Кедендік даулар
Заңды тұлға
Тауарлардың кедендік құны
Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігі (бұдан әрі – уәкілетті орган) «В» Компаниясынан аумақтық Мемлекеттік кірістер департаментінің (бұдан әрі – кеден органы) кедендік баж бен ҚҚС есептеу туралы тексеру нәтижелері туралы хабарламаға шағым алды.
Іс материалдарынан көрініп тұрғандай, кеден органы «ассортиментте кептірілген жаңғақтар мен жемістер» деген тауардың кедендік құнын мәлімдеудің дұрыстығы мәселесі бойынша кедендік тексеру жүргізді, оның нәтижелері бойынша жалпы сомасы 3 550,5 мың теңгеге хабарлама шығарылды.
«В» Компаниясы кеден органының қорытындысымен келіспей, кеден органы шешімінің күшін жоюды өтінген апелляциялық шағыммен жүгінді.
Кедендік тексеру барысында кеден органы құқық нормаларын кеңейтілген және өз бетінше түсіндіруге сүйене отырып, келісімшарт бойынша міндеттемелердің орындалуын құжаттамалық растаудың жоқтығы туралы қорытындыға келді.
ЕАЭО 27.03.2018ж. №42 «Еуразиялық экономикалық одақтың кедендік аумағына әкелінетін тауарлардың кедендік құнына кедендік бақылау жүргізудің ерекшеліктері туралы» (бұдан әрі – №42 Шешім) шешімінің 8-тармағына сәйкес тауарларды кедендік құнына бақылау жүргізу кезінде кеден органы осы тармақта көрсетілген жазбаша түсіндірмелерді қоса алғанда, құжаттарды және (немесе) мәліметтерді сұратуы (талап етуі) мүмкін.
Бұл тұжырымдама мәліметтер мен құжаттарды сұрату мүмкіндіктері мен құқықтары туралы нақты жазады, бірақ сұратылған тізбені ұсыну болмаған кезде мәлімделген құнның дұрыс еместігін танудың орны мен автоматты салдары емес.
Кеден органы №42 шешімнің 3 және 4-тармақтарына сілтеме жасай отырып, тексерілетін тұлғаның кеден органына жеткізілетін тауардың номенклатурасы, ассортименті, артикулы, салмағы, саны, жеткізу шарттары және басқалары бойынша сілтеме жасай отырып, ерекшелікті ұсыну міндетін жүктей отырып, осы тармақтарға кеңейтілген түсіндірме береді.
Бұл ретте кеден органы кедендік тексеру кезінде ұсынылған және әкелінетін тауарлардың құнын растайтын құжаттарды назарға алмаған, бірақ қандай да бір құжаттардың жоқтығын көрсетеді.
Сондай-ақ кедендік тексеру актісінде ҚХР, Иран және Тәжікстанға сұрау салу жіберілгені көрсетілген. Бұл ретте жауап тек Тәжікстаннан келіп түсті, ҚХР мен Ираннан ақпарат жоқ.
«В» Компаниясы декларанттың тексеру органының сұрау салуы бойынша ақпарат беру үшін басқа мемлекеттердің уәкілетті органдарына ықпал етуге заңнамалық мүмкіндігі жоқ екенін атап көрсетеді.
ЕАЭО 20.12.2012ж. №283 «Әкелінетін тауарлармен жасалатын мәміле құны бойынша тауарлардың кедендік құнын айқындау әдісін қолдану туралы (1-әдіс)» (бұдан әрі – №283 Шешім) шешімінің 25-тармағына сәйкес егер декларант (кеден өкілі) мәміле құны тексеру шамаларының біріне жақын екенін дәлелдеген жағдайда, онда мәміле құны тауарлардың кедендік құнын айқындау мақсаттары үшін қолайлы деп танылады және тауарлардың кедендік құны 1.
«Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 7-бабының 3-тармағына сәйкес бастапқы құжаттар қағаз түрінде, нысандары немесе оларға қойылатын талаптар осы баптың 2-тармағына сәйкес бекітілмеген электрондық жеткізгіштерде де, дара кәсіпкерлер мен ұйымдар дербес әзірлейді не нысандарды немесе талаптарды қолданады, Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес бекітілген немесе есепке алуға резидент емес жеке тұлғалар немесе резидент емес заңды тұлғалар ұсынған Қазақстан Республикасының аумағында тіркелмеген, олар осы тармақта көрсетілген мынадай міндетті деректемелерді қамтуға тиіс.
Осы ереже «Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 7-бабының 3-тармағында көрсетілген деректемелерді көрсете отырып, резидент еместерден инвойстарды есепке алуға мүмкіндік береді.
ЕАЭО Кеден кодексінің 2-бабының 15-тармақшасына сәйкес коммерциялық құжаттар - бұл сыртқы сауда және өзге де қызметті жүзеге асыру кезінде, сондай-ақ тауарларды ЕАЭО кедендік шекарасы арқылы өткізуге байланысты мәмілелердің жасалғанын растау үшін пайдаланылатын құжаттар (шот-фактуралар (инвойстар), ерекшеліктер, тиеу (буып-түю) парақтары және өзге де құжаттар).
Осылайша, қолда бар құжаттар мәміленің болуын және оның бағасын растайды, бұл тауармен мәміле бойынша кедендік құнды айқындау үшін жеткілікті болып табылады.
Осыған байланысты «В» Компаниясы кеден органының тауарларға арналған 24 декларация (бұдан әрі – ТД) бойынша мәлімделген тауарларға қатысты біртекті тауарлармен мәміле құны бойынша әдісті (3-әдіс) және резервтік әдісті (6-әдіс) қолдануы заңсыз болып табылады деп есептейді, өйткені мәміле және оның құны туралы дәйекті мәліметтер бар.
Баяндалғанның негізінде «В» Компаниясы тексеру нәтижелері туралы хабарламаның күшін жоюды сұрайды.
СЭҚ-қа қатысушының дәлелдерін қарап, кеден органы ұсынған материалдарды зерттеп, уәкілетті орган мынадай қорытындыға келді.
Қарастырылып отырған жағдайда «В» Компаниясы 2020-2022 жылдары Иран мен Қытайдан жасалған келісімшарттар шеңберінде «ассортиментте кептірілген жаңғақтар мен жемістер» – тауарлар импортталды.
Тауарларды декларациялау «ішкі тұтыну үшін шығару» кедендік рәсімі бойынша 24 ТД бойынша жүргізілді. Тауарлардың кедендік құнын декларант әкелінетін тауарлармен жасалатын мәміле құны бойынша (1-әдіс) анықтайды.
Бұдан әрі кеден органы кедендік тексеруді тағайындады, оның шеңберінде «В» Компаниясының атына құжаттар мен мәліметтерді, оның ішінде шарттар, инвойстар, тауар үшін төлемді растайтын құжаттар, бухгалтерлік құжаттар, салыстыру актілері, прайс-парақтар және т.б. ұсыну бойынша 2 талап жіберілді.
Осы талаптар шеңберінде «В» компаниясы сұратылған құжаттарды толық көлемде ұсынбаған. Атап айтқанда, төлем құжаттары, экспорттық ТД ұсынылмаған, ал инвойстар, теміржол жүкқұжаттары ішінара ұсынылған, жалпы айналым-сальдо ведомосі (ашып көрсетусіз), 2 шарт бойынша өзара есеп айырысуларды салыстыру актілері (Компания бір жақты тәртіппен қол қойған), №№ 1200, 1300, 3300, 6000 шоттар бойынша үзінділер (қолдары жоқ).
Сондай-ақ кедендік тексеру барысында кеден органы екінші деңгейдегі банктерге сұрау салулар жіберді.
Бұдан басқа, кеден органы «В» Компаниясына консультация өткізу және декларантта бірдей немесе біртектес тауарлармен жасалатын мәмілелердің құны туралы бар мәліметтерді ұсыну, оның ішінде «Консультациялар өткізу ережесі мен мерзімдерін бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің 23.02.2018ж. №264 бұйрықтың шенберінде жазбаша түсініктемелерді ұсыну туралы хат жолдады.
«В» Компаниясы хатпен бірдей бағаланатын немесе бағаланатын тауарлармен біртектес мәмілелердің құны туралы құжатпен расталған мәліметтерді ұсынуға болмайтынын хабарлады, өйткені барлық қолда бар құжаттар бұрын тексеру үшін кеден органына жіберілген.
Осыған байланысты, кедендік тексеру нәтижелері бойынша кеден органы бағаланатын тауарларға қатысты біртекті тауарлармен жасалатын мәміле құны бойынша әдісті (3-әдіс) қолданған.
Кеден органы мен «В» Компаниясы ұсынған құжаттарды қарап, мыналар анықталды.
«В» Компаниясы сұратылған құжаттарды толық көлемде ұсынбаған, атап айтқанда төлем құжаттарын ұсынбаған, ал инвойстар ішінара ұсынылған, бұл ретте ТД-ға қоса берілген жекелеген инвойстарда келісімшартқа сілтеме жоқ, ал ТД-ның 44-бағанында импортталатын тауарларға жатпайтын келісімшарттардың нөмірлері көрсетілген. Бiр келiсiм-шарт шеңберiнде импортталатын сол бiр тауар әртүрлi құн бойынша мәлiмделедi.
Мысалы, «I» компаниясымен жасалған 15.04.2019ж. келісімшартқа сәйкес тауар-көлік жүкқұжаттары және Өнім беруші ұсынған шот есеп айырысу үшін негіз болып табылады.
Келісімшарт сомасы 49 000 АҚШ доллары.
Бұл ретте келісімшартта тауарлардың атаулары және CPT - Қазақстан Республикасы шарттарында USD/кг бағалар келтірілген.
Келісімшартқа қосымша келісімшарт сомасы 1 000 000 АҚШ долларына дейін ұлғайтылды.
Екінші деңгейдегі банк ұсынған ақпаратқа сүйене отырып, 2019-2022 жж. «В» Компаниясы «J» компаниясының атына басқа келісімшарт бойынша 59 970 АҚШ доллары сомасына бір ғана операция жүзеге асырды (шот бір, компаниялар әртүрлі).
2019-2022жж. аралығындағы өзара есеп айырысуларды салыстыру актісінің деректері бойынша «В» Компаниясы мен «J» компаниясы арасындағы (тек «В» Компания қол қойған) айналым (дебет) 158 000 АҚШ долларын, кредит 162 918,98 АҚШ долларын құрады.
31.12.2022ж. берешек «J» компаниясының пайдасына 25 618,98 АҚШ долларын құрайды. ТМҚ мен қызметтердің түсуі бойынша соңғы операциясы - 09.04.2021ж., ал «J» компаниясынан жеткізу жүзеге асырылды және 06.05.2021ж. инвойс ұсынылды, ол өзара есеп айырысуларды салыстыру актісінде жоқ.
Бұл ретте «АСТАНА-1» АЖ деректеріне сәйкес 2019-2021жж. «J» компаниясымен жасалған келісім-шарт шеңберінде 352 743 АҚШ доллары сомасына тауарлар түсті.
Кедендік тексеру нәтижелері бойынша кеден органы тауарларға қатысты баға ақпаратының көзі ретінде 15.04.2019ж. келісім-шарт шеңберінде «В» Компаниясы сол өнім берушіден бұрын ресімдеген 1,0 АҚШ доллары/кг есебінен ТД қабылдады.
Сондай-ақ осы «J» жеткізушісінен «В» Компаниясы 0,35 АҚШ доллары/кг есебінен тауарларды импорттады, оның ішінде «қуырылған және тұздалған жержаңғақ ядросы» (СЭҚ ТН коды 2008 19 190 0).
Бұл ретте жоғарыда көрсетілген келісімшарт шеңберінде сол жеткізушіден әкелінген осы тауар, басқа ТД бойынша, «В» Компаниясы 0,50 АҚШ доллары/кг есебінен мәлімдеген.
Кодекстің 65-бабына сәйкес тауарлардың кедендік құны және оны айқындауға қатысты мәліметтер дұрыс, сандық анықталатын және құжатпен расталған ақпаратқа негізделуі тиіс.
Кодекстің 66-бабына сәйкес әкелінетін тауарлардың кедендік құны олармен жасалған мәміле құны, яғни оларды Еуразиялық экономикалық одақтың кедендік аумағына әкету үшін сату кезінде іс жүзінде төленген немесе төленуге жататын және Кодекстің 67-бабына сәйкес толықтырылған баға болып табылады.
Әкелінетін тауарлар үшін іс жүзінде төленген немесе төлеуге жататын баға сатып алушы тікелей сатушыға немесе сатушының пайдасына өзге тұлғаға жүзеге асырған немесе жүзеге асыруға жататын осы тауарлар үшін барлық төлемдердің жалпы сомасы болып табылады.
Кодекстің 66, 68-72-баптарында тауарлардың кедендік құнын айқындау әдістерін қолдану тәртібі айқындалған.
Мәміленің құны бойынша кедендік құнды айқындау мүмкін болмаған жағдайда тізбектелген әдістердің әрқайсысы дәйекті түрде қолданылады. Бұл ретте, егер тауарлардың кедендік құнын алдыңғы әдісті пайдалану жолымен айқындау мүмкін болмаса, әрбір келесі әдіс қолданылады.
№ 42 шешімге сәйкес тауарлардың кедендік құнын бақылауды жүргізу кезінде кеден органының иелігіндегі ақпарат, қаралып отырған мәміленің шарттары мен мән-жайлары туралы мәліметтерді қоса алғанда, қолда бар мәліметтермен барынша дәрежеде салыстырылатын әкелінетін тауарлардың физикалық сипаттамаларын, сапасы мен беделін, оның ішінде ұқсас оның ішінде кеден органдарының ақпараттық ресурстарын пайдалана отырып алынған біртекті тауарлармен, сол сыныптағы немесе түрдегі тауарлармен қамтамасыз етіледі.
Бағалық ақпарат көздері ретінде кеден органы 21 ТД бойынша кедендік төлемдер мен салықтарды есептеу жүргізілген 24 ТД-дан бұрын «В» Компаниясы ресімдеген ТД бойынша деректерді пайдаланды.
«В» компаниясының кедендік тексеру барысында құжаттарды толық көлемде ұсынбауына байланысты, және Кодекстің 66-бабының нормаларын назарға ала отырып, оған сәйкес әкелінетін тауарлардың кедендік құны олармен жасалатын мәміле құны болып табылады, яғни осы тауарлар үшін іс жүзінде төленген немесе төлеуге жататын баға кеден органының кедендік баждар мен ҚҚС есептеуі заңды болып табылады.
Апелляциялық комиссияның шешімімен кедендік тексеру нәтижелері заңды деп танылды.
