Дау түрі: салық даулары
Салық төлеушінің санаты: заңды тұлға
Салық түрі: КТС
Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігі (бұдан әрі – уәкілетті орган) мұнай секторы ұйымдарының заңды тұлғаларынан корпоративтік табыс салығын (КТС), Қазақстан Республикасының аумағында өндірілген тауарларға, орындалған жұмыстарға және көрсетілген қызметтерге қосылған құн салығын (ҚҚС) есептеу туралы Мемлекеттік кірістер аумақтық департаментінің тексеру нәтижелері туралы хабарламаға «А» компаниясының апелляциялық шағымын алды.
Іс материалдарынан көрініп тұрғандай, салық органы «А» компаниясына 2017ж.14.11. бастап 2022ж.14.11. дейінгі кезеңде салықтарды және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді дұрыс есептеу және уақтылы төлеу мәселесі бойынша кешенді салықтық тексеру жүргізді, оның нәтижелері бойынша 2 680 000,0 мың теңге сомасында КТС және 513 490,7 мың теңге өсімпұл, ҚҚС сомасы 1 146 886,4 мың теңге есептеу туралы хабарлама шығарылды,.
«А» Компаниясы салық органының қорытындыларымен келіспей, апелляциялық шағыммен жүгінді, онда ол салық органының шешімін толығымен жоюды сұрайды.
Шағымда «А» Компаниясы «М» Компаниясы көрсеткен қаржылық көмек жер қойнауын пайдалануға арналған келісімшарттың ережелеріне сәйкес оның қызметін жүзеге асыру мақсатында пайдаланылғанын айтады.
Шағымда «А» Компаниясы нақты жер қойнауын пайдалану келісімшартымен немесе келісімшарттан тыс қызметпен тікелей себеп-салдарлық байланысы бар тіркелген активтер бойынша кірістер мен шығыстарды қоса алғанда, есепті салық кезеңіндегі жер қойнауын пайдаланушының кірістері мен шығыстары тікелей кірістер мен шығыстар болып табылатынын айтады.
«А» Компаниясы қаржылық көмектің келісімшарттық қызметпен тікелей себеп-салдарлық байланысы бар екенін көрсетеді. Осыған байланысты, «А» Компаниясы кредитор салық төлеушіге оны орындау туралы талап тоқтатқан міндеттеменің мөлшері келісімшарттық қызмет бойынша табысқа жатады деп есептейді.
Салықтық тексеру актісінен «А» Компаниясы «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан Республикасының 2017ж.12.25 №120-VI Кодексінің (Салық кодексі) 229-бабы 1-тармағының 1) тармақшасын бұза отырып, міндеттемелерді есептен шығарудан түскен жиынтық жылдық табысқа (МКҚ) 13 сомадағы кірістің енгізілмегені шығады 2021 жылға 400 000,0 мың теңге.
Шағымды қарау барысында мыналар анықталды.
Салық кодексінің 1-бабы 1-тармағының 22) тармақшасына сәйкес жер қойнауын пайдалануға арналған келісімшарт - Қазақстан Республикасының Жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы заңнамасында белгіленген құзыретке сәйкес құзыретті орган немесе жер қойнауын зерделеу және пайдалану жөніндегі уәкілетті орган немесе облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті атқарушы органы және жеке және (немесе) заңды тұлға пайдалы қазбаларды барлауды, өндіруді, бірлескен барлауды және өндіруді жүргізуге не барлаумен және (немесе) өндірумен байланысты емес жерасты құрылыстарын салуға және (немесе) пайдалануға не жер қойнауын мемлекеттік геологиялық зерттеуге арналған.
Қаралып отырған жағдайда, Департамент пен «А» Компаниясы ұсынған құжаттардың көшірмелеріне сәйкес («М» және «Б» учаскелерінде көмірсутек шикізатын барлау мен өндіруді жүргізуге арналған келісімшарттар, келісімшарттарға толықтырулар, және кен орындарында және «М» және «Б» учаскелерінде көмірсутек шикізатын барлау мен өндіруді жүргізуге құқықтарды айырбастау шарты, Келісім, келісімге қосымша келісім, әріптестік, ынтымақтастық және бірлескен Қаржы-шаруашылық қызмет туралы шарт, әріптестік, ынтымақтастық және бірлескен Қаржы-шаруашылық қызмет туралы шартқа қосымша келісімдер, Қоғамның Директорлар кеңесінің сырттай отырысының шешімі, акцияларды орналастыру туралы шарт, қаржылық көмек көрсету туралы шарттар, кешіру шарты, Қазақстан Республикасының Энергетика және минералдық ресурстар министрлігі (құзыретті орган) мен «Н» Компаниясы (мердігер) арасында жер қойнауын пайдалану салдарын жою актісі 2006ж.22.12. №2237 және №2238 келісімшарттар жасалды. Каспий теңізінің қазақстандық секторында орналасқан «М» және «Б» учаскелерінде 2.1-тармақтарда көмірсутек шикізатын барлау мен өндіруді жүргізуге., 3.1., 3.2., 3.3. және 3.4. анықталған:
Келісімшарт құзыретті орган мен мердігер арасындағы келісімшарттың қолданылу мерзімі ішінде келісімшарттық аумақта мұнай операцияларын жүргізу барысындағы өзара қатынастарды заңнамаға сәйкес айқындайды және реттейді. Келісімшарттың мақсаты келісімшарт күшіне енген күні қолданыстағы заңнамаға сәйкес айқындау және құзыретті орган мен мердігер арасында мұнай операцияларын жүргізудің шарттық өзара қатынастарын заңды ресімдеу болып табылады.
Келісімшарт құзыретті органда мемлекеттік тіркелген күнінен бастап күшіне енеді, келісімшартты тіркеу туралы актіні міндетті түрде береді.
Келісімшарттың қолданылу мерзімі келісімшарт күшіне енген күннен бастап отыз бір (31) жылды құрайды, оның ішінде алты (6) жыл барлау кезеңі және жиырма бес (25) жыл 9.4-тармаққа сәйкес көзделген барлық ықтимал ұзартуларды ескермей өндіру кезеңі.
Келісімшарттың қолданылу мерзімі 9.4-тармаққа сәйкес тараптардың келісімі бойынша ұзартылуы мүмкін. және заңнамамен.
Келісімшарттың қолданылу мерзімі ұзартылған кезде келісімшарт талаптарына Тараптардың жазбаша келісімімен тиісті өзгерістер енгізілуге тиіс.
Бұл ретте, «Н» Компаниясы мен «А» Компаниясы арасында 1.1-тармақтардағы және кен орындарында және «М» және «Б» учаскелерінде көмірсутек шикізатын барлау мен өндіруді жүргізу құқығының 2006 жылғы 25.12. №405-10 айырбас шарты жасалды., 1.2., 1.3. және 1.4., анықталған: «А» Компаниясы Атырау облысының аумағында XXVII-5-D блоктары шегінде орналасқан және кен орнында көмірсутек шикізатын барлауға және өндіруге арналған келісімшарт бойынша жер қойнауын толық көлемде пайдалану құқығын береді, ал «Н» Компаниясы қабылдайды.
«Н» компаниясы Каспий теңізінің қазақстандық бөлігінде орналасқан «М» және «Б» учаскелерінде көмірсутек шикізатын барлау мен өндіруді жүргізуге арналған келісімшарт бойынша жер қойнауын пайдалану құқығын береді, ал «А» компаниясы толық көлемде қабылдайды.
Тараптар осы Шартты жасасу сәтінде көмірсутек шикізатын барлауға және өндіруге берілетін құқықтардың баламалы болып табылатындығына келіседі.
2006ж.28.12. №1 толықтырулармен 2006ж.25.12. айырбас шартына сәйкес жоғарыда аталған жер қойнауын пайдалану құқығын «А» компаниясының пайдасына беруге байланысты 2006ж.22.12. №2237 және №2238 келісімшарттарға тиісті өзгерістер енгізілді.
2012ж.23.04. №2 және 2015ж.27.05. №3 2006ж.22.12. №2237 және №2238 келісімшарттарға сәйкес барлау кезеңі екі рет ұзартылды, атап айтқанда 2 жылға 2014ж.22.12. дейін және 2014ж.22.12. бастап 2016ж.22.12. дейін.
Осылайша, «М» және «Б» учаскелерінде барлау кезеңі 2022ж.30.12. жер қойнауын пайдалану салдарын жою (жұмыстарды қабылдау туралы) актісіне сәйкес 2016ж.22.12. аяқталды.
Бұдан басқа, «М» Компаниясы мен «А» Компаниясы арасындағы өзара есеп айырысуларды салыстыру актісіне сәйкес 2021ж.01.01. жағдай бойынша берешек «М» Компаниясының пайдасына 25 970 977,1 мың теңгені құрайды.
Жоғарыда көрсетілген берешек «А» компаниясының «М» компаниясы көрсеткен уақытша қаржылық көмек бойынша келесі өзара есеп айырысулар бойынша жеделдік, пайызсыздық және қайтарымдылық шарттарында қалыптасты:
- 2003ж.01.10. келісім және 01.10.2003 ж. Келісімге №1 қосымша келісім «М» компаниясы «И» кен орнына мүліктік құқықтарды сатып алғаны үшін 6 576 777,0 мың теңге сомасында төлем жасады.
- 2004ж.02.08. №5 ынтымақтастық және бірлескен Қаржы-шаруашылық қызмет туралы шарт, 2010ж.25.03. №126-24 қосымша келісім, 2006ж.25.12. №1 қосымша келісім, 2010ж.14.09. №715 қосымша келісім, 2010ж.21.12. №1125 қосымша келісім, №3 қосымша келісім 2011ж.07.04. №5 шартқа 2004ж.02.08. қаржылық көмектің жалпы сомасына 3 950 525,9 мың теңге.
- Қаржылық көмек туралы 2013ж.04.05. №955-22 шарт, қаржылық көмек сомасы 5 913 803,6 мың теңге.
- 2014ж.22.04. №398-20 қаржылық көмек туралы шарт, қаржылық көмек сомасы 9 428 866,4 мың теңге.
- 2015ж.28.07. №646-22/8 қаржылық көмек туралы шарт, қаржылық көмек сомасы 359 723,1 мың теңге.
- 2016ж.02.08. №747-20 қаржылық көмек көрсету туралы шарт 203 711,9 мың теңге қаржылық көмек сомасына.
- Қаржылық көмек көрсету туралы 2017ж.11.05. №617-22 / 6 шарт, қаржылық көмек сомасы 129 181,8 мың теңге.
- Қаржылық көмек көрсету туралы 2019ж.05.07. №884 шарт, қаржылық көмек сомасы 12 481,3 мың теңге.
- Қаржылық көмек көрсету туралы 2020ж.03.06. №721-20 шарт, қаржылық көмек сомасы 10 112,3 мың теңге.
Салық кодексінің 1 – бабы 1 – тармағының 34) және 35) тармақшаларына сәйкес келісімшарттан тыс қызмет-жер қойнауын пайдалануға арналған келісімшарт қағидаларында тікелей көзделмеген жер қойнауын пайдаланушының кез келген өзге қызметі, келісімшарттық қызмет-жер қойнауын пайдалануға арналған келісімшарт ережелеріне сәйкес жүзеге асырылатын жер қойнауын пайдаланушының қызметі.
Салық кодексінің 194-бабының 5-тармағына сәйкес жер қойнауын пайдаланушы осы Кодекстің 723-бабында айқындалған тәртіппен келісімшарттық қызметтен келісімшарттық қызмет бойынша салық міндеттемелерін бөлек есептеу мақсатында салық салу объектілерінің және (немесе) салық салуға байланысты объектілердің бөлек салық есебін жүргізуге міндетті.
Салық кодексінің 226-бабы 1-тармағының 5) тармақшасына сәйкес жылдық жиынтық табысқа қосылған құн салығы мен акциздің, оның ішінде міндеттемелерді есептен шығарудан түскен табыстың сомасынсыз салық төлеуші табысының барлық түрлері енгізіледі.
Салық кодексінің 229 - бабы 1-тармағының 1) тармақшасына сәйкес міндеттемелерді есептен шығарудан түсетін табысқа кредитор салық төлеушіге орындауға талап тоқтатылған міндеттеме мөлшері жатады.
Бұл ретте осы баптың 1-тармағының 1) тармақшасында көрсетілген жағдайда Салық кодексінің 229-бабының 2-тармағына сәйкес міндеттемелерді есептен шығарудан түскен табыс сомасы талап тоқтатылған күнге Салық төлеушінің бастапқы құжаттарына (қосылған құн салығының сомасын қоспағанда) сәйкес төленуге жататын міндеттемелер сомасына тең болады.
Қарастырылып отырған жағдайда «М» Компаниясы мен «А» компаниясы арасында 1.1-тармақтарда 31.03.2021 ж. №245-20 кешіру шарты жасалды., 1.2., 1.3. және 2.1., анықталды:
«А» компаниясының «М» компаниясы алдында осы Шартқа №1 қосымшада көрсетілген шарттар негізінде туындаған 13 400 000,0 мың теңге сомасында берешегі бар.
«М» компаниясы Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінің 373-бабын басшылыққа ала отырып, 1.1-тармақта көзделген «А» Компаниясының берешегін кешіреді. ал «А» Компаниясы бұл кешірімді «М» Компаниясынан қабылдайды.
Осы Шартқа қол қойылған сәттен бастап «А» Компаниясының «М» компаниясы алдындағы «А» компаниясының бұрын ұсынған қарыздары бойынша 13 400 000,0 мың теңге сомасында берешек төлеу жөніндегі міндеттемесі тоқтатылады.
Осы Шартқа қол қойылғаннан кейін Тараптардың бір-біріне жүргізілген кешіру бойынша, оның ішінде кешіру жүргізілген міндеттемелер бойынша мүліктік (өзге) талаптары болмайды.
Бұдан басқа, «А» компаниясының 2021 жылғы айналым-сальдо ведомосінің деректеріне сәйкес 6160 «Қаржыландырудан түсетін өзге де кірістер» шоты бойынша 13 400 000,0 мың теңгені құрады.
Демек, Салық кодексінің 229-бабының 1 және 2-тармақтарына сәйкес кешірілген міндеттеменің сомасы 13 400 000,0 мың теңге 2021 жылғы жиынтық жылдық табысқа тиісті түрде енгізіле отырып, міндеттемелерді есептен шығарудан түскен кіріс деп танылуға жатады.
Сонымен қатар, «М» Компаниясы мен «А» Компаниясы арасында 1.1-тармақтарда 20.04.2021 ж. №310-20 акцияларды орналастыру туралы шарт жасалды., 1.2., 1.3., 1.4., 1.4.1., 1.4.2. және 3.1., анықталған:
«А» Компаниясы 90 000 акцияны орналастыруға, ал «М» Компаниясы 12 600 000,0 мың теңге сомасын төлеуге міндеттенеді.
«А» Компаниясының «М» Компаниясы алдындағы берешегі - осы Шартқа №1 қосымшада көрсетілген шарттарға сәйкес 12 600 000,0 мың теңге.
Осы Шартта Тараптар Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінің 370-бабын басшылыққа ала отырып, қарсы ақшалай талаптарға, атап айтқанда 1.1-тармақтарда көзделген сомаларды төлеу бойынша есепке жатқызуға келіседі., 1.2. осы Шарттың
Осы Шартқа қол қойылған сәттен бастап міндеттемелер тоқтатылады:
«М» Компаниясы «А» Компаниясының пайдасына орналастырылған «А» Компаниясының 90 000 жай акциясы үшін 12 600 000,0 мың теңге сомасын төлеу бойынша «А» Компаниясының алдында.
«А» Компаниясы «М» Компаниясы ұсынған «А» Компаниясының қарыздары бойынша 12 600 000,0 мың теңге сомасында берешек төлеу бойынша «М» Компаниясы алдында.
Осы Шартқа қол қойылғаннан кейін Тараптардың бір-біріне орналастырылған акцияларға, жүргізілген есепке жатқызуға, оның ішінде есепке жатқызу жүргізілген міндеттемелер бойынша мүліктік (өзге) талаптары болмайды.
Осылайша, 31.12.2022 ж.жағдай бойынша «М» Компаниясы мен «А» Компаниясы арасындағы өзара есеп айырысуларды салыстыру актісіне сәйкес берешек жоқ.
Бұдан басқа, Салық кодексінің 143-бабының 1 және 2-тармақтарына сәйкес салық органы оған қатысты кешенді тексеру жүргізетін салық төлеушімен (салық агентімен) операцияларды жүзеге асырған адамдарды салық органының тексеруі қарсы тексеру болып табылады немесе көрсетілген салық төлеушіні (салық агентін) тексеру барысында туындайтын мәселелер бойынша осындай операциялар туралы қосымша ақпарат алу, операциялардың фактісі мен мазмұнын растау мақсатында тақырыптық тексеру.
Қарсы тексеру кешенді немесе тақырыптық тексеруге қатысты көмекші болып табылады.
Қарсы салықтық тексеру актісінің нәтижелері бойынша 14.11.2017 ж.бастап 14.11.2022 ж. дейінгі кезеңдегі жоғарыда көрсетілген өзара есеп айырысулар расталды.
Осылайша, Салық Кодексінің 229 - бабы 1-тармағы 1) тармақшасының нормасын ескере отырып, 2021 жылғы міндеттемелерді есептен шығарудан түскен табыстың салықтық тексеру нәтижелері бойынша 13 400 000,0 мың теңге сомасына ұлғаюы негізді болып табылады.
Апелляциялық комиссия отырысының нәтижелері бойынша – салық органының тексеру нәтижелері туралы шағым жасалған хабарламаны өзгеріссіз, ал шағымды қанағаттандырмай қалдыру туралы шешім қабылданды.
