Даудың түрі: салық даулары
Салық төлеушінің санаты: заңды тұлға
Салық түрі: КТС
ҚР Қаржы министрлігі (бұдан әрі - уәкілетті орган) мұнай секторы ұйымдарынан (КТС) түсетін түсімдерді қоспағанда, заңды тұлғалардан корпоративтік табыс салығын есептеу сомасы туралы, сондай-ақ азайтылған залал сомасы туралы Мемлекеттік кірістер аумақтық департаментінің (бұдан әрі-салық органы) тексеру нәтижелері туралы хабарламаға «F» Компаниясының апелляциялық шағымын алды.
Іс материалдарынан көрініп тұрғандай, салық органы 2018ж.01.01. бастап 2021ж.31.12. дейінгі кезең үшін салықтардың жекелеген түрлері және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер бойынша салық міндеттемелерін орындау мәселесі бойынша «F» Компаниясына кешенді салықтық тексеру жүргізді, оның нәтижелері бойынша 7 207 182,1 мың теңге сомасында КТС есептеу туралы 2023ж.30.06. №576 хабарлама шығарылды 1 711 169,6 мың теңге сомасында өсімпұл, сондай-ақ 3 862 777,7 мың теңге сомасында шығынды азайту.
«F» Компаниясы КТС есептеу сомасы туралы салық органының қорытындыларымен келіспей, апелляциялық шағыммен жүгінді, онда 40 086 395,7 мың теңге мөлшерінде пайызсыз қарыз сомасын жылдық жиынтық табысқа енгізу бөлігінде салық органының шешімінің күшін жоюды сұрайды және мынадай дәлелдер келтіреді.
Резервтік қор таныған 40 086 395,7 мың теңге мөлшерінде пайызсыз қарыз сомасына жылдық жиынтық табысты ұлғайту жөніндегі 2017ж.25.12. Қазақстан Республикасының «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Кодексінің (Салық кодексі) 238-бабының 1-тармағын бұзу салықтың шағымданатын сомасын есептеу үшін негіз болды.
«F» Компаниясы салық органының осы тұжырымымен келіспейді, себебі салық заңнамасында «өтеусіздік» анықтамасы жоқ. Өз кезегінде, Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінің (бұдан әрі – ҚР Азаматтық кодексі) 384-бабының 1, 2-тармақтарына сәйкес өтеусыздық төлемақының немесе қарсы ұсынудың болмауын көздейді.
Сондай-ақ, Салық кодексінің 190-бабына сәйкес салық есебі Бухгалтерлік есеп деректеріне негізделгені келтірілген. Бухгалтерлік құжаттаманы жүргізу тәртібі Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы заңнамасында белгіленеді. Мәселен, «F» Компаниясының жаңартылған бухгалтерлік есеп деректеріне сәйкес, 31.03.2021 ж. жағдай бойынша енгізілген өзгерістерге сәйкес өтеусіз алынған мүліктен кіріс пайда болмайды және Қарыз қаражатын кредитор алдында 01.05.2025 ж. дейін қайтару бойынша міндет қалады.
«F» Компаниясы ҚР АК 380, 386, 401-403-баптарына сәйкес Тараптардың шартқа өзгерістер енгізуге, сондай-ақ тараптардың келісіміне байланысты алдыңғы құқықтық қатынастарға өзгерістер қолданысын таратуға құқығы бар екенін атап өтті.
«F» Компаниясының дәлелдерін тексеріп, салық органы ұсынған материалдарды зерттегеннен кейін уәкілетті орган мынадай қорытындыға келді.
Салық кодексінің 238-бабының 1 және 3-тармақтарына сәйкес егер осы Кодексте өзгеше белгіленбесе, салық төлеуші өтеусіз алған кез келген мүліктің, оның ішінде жұмыстар мен көрсетілетін қызметтердің құны оның табысы болып табылады.
Өтеусіз алынған мүлік түріндегі табыс мөлшерін айқындау мақсаттары үшін өтеусіз алынған мүліктің, оның ішінде жұмыстар мен көрсетілетін қызметтердің құны Халықаралық қаржылық есептілік стандарттарына және (немесе) Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы заңнамасының талаптарына сәйкес, бірақ қабылдау-беру актісінде көрсетілген құннан төмен емес Бухгалтерлік есеп деректері бойынша айқындалады (ол болған кезде) осындай мүлікті беруші Тараптың құжаттарында көрсетілген қосылған құн салығы ескеріле отырып.
Осылайша, мөлшері халықаралық қаржылық есептілік стандарттарына және (немесе) Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы заңнамасының талаптарына сәйкес бухгалтерлік есеп деректері бойынша айқындалған салық төлеуші өтеусіз алған мүліктің құны өтеусіз алынған мүлік түріндегі табыс болып табылады.
Салық кодексінің 179-бабының 5-тармағына сәйкес шағымға салық төлеуші (салық агенті) өз талаптарын негіздейтін мән-жайларды растайтын құжаттар, сондай-ақ іске қатысы бар өзге де құжаттар қоса берілетінін атап өткен жөн.
Шағымға іске қатысы бар құжаттар қоса берілмейді.
Қаралып отырған жағдайда «F» Компаниясы 2011ж.01.05. бастап резидент емес компанияның құрылтайшысымен қызметті қаржыландыру үшін «F» Компаниясына он миллион АҚШ доллары сомасында пайызсыз қарыз беру туралы Қарыз шартын жасасқаны анықталды. 2011ж.01.05. қарыз шартының 5.1-тармағымен «F» Компаниясы қарыз сомасын 2016ж.01.05. кешіктірмей өтеуге тиіс екені анықталды.
2011жылғы 02.05. қосымша келісімге сәйкес 2011ж.01.05. қарыз шартына 5.1-тармаққа қарыздың талап бойынша қайтарымды болып табылатындығы туралы өзгерістер енгізілді.
Бұдан әрі, 2016ж.18.03. қосымша келісіммен 2011ж.01.05. қарыз шартына тараптар қарыз мерзімін 2018ж.01.05. дейін ұзартуға уағдаласқаны туралы 2011ж.01.05. қарыз шартына өзгерістер енгізілді.
Сондай-ақ, 2018ж.06.04. №4 қосымша келісіммен 2011ж.01.05. қарыз шартына қарыз 2023ж.01.05. кешіктірілмей толық қайтарылатынына қатысты қарыз шартына өзгерістер енгізілді.
Бұдан басқа, 2020ж.03.27 №5, 2020ж.09.01 №6 және 2021ж.04.06 №7 қосымша келісімдермен резидент емес компанияның «F» Компаниясына берген қарыз сомасы 01.05.2011 ж.қарыз шартына 95 308 234,61 АҚШ долларына дейін ұлғайтылды.
Бұл ретте, 2011ж.01.05. қарыз шартына 2021ж.06.04. №8 қосымша келісіммен Тараптар қарыздың жалпы сомасы 95 308 234,61 АҚШ доллары мөлшерінде «F» Компаниясының резервтік капиталы деп танылуға, сондай-ақ Тараптар арасында жасалған 2011ж.01.05. қарыз шартының барлық мәтіні, баптары, тармақтары бойынша мынадай түрде өзгертуге және санауға уағдаласты: Кредитор (резидент емес) «F» Компаниясының резервтік капиталы ретінде қарыздың жалпы сомасы 95 308 234,61 АҚШ долларын тануға келіседі.
«Жауапкершілігі шектеулі және қосымша жауапкершілігі бар серіктестіктер туралы» ҚР 1998ж.22.04. №220-I Заңының 38-бабының 2, 3-тармақтарына сәйкес жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің заңнамалық актілерінде немесе құрылтай құжаттарында резервтік капиталды және басқа да қорларды құру көзделуі мүмкін екендігі айқындалғанын көрсету қажет.
Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің мүлкі оның балансында ескеріледі.
Қаралып отырған жағдайда, 2021ж.06.04. шешімімен резидент емес компания «F» компаниясының жалғыз қатысушысы бола отырып (бұдан әрі – 202ж.06.04. шешім) №8 қосымша келісімде көрсетілген уағдаластықтарға сәйкес «F» Компаниясының 40 733 786,4 мың теңге сомасында резервтік капиталын құруға шешім қабылдады.
Сондай-ақ, «F» Компаниясының жарғысына жаңа 5.8-тармақты келесі түрде қосу арқылы толықтыру енгізу туралы шешім қабылданды:
- резервтік капиталдың мөлшері 40 733 786,4 мың теңгені құрайды және шығындарды өтеу мақсатында құрылады.
Жоғарыда айтылғандардың негізінде жалғыз қатысушы, резидент емес, 2011ж.01.05. қарыз шартының негізінде және көрсетілген шартқа толықтыруларды ескере отырып, «F» Компаниясына 95 308 234,61 АҚШ доллары сомасында пайызсыз қарыз берілгені жөн.
Бұл ретте, залалдарды өтеу мақсатында қарыздың жалпы сомасы 95 308 234,61 АҚШ доллары (40 733 786,4 мың теңге) мөлшерінде «F» Компаниясының резервтік капиталы болып танылды.
Сонымен қатар, осыған байланысты қарыз беру туралы, оның ішінде осы қарызды қайтаруға байланысты шарттар өзгертілді (жойылды).
Айта кету керек, резервтік капитал - бұл бөлінбеген пайданы орналастыруға, шығындарды жабуға, облигацияларды өтеуге және кәсіпорын акцияларын сатып алуға арналған кәсіпорын мүлкінің мөлшері.
Резервтік капиталды құру және пайдалану тәртібі компанияның есеп саясатында көрсетілуі керек.
В рассматриваемом случае, в Учетной политике Компании «F» определено, что итоговая прибыль (итоговый убыток) определяется как разница между доходами и расходами до налогообложения и КПН, рассчитанного по ставке, определяемой налоговым законодательством Республики Казахстан на соответствующий отчетный период.
В пункте 12.1.1. Учетной политики раздела 11 Учет собственного капитала Компании «F» отражено, что в разделе баланса «Собственный капитал» отражаются источники собственных средств Компании «F».
В пункте 12.3 «Учет резервного капитала» отражено, что учет прочего резервного капитала ведется на счете 5460 «Прочие резервы». На данном счете учитывается резервный капитал Компании «F», для которого законодательством резервного капитала не оговаривается.
Қарастырылып отырған жағдайда «F» Компаниясының есеп саясатында қорытынды пайда (қорытынды залал) тиісті есепті кезеңге Қазақстан Республикасының салық заңнамасында айқындалатын мөлшерлеме бойынша есептелген салық салуға дейінгі кірістер мен шығыстар мен КТС арасындағы айырма ретінде айқындалады.
12.1.1-тармақта. «F» Компаниясының меншікті капиталын есепке алудың 11-бөлімінің есеп саясаты "меншікті капитал" балансының бөлімінде «F» Компаниясының меншікті қаражатының көздері көрсетілетіндігін көрсетеді.
«Резервтік капиталды есепке алу» 12.3-тармағында басқа резервтік капиталды есепке алу «өзге резервтер» 5460 шотында жүргізілетіні көрсетілген. Бұл шотта «F» Компаниясының резервтік капиталы ескеріледі, ол үшін Резервтік капитал заңнамасында ескерілмейді.
Резервтік капиталды қалыптастыру:
- Басқа резервтік капиталды құру ерікті болып табылады. Ол кәсіпорынның құрылтай құжаттарында белгіленген тәртіпке немесе оның есеп саясатына сәйкес құрылады. Резервтік капитал ұйымның иелігінде қалған пайда есебінен құрылады. Бұл ретте резервтік капиталға аударымдар сомасы ұйымның салық салынатын пайдасының 50% - % аспауға тиіс.
Басқа резервтер шығындарды есептен шығаруға арналған, резервтік капиталды басқа мақсаттарға пайдалануға болмайды.
Әрі қарай, есеп саясатында «басқа резервтік капиталды құру» Дт 5510, Кт 5460 көрсетіледі. Ағымдағы жылғы шығындарды жабуға резервтік капиталды пайдалану Дт5460, Кт 5510-ға көрсетіледі.
Резервтік капиталды тағайындау:
- Резервтік капиталды қалыптастыру ұйымды және оның кредиторларын шығын салдарларынан қосымша қорғаумен қамтамасыз ету үшін көзделеді. Резервтік капиталдың қалыптасуы мен мөлшері туралы ақпарат шешім қабылдауда пайдаланушылар үшін орынды. Бұл шот іс жүзінде ақпараттық сипатта болады.
Резервтік капитал тек кәсіпорын қызметі бойынша шығындарды өтеуге және шығындарды өтеуге арналған және оны басқа мақсаттарға, мысалы, материалдық-техникалық базаны сатып алуға пайдалануға болмайды.
Осылайша, «F» Компаниясының есеп саясаты бойынша резервтік капиталды құру ерікті болып табылады, ал ол ұйымның иелігінде қалған пайда есебінен құрылады және шығындарды есептен шығаруға арналған. Өз кезегінде резервтік капиталға аударымдар сомасы ұйымның салық салынатын пайдасының 50% - % аспауы тиіс.
Салықтық тексеру барысында «F» Компаниясы қарыздың жалпы сомасы 95 308 234,61 АҚШ доллары (40 733 786,4 мың теңге) мөлшерінде кредитор тобының қаржылық есебінің мақсаттары үшін ғана резервтік капитал ретінде танылғанын атап өтті.
Бұл ретте, «F» Компаниясының бухгалтерлік және салықтық есепке алу мақсаттары үшін берілген қарыз кредиторға қайтарылуға жатады. Демек, «F» Компаниясының несие беруші алдында қарыз қаражатын 2023ж.01.05. дейін толық көлемде төлеу міндеттемесі бар.
ҚР АК-нің 378-бабының 1-тармағына сәйкес екі немесе бірнеше адамның азаматтық құқықтар мен міндеттерді белгілеу, өзгерту немесе тоқтату туралы келісімі шартта танылатыны белгіленгенін көрсету қажет.
ҚР АК 386-бабының 1-тармағына сәйкес Шарт күшіне енеді және ол жасалған сәттен бастап тараптар үшін міндетті болады.
Қаралып отырған жағдайда, бұрын көрсетілгендей, 2011ж.01.05. қарыз шартына 2021ж.06.04. №8 қосымша келісіммен «F» Компаниясының резервтік капиталы 95 308 234,61 АҚШ доллары мөлшеріндегі қарыз сомасы танылды, осыған байланысты тараптар арасында жасалған 2011ж.01.05. келісім туралы қарыз шартының барлық мәтіні, баптары, тармақтары бойынша өзгертілді «F» Компаниясының резервтік капиталы 95 308 234,61 АҚШ доллары (40 733 786,4 мың теңге) мөлшерінде қарыздың жалпы сомасын тануда.
Сондай-ақ, 2021ж.06.04. шешімімен шығындарды өтеу мақсатында 40 733 786,4 мың теңге сомасында «F» Компаниясының резервтік капиталы құрылды.
Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің 2020ж.20.01. №39 бұйрығымен бекітілген 2021ж. КТС (100.00 т.) бойынша декларацияның салық есептілігін жасау қағидаларына сәйкес 100.07 «компоненттер туралы мәліметтер» қосымшасында «міндеттемелер» бөлімінде «ұзақ мерзімді қаржылық міндеттемелер», «қысқа мерзімді қаржылық міндеттемелер» туралы ақпарат жоқ және 2021ж.31.12. жағдай бойынша қарыз бойынша берешектің болуы туралы «F» Компаниясының дәлелдерін растайтын резервтік капитал
Жоғарыда айтылғандардың негізінде «F» Компаниясының берілген қарыздың қайтарымдылығына қатысты дәлелдері дәрменсіз болып табылады.
Салық кодексінің 190-бабының 3-тармағына сәйкес салық есебі Бухгалтерлік есеп деректеріне негізделетінін көрсету қажет. Бухгалтерлік құжаттаманы жүргізу тәртібі Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы заңнамасында белгіленеді.
Қазақстан Республикасы Қаржы Министрінің 2007ж.05.23 №185 бұйрығымен Бухгалтерлік есеп шоттарының үлгілік жоспары бекітілді.
Қаралып отырған жағдайда, «F» Компаниясы 5510 «құрылтай құжаттарында белгіленген резервтік капитал» шотында, онда Қазақстан Республикасының заңнамасына және 2021 жылғы құрылтай құжаттарына сәйкес белгіленген резервтік капитал көрсетіледі, 40 086 395,7 мың теңге сомасы көрсетіледі.
Осылайша, Салық кодексінің 238-бабының 1-тармағын ескере отырып, «F» Компаниясының жылдық жиынтық табысына салықтық тексеру нәтижелері бойынша «F» Компаниясының резервтік капиталы деп танылған 40 086 395,7 мың теңге мөлшеріндегі қарыз сомасын енгізу негізді болып табылады.
Салықтық тексеру нәтижелері бойынша 3 862 777,7 мың теңге сомасындағы залалдың азаюына қатысты «F» Компаниясы салықтық тексеру барысында келтірілген залалдың сомасын айқындауға келісім беру туралы 2023ж.05.05. түсініктеме бергенін және 2020ж. залалдың тиісті азаюын көрсету қажет.
Апелляциялық комиссия отырысының нәтижелері бойынша тексеру нәтижелері туралы хабарламаға шағымданушыны өзгеріссіз, ал шағымды қанағаттандырмай қалдыру туралы шешім қабылданды.
