Кедендік даулар
Заңды тұлға
Өзге де кедендік мәселелер
Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігі (бұдан әрі – уәкілетті орган) Мемлекеттік кірістер аумақтық департаментінің (бұдан әрі – кеден органы) кедендік төлемдер мен салықтарды есептеу туралы тексеру нәтижелері туралы хабарламаға «К» компаниясының шағымын алды.
Іс материалдарынан көрініп тұрғандай, кеден органы «Қарашығанақ мұнайгаз конденсаты кен орны бойынша өнімді бөлу туралы түпкілікті келісімнің» ережесіне сәйкес кедендік төлемдер мен салықтарды төлеу мәселесі бойынша кедендік тексеру жүргізді, оның нәтижелері бойынша жалпы сомасы 17 385,8 мың теңгеге хабарлама шығарылды.
«К» компаниясы кеден органының қорытындыларымен келіспей, апелляциялық шағыммен жүгінді, онда кеден органының шешімінің күшін жоюды сұрайды.
Мәселен, «К» компаниясы кедендік төлемдер мен салықтарды есептеуді негіздеу үшін кеден органы Қарашығанақ мұнайгаз конденсаты кен орнының 18.11.1997ж. мердігерлік учаскесінің өнімдерін Қазақстан Республикасының компаниялары мен Үкіметі арасында бөлу туралы түпкілікті Келісімнің (бұдан әрі – ӨБТК) ережелеріне сілтеме жасайтынын түсіндіреді.
Кедендік тексерудің қорытындыларына сүйене отырып, «қосалқы мердігер» термині ӨБТК мағынасында «О» компаниясына тауарлар жеткізетін немесе қызметтер көрсететін кез келген тұлға деп түсініледі.
Сонымен қатар, «К» компаниясы тауарлар импорты кезінде кедендік декларациялау сәтінде қолданыста болған ағымдағы заңнамаға сәйкес «АСТАНА-1» АЖ-да есептелген кедендік төлемдер мен салықтарды төлеуді жүргізді.
Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексіне сәйкес мемлекет келісімшарттық қатынастарға түсе отырып, жеке және заңды тұлғалар сияқты азаматтық құқықтың субъектісі болады. Мұндай жағдайларда мемлекетке заңды тұлғалар туралы кодекстің нормалары қолданылады.
Азаматтық заңнаманың, атап айтқанда 270-баптың нормаларына сүйене отырып, «К» компаниясы 1997 жылғы жағдай бойынша тұрақтандырылған заңнамаға сәйкес кеден төлемдерін төлеу бойынша ӨБТК нормаларынан туындайтын міндеттерді «К» компаниясына жүктеу заңсыз және азаматтық құқық қағидаттарына қайшы келеді деп санайды.
Алайда ӨБТК қатысушылары, оның ішінде мемлекеттік орган азаматтық құқықтың негіз қалаушы қағидатын бұзады, үшінші тұлғаларға қатысты олардың келісімінсіз міндеттер жасайды.
Сонымен қатар, «К» компаниясы ӨБТК тарапы болып табылмайды және «К» компаниясының ӨБТК мазмұны белгісіз.
Бұдан басқа, Қазақстан Республикасы Үкіметінің 13.12.2011ж. №1525 қаулысымен бекітілген салық режимі туралы Нұсқаулықтың (бұдан әрі – Салық режимі туралы нұсқаулық) 31-тармағына сәйкес мердігер өзіне қызмет көрсететін немесе тауар сататын өзінің қосалқы мердігерлеріне мұндай қосалқы мердігерлер мен олардың қызметкерлері салық заңнамасына сәйкес салық төлеуге тиіс екенін хабарлауға тиіс.
Мемлекет келісімшарттық қатынастарға түскеннен кейін, оның нормалары белгісіз адамдар тобына қолданылады, сондықтан тұрақтандырылған заңнамаға сәйкес кедендік төлемдерді төлеу қажеттілігі туралы хабарламайды.
Сонымен қатар, «К» компаниясы мен «О» компаниясы арасында жасалған бірде – бір шартта қосалқы мердігер – «К» компаниясы 1997 жылғы заңнамаға және ӨБТК ережесіне сәйкес кедендік төлемдерді төлеуге міндетті екендігі туралы талаптар жоқ.
Кеден органы көрсеткен шарттар «К» компаниясы мен «О» компаниясы арасында жасалды, ол салық режимі туралы нұсқаулыққа сәйкес мердігер болып табылмайды.
Салық режимі туралы Нұсқаулықтың ережелерінен кеден заңнамасының режимі тек мердігерге және оның тікелей қосалқы мердігерлеріне қатысты болады.
Осылайша, мердігер тартқан тұлғалар ӨБТК бойынша қосалқы мердігер болып табылады, тиісінше кеден заңнамасының тұрақтылық режимі осындай тұлғаларға ғана қолданылады.
Бұдан басқа, «К» компаниясы кеден органының БСК 105330 (жер қойнауын пайдаланушылардан түсетін өзге де түсімдер) бойынша кедендік төлемдерді төлеу жөніндегі ұстанымымен келіспейді.
Қазақстан Республикасының жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы заңнамасы бойынша мұнай саласындағы жер қойнауын пайдаланушы құзыретті органмен көмірсутектерді барлауға және өндіруге келісімшарт жасасқан не жер қойнауын пайдалануға лицензия алған тұлға болып табылады.
Алайда, «К» компаниясы жер қойнауын пайдаланушы болып табылмайды, өйткені оның келісімшарты мен лицензиясы жоқ.
Сондай-ақ қаралып отырған мәселе бойынша «К» компаниясында кеден органының талаптарын, Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің Салық комитетінің 19.04.2208ж. №НК-УКН-5-15/3908 және 26.03.2009ж. №СК-23-43/2733 хаттарын нивелирлейтін мемлекеттік органдардың түсіндірмелері бар.
Жоғарыда айтылғандардың негізінде «К» компаниясы тексеру нәтижелері туралы хабарламаның күшін жоюды сұрайды.
СЭҚ қатысушысының дәлелдерін қарап, кеден органы ұсынған материалдарды зерттегеннен кейін уәкілетті орган мынадай қорытындыға келді.
«Қазақстан Республикасындағы кедендік реттеу туралы» Қазақстан Республикасы Кодексінің 393-бабына сәйкес (бұдан әрі – Кодекс) тауарларды шығару фактісін растайтын мәліметтерді тексеру мақсатында кеден органдары тауарлардың Еуразиялық экономикалық одақтың кедендік аумағына әкелінгені және (немесе) Еуразиялық экономикалық одақтың кедендік аумағында болғаны туралы кеден органдарында ақпарат болған кезде Еуразиялық экономикалық одақтың кедендік аумағындағы тауарларға қатысты кедендік бақылау жүргізе алады Еуразиялық экономикалық одақтың және (немесе) Қазақстан Республикасының кеден заңнамасын бұза отырып.
Қаралып отырған жағдайда «К» компаниясы Нидерланды және Италия компанияларымен жасалған келісімшарттар шеңберінде тауарларға 4 декларация (бұдан әрі – ТД) бойынша мәлімделген тауарларды (шиберлік клапан, жапқыш, ысырма, төсеу, тығыздау) әкелуді жүзеге асырды.
Тауарлар ішкі тұтыну үшін шығарудың кедендік рәсімімен орналастырылған, оларды «К» компаниясы декларациялаған кезде кедендік ресімдеу және әкелу кедендік баждары үшін кедендік алымдар ТД берілген күні қолданыстағы заңнамада белгіленген мөлшерлемелер бойынша және мөлшерде төленген.
Кейіннен кеден органы кедендік тексеру жүргізді, оның нәтижелері бойынша кедендік төлемдер мен салықтарды есептей отырып, тексеру нәтижелері туралы хабарлама шығарылды, оның ішінде:
– кедендік ресімдеу үшін кедендік алымдар (106201);
– жер қойнауын пайдаланушылардан түсетін өзге де түсімдер (105330);
– ҚҚС (105102) және төлемдердің осы түрлері бойынша өсімпұлдар.
«Қазақстан Республикасындағы Кеден іс туралы туралы» 20.07.1995ж. №2368 Заң күші бар «Кеден туралы» Заңға сәйкес мердігердің, оның қосалқы мердігерлерінің және оператордың кеден бажын төлеуін белгілейтін ӨСК ережесінің нормалары мен салық режимі туралы нұсқаулықтар Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысымен бекітілген тізбе бойынша кедендік төлемдер мен салықтарды есептеу үшін негіз болды Қазақстан 12.06.1997ж. №960, сондай-ақ кедендік ресімдеу үшін кедендік құнның 0,2% мөлшерінде алым төлеу.
«К» компаниясының «О» компаниясына тауарларын сату фактісі шот-фактуралармен расталады. Атап айтқанда, «V» компаниясымен (Италия) жасалған өнімді жеткізу шарты шеңберінде «К» компаниясы «шиберный клапан» (2 дана) тауарын әкелуді жүзеге асырды.
Кейіннен электрондық шот-фактураға сәйкес бұл тауар 2 дана көлемінде тауарларды жеткізуге арналған келісімшарт шеңберінде «О» компаниясына сатылды. Көрсетілген тауарлар сомасы мен саны да тауарларды бір жаққа жіберуге арналған жүкқұжатта көрсетіледі.
Осылайша, «К» компаниясының «О» компаниясының тауарларын сату фактісі шот-фактуралармен және тауарларды бір жаққа жіберуге арналған жүкқұжаттармен расталады.
Тауарларды жеткізуге арналған келісімшартқа сәйкес «О» компаниясы «К» компаниясының (Өнім берушінің) тауарларды жеткізуге мүмкіндігі бар және оны жүзеге асырғысы келеді деп күтеді.
Жеткізуші шот-фактураны ұсынуы керек және әр шот-фактураға жеткізуші қол қойылған тауарлы-материалдық құндылықтарды бүйірден босатуға арналған шот-фактураны қоса беруі керек.
ӨБТК ережелеріне және салық режимі туралы нұсқаулыққа сәйкес мердігер, оның қосалқы мердігерлері және операторы кеден платеж туралы Заңға сәйкес кедендік төлемдер мен салықтарды төлейді.
Бұл ретте ӨБТК 5-қосымшасының XXXII бабына сәйкес мердігер кез келген жобаларды дайындауға, кез келген материалдарды немесе тауарларды жеткізуге, кез келген Қызметтерді көрсетуге немесе жобаның кез келген бөлігін орындауға қосалқы мердігер беретін кез келген тұлға қосалқы мердігер болып табылады.
ӨБТК-нің 19.7-бөлімінде мердігер, оның қосалқы мердігерлері және операторы «Шетелдік инвестициялар туралы» Қазақстан Республикасы Заңының ережелерімен енгізілген өзгерістерді ескере отырып, «Кеден іс туралы» Заңға сәйкес кедендік баждарды төлейді деп көзделген.
Салық режимі туралы Нұсқаулықтың 20-тармағына сәйкес қосалқы мердігер қызмет бойынша тауарлар мен қызметтерді алу жөнінде мердігермен қарым-қатынасы бар жеке немесе басқа тұлға болып табылады.
Бұл ретте Оператор мердігердің атынан агент ретінде іс-әрекеттерді орындайтынын және мердігердің құқықтарын, артықшылықтарын, өкілеттіктері мен міндеттемелерін іске асыратынын, ал операциялық компания келісім бойынша оператордың функцияларын орындау үшін оператор құрған заңды тұлғаны білдіретінін атап өткен жөн.
ӨБТК жасасу сәтінде қолданыста болған «Кеден іс туралы» Заңның 110-бабына сәйкес әкелінетін тауарларға кедендік баж мөлшерлемелерін Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілеп, Қазақстан Республикасы Үкіметінің 1997.06.12 №960 қаулысымен бекітілген.
«Кеден іс туралы» Заңның 118-бабына сәйкес кедендік шекара арқылы өткізілетін тауарларды кедендік ресімдегені үшін Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайтын тәртіппен және мөлшерде кедендік алымдар алынады. Заңды және жеке тұлғалар кедендік шекара арқылы өткізетін тауарларды кедендік ресімдегені үшін кедендік алым ставкасы тауарлардың кедендік құнының 0,2% мөлшерінде «Кедендік төлемдер ставкалары туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 07.11.1995ж. №1479 қаулысымен бекітілген (ӨБТК жасасу сәтінде қолданылды).
Осыған ұқсас ережелер салық режимі туралы Нұсқаулықтың 115, 117-тармақшаларында да көзделген, оған сәйкес импорттық және экспорттық операцияларды жүзеге асыру кезінде мердігер мен оның қосалқы мердігерлері кедендік ресімдеу үшін кедендік құнның 0,2% мөлшерінде алым төлейді және «Кеден іс туралы» Заңға сәйкес 01.10.1997ж. өзгерістер мен толықтырулармен кедендік баждарды ставкалар бойынша төлейді осы Нұсқаулыққа №9 қосымшада келтірілетін әкелінетін тауарларға кедендік баждар.
Еуразиялық экономикалық одақ Кеден кодексінің (бұдан әрі – ЕАЭО КК) 460-бабының 2-тармағында осы Кодекс күшіне енгенге дейін Қазақстан Республикасында жер қойнауын пайдалану (отын-энергетика секторы) саласында туындаған және ол күшіне енгеннен кейін туындайтын құқықтық қатынастарға Қазақстан Республикасының кеден заңнамасы қолданылатыны белгіленген, оған сәйкес тиісті заңдар қолданылады келісімшарттар, ал Қазақстан Республикасының мұндай кеден заңнамасымен реттелмеген бөлігінде ЕАЭО КК ережелері қолданылады.
Жоғарыда баяндалғандардың негізінде ӨБТК-нің жоғарыда баяндалған нормалары мен салық режимі туралы нұсқаулықтарды ескере отырып, кеден органының кедендік тексеру нәтижелері бойынша кедендік төлемдер мен салықтарды есептеуі заңды болып табылады.
ӨБТК ережелеріне және салық режимі туралы Нұсқаулықтың 10-тарауының 31-тармағына сәйкес мердігер өзіне қызмет көрсететін немесе тауар сататын өзінің қосалқы мердігерлеріне мұндай қосалқы мердігерлер мен олардың қызметкерлері салық заңнамасына сәйкес салық төлеуі тиіс екенін хабарлауға тиіс.
Бұдан басқа, кеден органдары Қазақстан Республикасы Үкіметінің 12.06.1997ж. №960 қаулысымен бекітілген тізбе бойынша «Кеден іс туралы» Заңға сәйкес өз қосалқы мердігерлеріне кедендік әкелу баждарын төлеу қажеттігі туралы хабарлау, сондай – ақ кедендік ресімдеу үшін 0,2% - 0,4% мөлшерінде алым төлеу қажеттігі туралы «О» компанияларын атап өтті кедендік құннан.
«Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің кейбір бұйрықтарына өзгерістер енгізу туралы» Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің 19.12.2018ж. №1093 және 07.11.2018ж. №979 бұйрығымен «Қазақстан Республикасының Бірыңғай бюджеттік сыныптамасының кейбір мәселелері» Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің 18.09.2014ж. №403 бұйрығына өзгерістер мен толықтырулар енгізілді.
Жоғарыда көрсетілген бұйрықтарға сәйкес Қазақстан Республикасының Бірыңғай бюджеттік сыныптамасы 105330 – «Жер қойнауын пайдаланушылардан түсетін өзге де түсімдер» кодымен толықтырылды.
Осылайша, ӨБТК шеңберінде жасалған жер қойнауын пайдалануға арналған келісімшарттар шеңберінде тауарларды әкелу кезінде төленетін кедендік әкелу баждары БСК 105330-ға төленуге жатады.
Апелляциялық комиссияның шешімімен кедендік тексеру нәтижелері заңды деп танылды.
