаруашылық қызметімен айналыспағаны, ешқандай тауар сатып алмаған немесе сатпаған, орындамаған немесе орындамағаны, қандай да бір қызметтерді немесе жұмыстарды ұсынбаған, заңды және жеке тұлғалармен (жеке кәсіпкерлермен) ешқандай мәмілелер жасамаған, кәсіпорын құру немесе сатып алу ниеті болмаған, салықтарды төлемеген, бухгалтерлік және салықтық есепті жүргізбегені анықталды.
Жоғарыда айтылғандарға сүйене отырып, «Т» компаниясының «Р» компаниясына берген құжаттарындағы деректердің дұрыстығын осы құжаттарға қол қойған тұлға, яғни М., «Т» компаниясының басшысы болып табылатын, қамтамасыздалмайды.
Сонымен қатар, «Т» компания МКО-да: 2020 жылға арналған көлік құралдары салығы, жер салығы және мүлік салығы бойынша Декларация (700-нысан), 2020 жылға КТС бойынша Декларация (100-нысан) ұсынбаған; Жеке табыс салығы және әлеуметтік салық бойынша Декларация (200-нысан) нөлдік сандармен 2020 жылдың 2-ші және 3-ші тоқсандары үшін ғана ұсынылды.
«Т» компаниясы заңды мекенжайы бойынша жоқ сенімсіз салық төлеушілер тізіміне енгізілген (сауалнама есептері 2020ж., 2021ж., 2022ж., 2023ж.). ҚҚС төлеуші болып табылатын тұлғаның қызметін тоқтатуына байланысты ҚҚС бойынша есептен шығарылды. Мамандандырылған ауданаралық экономикалық сотының шешімімен (бұдан әрі - МАЭС шешімі) «Т» серіктестігін қайта тіркеу жарамсыз деп танылды.
Сонымен қатар, МАЭС заңды күшіне енген шешіміне сәйкес «Р» компаниясы мен «Т» компаниясы арасында жасалған 2020ж.00.00. Шарт бойынша мәміле жарамсыз деп танылды.
Салық кодексінің 264-бабының 2) тармақшасына сәйкес сот тауарлардың, жұмыстардың, көрсетілетін қызметтердің осындай салық төлеушіден іс жүзінде алынғанын анықтаған операцияларды қоспағанда, соттың заңды күшіне енген шешімімен анықталған, басшысы және (немесе) құрылтайшысы (қатысушысы) осындай заңды тұлғаны тіркеуге (қайта тіркеуге) және (немесе) оның қаржы-шаруашылық қызметін жүзеге асыруға қатысты болмайтын салық төлеушімен іс жүзінде жұмыстарды орындамай, қызметтер көрсетпей, тауарларды тиеп-жөнелтпей жасалған операциялар бойынша шығыстар шегерімге жатпайды.
Жоғарыда көрсетілген мән-жайларды ескере отырып, Қазақстан Республикасының салық және бухгалтерлік заңнамасына сәйкес есеп талаптарына сәйкес «Т» компаниясымен өзара есеп айырысу туралы құжаттар операциялардың аяқталғанын сенімді түрде көрсете алмайды және олардың бухгалтерлік есепте барабар көрсетілуін қамтамасыз ете алмайды, сондықтан шығындарды шегерімдерге жатқызу үшін негіз ретінде тануға болмайды.
Осылайша, Салық кодексінің 242, 264-баптарының ережелеріне сәйкес салықтық тексеру нәтижелері бойынша «Т» серіктестігімен өзара есеп айырысу бойынша шығыстарды 2020 жылға шегерімдерден алып тастау негізді болып табылады.
2.2.«А» компаниясымен өзара есеп айырысу туралы
Салық тексеруінің нәтижелері бойынша 111 607,1 мың теңге сомасында «А» компаниясымен өзара есеп айырысу бойынша шығыстар 2020 жылға шегерімдерден алынып тасталды.
Салық тексеруін жүргізген МКО ұсынған мәліметтер мен құжаттардан «Р» компанияның ЭШФ АЖ-ға сәйкес «А» компаниясы абаттандыру жұмыстары бойынша 111 607,1 мың теңге сомасына ҚҚС 13 392,9 мың теңге сомасына ЭШФ бергені анықталды. Сонымен бірге, ЭШФ АЖ деректері бойынша «А» компаниясында «Р» компаниясына сатылған қызметтерді сатып алудың жоқтығы анықталды.
Салық тексеруі барысында «Р» компаниясына салықтық тексеруге қажетті құжаттарды ұсыну туралы өтініш берілді. «Р» компаниясы «А» компаниясымен өзара есеп айырысуды растайтын құжаттарды ұсынған жоқ.
Салық кодексінің 179-бабы 5-тармағының талаптарына сәйкес, «Р» компания өз уәждерін растау үшін шағымға «А» компаниямен өзара есеп айырысу туралы құжаттарды тіркемегенін атап өту керек.
Сондай-ақ, салықтық тексеру жүргізген МКО салық органына «А» компаниядан «Р» компаниямен өзара есеп айырысуларды растау мәселесі бойынша қарсы тексеру жүргізу туралы сұрау салуды жіберді, «А» компаниясы орналасқан жері болмауына байланысты осы сұрау тоқтатылды.
Сонымен қатар, «А» компаниясы 2020 жылға салық есептілігін МКО ұсынбаған. Заңды мекенжайы бойынша жоқ болмауна сенімсіз салық төлеушілер тізіміне енгізілген (2019ж., 2020ж., 2023ж. сауалнама есептері). Салық есептерін ұсынбағандықтан ҚҚС бойынша тіркеуден шығарылды.
Көрсетілген мән-жайлар мен фактілер, сондай-ақ операцияларды жасау кезіндегі құжаттарды ресімдеу бойынша бухгалтерлік есеп заңнамасының талаптары бұл контрагенттің еңбек және материалдық ресурстарының жетіспеушілігіне байланысты жақсарту жұмыстарын жүргізу боынша операцияларды іс жүзінде жүзеге асыруға мүмкіндігі болмағанын көрсетеді.
Жоғарыда айтылған бойынша, «А» компаниясымен өзара есеп айырысуға арналған шығыстар, оның ішінде абаттандыру жұмыстарының аяқталу фактісін растайтын тиісті құжаттар болмаған жағдайда, мәмілелердің аяқталғанын және Қазақстан Республикасының салық және бухгалтерлік есеп заңнамасының талаптарына сәйкес шегерімге жатқызылатыны сенімді түрде көрсете алмайтыны шығады.
Осылайша, Салық кодексінің 242-бабының ережелеріне сәйкес салықтық тексеру нәтижелері бойынша «А» компаниямен өзара есеп айырысу бойынша шығыстарды шегерімдерден алып тастау негізді болып табылады.
- 2020 жылға басқа шығыстарды шегерімдерден 397 401,7 мың теңге сомасын алып тастау туралы.
КТС есептеуге «Р» компанияың Салық кодексінің 242-бабын бұза отырып, 397 401,7 мың теңге сомасындағы басқа шығыстарды бастапқы және өзге де құжаттарынсыз 2020 жылға шегерімдерге жатқызғаны негіз болды.
«Р» компаниясы салық органының бұл тұжырымдарымен келіспейді, өйткені «Р» компаниясы салықтық тексеру барысында 2020 жылға КТС бойынша Декларациясында басқа да шығыстар ретінде көрсетілген 100 000,0 мың теңгеден астам сомаға материалдық көмек көрсетуге шарттар жасаған. Алайда МКО бұл дәлелдер мен құжаттарды есепке алмаған.
«Р» компанияның дәлелдерін тексеріп, салық органы ұсынған материалдарды зерделей келе, уәкілетті орган мынадай қорытындыға келді.
Қаралып отырған жағдайда, салықтық тексеру жүргізген МКО шағымды қарау барысында берілген мәліметтер мен материалдарға боынша «Р» компаниясына салықтық тексеруді жүргізу үшін қажетті құжаттарды ұсыну туралы талап берілгендігі, оның ішінде 100.00.039 «Өзге шегерімдер» жолында 2020 жылға арналған КТС бойынша Декларациясының 397 401,7 мың теңге сомасында көрсетіледі.
«Р» компания басшысының жауабы бойынша (оған қатысты қылмыстық іс қозғалып, қамауға алу түріндегі бұлтартпау шарасы санкцияланған) онда 397 401,7 мың теңге сомасында шығынды растайтын құжаттары жоқ. Құжаттарды «Р» компания бухгалтері жүргізеді. Қалған құжаттарды ЭТД тәркілеген.
«Р» компанияның бухгалтерінің түсіндірмесі бойынша, ол «Р» компания басшысының тапсырмасы бойынша салық есептілігін (онлайн) тапсырғаны, сонымен қатар, бастапқы құжаттар, сонымен 2020 жылға КТС бойынша Декларациясының 100.00.039 жолында көрсетілген басқа шегерімдерді растайтын құжаттар онда жоқ екенін белгілі болды.
Салық кодексінің 179-бабының 5-тармағының талаптарына сәйкес, «Р» компаниясы 2020 жылға арналған басқа да шығыстарды 397 401,7 мың теңге сомасында шегерімдерден негізсіз алып тастау туралы талаптарын растайтын құжаттарды шағымға тіркемегенін атап өткен жөн.
Бұрын айтылғандай, Салық кодексінің 190, 242-баптарының ережелеріне сәйкес кіріс алуға бағытталған шығыстар тиісті растайтын құжаттар мен бухгалтерлік есеп деректері болған кезде шегерімге жатады.
Бухгалтерлiк есеп заңының 1-бабының 2) тармақшасымен бастапқы eceпкe алу құжаттары (бұдан әрi - бастапқы құжаттар) - бухгалтерлiк есеп жүргiзуге негiз болатын, операцияның немесе оқиғаның жасалу фактiсiнiң және оны жасауға берiлген құқықтың қағаз және электрондық жеткiзгiштегi құжаттық растамасыдеп анықталды.
Жоғарыда көрсетілген мән-жайларды ескере отырып, шығыстарды растайтын тиісті құжаттар болмаған жағдайда 397 401,7 мың теңге сомасындағы шығыстар операциялардың аяқталғанын сенімді түрде көрсете алмайды, сондықтан Қазақстан Республикасының салық және бухгалтерлік есеп заңнамасының талаптарына сәйкес шегерімге жатқызылуы мүмкіні болмайды.
Осылайша, Салық кодексінің 242-бабының ережелеріне сәйкес 2020 жылға шегерімдерден басқа да шығыстарды 397 401,7 мың теңге сомасында салықтық тексеру нәтижелері бойынша алып тастау негізді болып табылады.
- ҚҚС есептеу туралы
«Р» компаниясы Салық кодексінің 372-бабын бұза отырып, 2021 жылғы 4-тоқсандағы тауарларды (жұмыстарды, қызметтерді) өткізу бойынша айналымды 21 142,9 мың теңге сомасына кем бағалағаны ҚҚС есептеуге негіз болды, соңдықтан салықтық тексеру нәтижелері бойынша 2 537,1 мың теңге ҚҚС есептелген.
«Р» компания салық органының бұл тұжырымдарымен келіспейді және салықтық тексеру нәтижелері бойынша есептелген сомадан салықтарды, оның ішінде ҚҚС 2 537,1 мың теңге сомасында алып тастауды сұрайды.
«Р» компанияның дәлелдерін тексеріп, салық органы ұсынған материалдарды зерделей келе, уәкілетті орган мынадай қорытындыға келді.
Салық кодесінің 368-бабаның 1) тармақшасына сәйкес ҚҚС салынатын объектілер болып салық салынатын айналым табылады.
Салық кодесінің 372-бабаның 1-тармағы бойынша тауарларды өткізу бойынша айналым осы тармақтын 1) - 7) тармақшаларында көрсетілген.
Салық кодесінің 372-бабаның 2-тармағы бойынша жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді өткізу бойынша айналым кез келген жұмыстар орындауды немесе қызметтер көрсетуді, оның ішінде өтеусіз орындауды немесе көрсетуді, сондай-ақ тауарды өткізуден ерекшеленетін, сыйақы үшін кез келген қызметті осы тармақтын 1) - 9) тармақшаларында көрсетілген.
Қарастырылып отырған жағдайда, салықтық тексеру актісінда «Р» компанияның камералдық бақылау нәтижелері бойынша бұзушылықтарды жою туралы орындалмаған хабарламасы бар екені, атап айтқанда «Р» компанияның сатылған тауарларға, жұмыс, қызметтер бойынша ҚҚС 2 537,1 мың теңге сомасына төмендетілгені, ЭШФ деректерін, № 300.07 регистрлері, «Р» компаниясына деректерді тіркеу және беру функциясы бар бақылау-касса машиналарынан алынған ақпарат салыстыру арқылы анықталғаны көрсетілген. Осыған орай, салықтық тексеру нәтижелері бойынша 2021 жылдың 4 тоқсаны ҚҚС 2 537,1 мың теңге сомасында есептелді.
Бұл ретте шағым жасаған кезде, салықтық тексеру нәтижелері бойынша көрсетілген сомасына есептелген ҚҚС, салықтык есептілікте ҚҚС сомасының төмендетілуіне бойынша жүргізілген камералдық бақылау нәтижесінде анықталған бұзушылықтармен келіспеушілік туралы шағымда «Р» компаниясы дәлелдерді келтірген жоқ.
Салық кодексінің 179-бабы 2-тармағының 5) тармақшасының 3-тармағының 5) тармақшасына сәйкес, шағымда шағым беруші тұлғаның өз талаптарын негіздейтін мән-жайлары және осы мән-жайларды растайтын дәлелдемелер көрсетілуі тиіс. Шағымда дауды шешуге қатысы бар басқа да мәліметтер болуы мүмкін. Шағымға мыналар қоса беріледі: салық төлеуші (салық агенті) өз талаптарын негіздейтін мән-жайларды растайтын құжаттар; іске қатысы бар басқа да құжаттар.
Жоғарыда айтылғандардың негізінде, Салық кодексінің 372-бабының ережелеріне сәйкес 2021 жылдың 4-тоқсаны ҚҚС 2 537,1 мың теңге сомасында салықтық тексеру нәтижелері бойынша есептелуі негіз болып табылады.
Апелляциялық комиссия отырысының нәтижелері бойынша - салық органының тексеру нәтижелері туралы шағым жасалған хабарламаны өзгеріссіз, ал шағымды қанағаттандырусыз қалдыру туралы шешім қабылданды.
