Кедендік даулар
Заңды тұлға
Қайта өңдеу өнімдеріне қатысты ҚҚС есептеу тәртібі
Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігі (бұдан әрі – уәкілетті орган) «К» компаниясынан Мемлекеттік кірістер аумақтық департаментінің (бұдан әрі – кеден органы) қосылған құн салығын (бұдан әрі - ҚҚС) есептеу туралы тексеру нәтижелері туралы хабарламаға шағым алды.
Іс материалдарынан көрініп тұрғандай, кеден органы қайта өңдеу өнімдеріне қатысты ҚҚС есептеу мәселесі бойынша кедендік тексеру жүргізді, оның нәтижелері бойынша жалпы сомасы 326 448,0 мың теңгеге хабарлама шығарылды.
«К» компаниясы кеден органының қорытындыларымен келіспей, апелляциялық шағыммен жүгінді, онда кеден органының шешімінің күшін жоюды сұрайды.
«К» компаниясы 2017 жылы Қазақстан Республикасында салынған өздігінен көтерілетін қалқымалы бұрғылау қондырғысы (бұдан әрі - Бұрғылау қондырғысы) теңгерімге қабылданғанын хабарлайды.
«Н» компаниясы мен «S» шетелдік компаниясы арасында 25.01.2019ж. мұнай - газ саласының көптеген салаларында ынтымақтастық жөніндегі өзара түсіністік туралы Меморандумға (бұдан әрі - Меморандум) қол қойылды. Меморандум шеңберіндегі ынтымақтастықтың алғашқы жобасы «S» шетелдік компаниясымен бірлесіп жобаларда бұрғылау үшін бұрғылау қондырғысын бірлесіп пайдалану болды.
Осы мақсатта «К» компаниясы 16.02.2019ж. сенімгерлік басқару шарты шеңберінде шет мемлекеттің аумағында бұрғылау қондырғысын кейіннен Каспий теңізінің секторында пайдалану мақсатында модификациялауды жүзеге асырды.
Бұрғылау қондырғысы 2019 жылы кедендік аумақтан тыс қайта өңдеудің кедендік рәсімімен (бұдан әрі - Қайта өңдеу рәсімі) орналастыру арқылы шет мемлекетке әкетілді және модификациялауды жүзеге асыру үшін «S» компаниясының еншілес компаниясы болып табылатын «С» шетелдік компаниясының атына жеткізілді.
2021 жылғы маусымда Бұрғылау қондырғысын түрлендіру аяқталды және ішкі тұтыну үшін шығарудың кедендік рәсіміне (бұдан әрі - Импорт рәсімі) орналастыру арқылы Қайта өңдеу рәсімін жабу жүзеге асырылды.
«К» компаниясы 25.12.2020ж. хатпен «Қазақстан Республикасындағы кедендік реттеу туралы» Қазақстан Республикасы Кодексінің (бұдан әрі - Кодекс) 266-бабының ережелерін түсіндіру үшін жоғары тұрған кеден органына жүгінді.
Жоғары тұрған кеден органы 12.01.2021ж. хатпен «К» компаниясының позициясының дұрыстығын растады, бұл Кодекстің 266-бабына сәйкес қайта өңдеу өнімдерін Импорт рәсіміне орналастыру кезінде енгізіледі:
а) кедендік әкелу баждары (бұдан әрі - импорттық баж) қайта өңдеу (бұдан әрі - Қайта өңдеу) жөніндегі операциялардың құнына қарай есептеледі;
- b) ҚҚС есептеуге жататын сома Қайта өңдеу құнына қарай айқындалады.
«К» компаниясы 17.06.2021ж. хатпен жоғары тұрған кеден органына кеден органдарының ақпараттық жүйесі Қайта өңдеу құнын негізге ала отырып, ҚҚС есептеуді, яғни импорттық бажды есепке алмай ҚҚС есептеуді көздемейтіндігіне байланысты жағдайды шешу туралы өтінішпен жүгінді.
Жоғары тұрған кеден органы 30.06.2021ж. хатпен әзірлеушінің алдына қайта өңдеу құнын негізге ала отырып, ҚҚС сомасын есептеу бөлігінде ақпараттық жүйені пысықтау бойынша тиісті техникалық міндеттер қойылғанын хабарлады.
«К» компаниясы 12.08.2021ж. кеден органына тауарларға арналған декларацияны тапсырды, ол бойынша Импорттау рәсімі мәлімделді және ҚҚС Қайта өңдеу құнына қарай есептелді.
«К» компаниясы кеден органын кедендік тексеру нәтижелері бойынша «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан Республикасы Кодексінің (бұдан әрі – Салық кодексі) ережелері, кеден органының пікірінше, Импорттау рәсіміне орналастырылатын Қайта өңдеу өнімдеріне қатысты ҚҚС есептеуге байланысты құқықтық қатынастарды реттейтінін түсіндіреді қайта өңдеу рәсімін (бұдан әрі - Қайта өңдеу өнімдері) аяқтау мынадай түрде түсіндіріледі:
а) ҚҚС ЕАЭО кедендік аумағынан тыс қайта өңдеу құнын негізге ала отырып айқындалады (Кодекстің 266-бабы 5-тармағының 1-тармақшасы);
- b) ҚҚС және импорттық баждар Кодекстің 266-бабының 1, 2, 3, 4 және 5-тармақтарына (Кодекстің 266-бабының 6-тармағы) сәйкес есептелген сомалар мөлшерінде төленуге жатады;
- c) ҚҚС есептеу үшін база салық заңнамасына сәйкес айқындалады (Кодекстің 82-бабының 3-тармағы);
- d) салық салынатын импорт ҚҚС мөлшеріне ҚР трансферттік баға белгілеу туралы заңнамасын ескере отырып, ЕАЭО кеден заңнамасына және (немесе) ҚР кеден заңнамасына сәйкес айқындалатын тауарлардың кедендік құны, сондай-ақ Қазақстан Республикасына тауарлар импорты кезінде бюджетке төленуге жататын салықтар мен кедендік төлемдердің, арнайы, демпингке қарсы және өтемақы баждарының сомалары ҚҚС қоспағанда енгізіледі (Салық кодексінің 385-бабы).
Кеден органы ҚР кеден және салық заңнамаларының баяндалған ережелерін басшылыққа ала отырып, кедендік тексеру нәтижелері бойынша Қайта өңдеу өнімдеріне қатысты ҚҚС есептеу негізі кедендік алымдардың, импорттық баждың және Қайта өңдеу құнының сомалары болуы тиіс деген қорытындыға келеді.
«К» компаниясы кеден органының кодекс пен Салық кодексінің ережелерін мұндай түсіндіруін заңсыз деп санайды.
Ішкі тұтыну үшін шығарудың кедендік рәсімімен орналастырылған кезде қайта өңдеу өнімдеріне қатысты кедендік әкелу баждарын, салықтарды есептеу және төлеу ерекшеліктерін белгілейтін Кодекстің 266-бабына сәйкес ҚҚС Еуразиялық экономикалық одақтың кедендік аумағынан тыс тауарларды қайта өңдеу жөніндегі операциялардың құнына қарай есептеледі (Кодекстің 266-бабы 5-тармағының 1-тармақшасы).
Қайта өңдеу құны, егер олар қайта өңдеу шығындарына енгізілмесе, қайта өңдеу (жөндеу) процесінде пайдаланылған қайта өңдеуге және шетелдік тауарларға нақты жұмсалған шығыстардың жиынтығы болып табылады.
«К» компаниясы Кодексте Қайта өңдеу өнімдеріне қатысты импорттық баждар мен ҚҚС есептеу базасы ерекшелік ретінде толық транспарентті, бір бапта және ең бастысы, априори оларды әртүрлі түсіндірудің кез келген әдіснамалық ықтималдығын жоққа шығаратын мүлдем бірдей тұжырымда айқындалған деп мәлімдейді.
«К» компаниясының пікірінше, Қайта өңдеу өнімдеріне қатысты ҚҚС, импорттық баж сияқты, қайта өңдеу құнына қарай есептеледі, бұл жалпыға бірдей белгіленген тәртіппен емес - әдістерді қолдана отырып айқындалатын тауардың кедендік құны бойынша ерекшелік болып табылады.
Өзгерістер енгізілгенге дейін Қазақстан Республикасының 02.04.2019ж. Заңымен № 241-VI ҚРЗ «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне бизнес-ортаны дамыту және сауда қызметін реттеу мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Кодекстің 266-бабында салық салынатын ҚҚС мөлшерін айқындаудың жалпыға бірдей белгіленген тәртібін ғана реттейтін, яғни тауардың кедендік құны мен кедендік төлемдерді негізге ала отырып, Қазақстан Республикасының салық заңнамасына сілтемелік норма қамтылған, бұл кедендік төлемдер мен салықтарды есептеу ерекшеліктеріне сәйкес келмейді - Қайта өңдеу құнына негізделген.
Кодекстің 266-бабы 5-тармағының ережелері 02.04.2019ж. заңмен енгізілген өзгерістерді ескере отырып, Кеден одағы комиссиясының 20.05.2010ж. № 257 шешімінің ережелерімен корреспонденттеледі, оған сәйкес импорт рәсіміне орналастырылатын Қайта өңдеу өнімдеріне қатысты ҚҚС тауарларды Қайта өңдеу жөніндегі операциялардың құнына ҚҚС ставкасының туындысы ретінде есептеледі.
Жоғарыда айтылғандардың негізінде «К» компаниясы кеден органы шығарған тексеру нәтижелері туралы хабарламаны заңсыз деп тануды және оның күшін жоюды сұрайды.
СЭҚ қатысушысының дәлелдерін қарап, кеден органы ұсынған материалдарды зерттегеннен кейін уәкілетті орган мынадай қорытындыға келді.
Кодекстің 398-бабында кеден органдары Қазақстан Республикасында төленуге жататын кедендік баждарды, кедендік алымдарды, салықтарды, арнайы, демпингке қарсы, өтемақы баждарын есептеудің дұрыстығына және бюджетке уақтылы төленуіне бақылауды жүзеге асырады деп көзделген
Қаралып отырған жағдайда, «К» компаниясы 2019 жылғы маусымда «С» компаниясымен (Әзірбайжан) жасалған 16.02.2019ж. ӨКҚБҚ сенімгерлік басқару шартының негізінде «кедендік аумақтан тыс қайта өңдеу» кедендік рәсіммен орналастыра отырып, «өздігінен көтерілетін қалқымалы бұрғылау қондырғысы» тауарын Қазақстан Республикасының аумағынан Әзірбайжан Республикасына әкетуді жүзеге асырды.
16.02.2019ж. ӨКҚБҚ сенімгерлік басқару шартына сәйкес Әзірбайжан аумағында құрылған «К» компаниясының филиалы тауарларды қайта өңдеу шығындарын төледі.
Бұдан әрі «кеден аумағынан тыс қайта өңдеу» кедендік рәсімін аяқтау үшін «К» компаниясы 2021 жылғы тамызда Қазақстан Республикасының аумағына «ішкі тұтыну үшін шығару» кедендік рәсіміне орналастыра отырып, Әзірбайжан Республикасынан «өздігінен көтерілетін қалқымалы бұрғылау қондырғысы» тауарын әкелуді жүргізді.
Осы тауарды декларациялау кезінде «К» компаниясының кедендік әкелу бажын және ҚҚС есептеу тауарды қайта өңдеу жөніндегі операциялардың жалпы құнынан жүргізілді, яғни есептеу негізіне «кедендік аумақтан тыс қайта өңдеу» кедендік рәсіміне орналастырылған тауардың құны енгізілмеген.
Сонымен қатар, ҚҚС есептеу кезінде есептеу негізіне кедендік алым мен кедендік әкелу бажының сомалары енгізілмегенін атап өткен жөн.
Кейіннен тауарларды шығарғаннан кейін кеден органы кедендік тексеру жүргізді, оның нәтижелері бойынша ҚҚС есептеу негізіне тауарларды қайта өңдеу жөніндегі операциялардың құнынан басқа ҚҚС есептеу үшін кедендік алым мен кедендік әкелу бажының сомалары енгізілді.
«К» компаниясы мен кеден органы ұсынған құжаттарды зерделеу кезінде мыналар анықталды.
Еуразиялық экономикалық одақ Кеден кодексінің 186-бабының 5-тармағында қайта өңдеу өнімдерін ішкі тұтыну үшін шығарудың кедендік рәсіміне орналастыру кезінде қайта өңдеу өнімдеріне қатысты салықтар аумағында қайта өңдеу өнімдері ішкі тұтыну үшін шығарудың кедендік рәсіміне орналастырылатын мүше мемлекеттің заңнамасына сәйкес есептелетіні белгіленген.
ЕАЭО кеден заңнамасының осы нормасын іске асыру мақсатында Кодекстің 266-бабының 5-тармағында қайта өңдеу өнімдерін ішкі тұтыну үшін шығарудың кедендік рәсіміне орналастыру кезінде есептелуге жататын ҚҚС сомасы ЕАЭО кедендік аумағынан тыс тауарларды қайта өңдеу жөніндегі операциялардың құнына сүйене отырып айқындалатыны көзделген.
Бұл ретте Кодекстің 74-бабы 2-тармағының 2) тармақшасына сәйкес төлеушілер, тауарларды ЕАЭО кедендік шекарасы арқылы өткізу кезінде кеден органдары алатын ҚҚС пен акциздерге қатысты есептеу тәртібі мен төлеу, есепке жатқызу (қайтару) және өндіріп алу, есептеу, сондай-ақ төлеу жөніндегі жеңілдіктер Кодексте және салық органдарында айқындалатынын атап өткен жөн Қазақстан Республикасының заңнамасымен.
Салық кодексінің 385-бабына сәйкес салық салынатын импорт мөлшеріне Қазақстан Республикасының трансферттік баға белгілеу туралы заңнамасын, сондай-ақ салықтар мен кедендік төлемдердің, арнайы, демпингке қарсы және өтемақы баждарының сомаларын ескере отырып, Еуразиялық экономикалық одақтың кеден заңнамасына және (немесе) Қазақстан Республикасының кеден заңнамасына сәйкес айқындалатын импортталатын тауарлардың кедендік құны енгізілетіні көзделген импорттың ҚҚС-сын қоспағанда, Қазақстан Республикасына тауарлар импорты кезінде бюджетке төлеу.
Қайта өңдеу өнімдерінің импортына қатысты Салық кодексінің 444-бабының 5-тармағына сәйкес алыс-беріс шикізатын қайта өңдеу өнімдері болып табылатын тауарлардың салық салынатын импортының мөлшері акцизделетін қайта өңдеу өнімдері бойынша төленуге жататын акциздерді қоса алғанда, осы алыс-беріс шикізатын қайта өңдеу жөніндегі жұмыстардың құны негізінде айқындалатынын атап өтеміз.
Салық кодексінің 444-бабында салық салу мақсатында бағаны айқындау қағидаттарын негізге ала отырып, салық салынатын импорттың мөлшері мәміле бағасы бойынша, лизинг шарттары бойынша, бартерлік келісімшарттар бойынша сатып алынған тауарлардың құнын да, тауарларды қайта өңдеу өнімдері бойынша жұмыстардың құнын да құрайды.
Салық кодексінің 385-бабына сәйкес баяндалғанның негізінде салық салынатын импорт мөлшеріне Еуразиялық экономикалық одақтың және (немесе) Қазақстан Республикасының кеден заңнамасына сәйкес айқындалатын қайта өңдеу құны, сондай-ақ Қазақстан Республикасына тауарлар импорты кезінде бюджетке төленуге жататын салықтар мен кедендік төлемдердің, арнайы, демпингке қарсы және өтемақы баждарының сомалары енгізіледі, импортқа ҚҚС қоспағанда.
Осылайша, қолданыстағы заңнамаға сәйкес, қайта өңдеу өнімдерін импорттау кезінде ҚҚС есептеу кезінде салық салынатын импорт қайта өңдеу жұмыстарының құнымен плюс кедендік төлемдерге тең болады.
ЕАЭО және Қазақстан Республикасы заңнамасының жоғарыда көрсетілген нормаларын ескере отырып, кедендік алым мен кедендік әкелу бажын есептеу негізіне енгізе отырып, өсімпұлды есепке алмағанда ҚҚС есептеу заңды болып табылады.
Апелляциялық комиссияның шешімімен кедендік тексеру нәтижелері заңды деп танылды.
