Кедендік алымдар
Жеке тұлға
Тауарлардың кедендік құны
Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігі (бұдан әрі – уәкілетті орган) «Т» жеке тұлғасынан кедендік баж бен ҚҚС есептеу туралы аумақтық мемлекеттік кірістер департаментінің (бұдан әрі – кеден органы) тексеру нәтижелері туралы хабарламаға шағым алды.
Іс материалдарынан көрініп тұрғандай, кеден органы тауардың кедендік құны – «жаңа піскен картоп» мәлімдемесінің дұрыстығы мәселесі бойынша кедендік тексеру жүргізді, оның нәтижелері бойынша жалпы сомасы 5 094,4 мың теңгеге хабарлама шығарылды.
«Т» жеке тұлғасы кеден органының тұжырымдарымен келіспей, апелляциялық шағыммен жүгінді, онда кеден органы шешімінің күшін жоюды сұрайды.
Осылайша, «Т» жеке тұлғасы Пәкістаннан CIP (Қазақстанның елді мекені) шарттарында тауарларға арналған 14 декларацияда (бұдан әрі – ТД) мәлімделген жоғарыда көрсетілген тауарды импорттағанын түсіндіреді. Кедендік декларациялау кезінде ТД «сары дәліз» бойынша жүрді, оның нәтижелері бойынша бұзушылықтар анықталған жоқ.
Тексеру актісінде кеден органы шығыстары кеден органының пікірі бойынша тауардың кедендік құнына енгізілмеген «Т» жеке тұлғасына көлік қызметтерін жүзеге асыру жөніндегі мәліметтерді ұсынған көлік ұйымына сілтеме жасайды. «Т» жеке тұлғасы кеден органының позициясы қате деп санайды, өйткені көлік компаниясымен шарт Қазақстан аумағы бойынша жүктерді тасымалдау үшін жасалған және көлік компаниясы төлем Пәкістаннан әкелінген тауарлар бойынша жүргізілгені туралы мәліметтерді ұсынбаған, өйткені мұндай уағдаластық болған жоқ, оны жеткізу шарты куәландырады.
Сондай-ақ, «Т» жеке тұлғасы, егер кеден органына төленген кедендік баждар мен салықтардың мөлшеріне әсер ететін құжаттар ұсынылмаған жағдайда, «Қазақстан Республикасындағы кедендік реттеу туралы» Қазақстан Республикасы Кодексінің (бұдан әрі - Кодекс) 399-бабы 1-тармағының кедендік төлемдер мен салықтарды есептеу жөніндегі нормаларын келтіреді. «Т» жеке тұлғасы көрсетілген құжаттар белгіленген мерзімде ұсынылғанын хабарлайды.
Кодекстің 65-бабына сәйкес Кодекстің 6-тарауының ережелері 1994 жылғы тарифтер мен сауда жөніндегі Бас келісімнің (1994 жылғы ТСБК) VII бабында белгіленген жалпы қағидаттар мен қағидаларға және 1994 жылғы тарифтер мен сауда жөніндегі Бас келісімнің VII бабын қолдану жөніндегі келісімге негізделген.
1994 жылғы тарифтер мен сауда жөніндегі бас келісімнің VII бабын қолдану жөніндегі келісімнің (бұдан әрі – Келісім) 1-бабында импортталатын тауарлардың кедендік құны олармен жасалған мәміле құны, яғни келісімнің 8-бабының ережелеріне сәйкес және осы бапта белгіленген шарттар орындалған кезде түзетілген осы тауарлар үшін іс жүзінде төленген немесе төленуге жататын баға болып табылады деп белгіленген 1 келісімдер.
«Т» жеке тұлғасы оның мәмілесі Келісімнің 1-бабында көзделген шарттарға сәйкес келеді және кеден органы керісінше дәлелдеген жоқ деп есептейді.
Сондай-ақ, сұраныс аясында көлік компаниясы Қазақстан Республикасының аумағынан тыс жерде көлік шығындарын төлеу туралы ақпарат берді. Алайда кеден органы шығыстарды «Т» жеке тұлғасы төлегеннен артық енгізеді.
Баяндалғанның негізінде, «Т» жеке тұлғасы тексеру нәтижелері туралы хабарламаның күшін жоюды сұрайды.
СЭҚ қатысушысының дәлелдерін тексеріп, кеден органы ұсынған материалдарды зерттеп, уәкілетті орган мынадай қорытындыға келді.
Кодекстің 89-бабына сәйкес кеден органдары мен төлеушілердің талаптары бойынша талап қою мерзімі үш жылды құрайды.
Кодекстің 396-бабында кедендік декларациялау кезінде мәлімделген әкелінетін тауарлардың кедендік құнына Кедендік бақылау жүргізу кезінде кеден органы тауарлардың кедендік құнын айқындау мен мәлімдеудің дұрыстығын тексеруді жүзеге асыратыны көзделген.
Қаралып отырған жағдайда «Т» жеке тұлғасы «М» компаниясымен (Иран) жасалған шарт шеңберінде 14 ТД-дан «жаңа піскен картоп» тауарын импорттады.
Тауарларды декларациялау «ішкі тұтыну үшін шығару» кедендік рәсімі бойынша жүргізілді, әкелінген тауардың кедендік құнын декларант әкелінетін тауарлармен мәміле құны бойынша айқындады (1-әдіс), онда кедендік құнның мөлшері 0,13 АҚШ долларын/кг, 0,15 АҚШ долларын/кг және 0,18 АҚШ долларын/кг құрады.
Бұдан әрі кеден органы кедендік тексеруді тағайындады, оның шеңберінде кеден органы Кодекстің 417 және 426-баптарының негізінде «Т» жеке тұлғасының атына құжаттарды және (немесе) мәліметтерді, оның ішінде шартты, инвойстарды, ақша қаражатын аударуға арналған өтініштерді, экспорттық декларацияларды, өндірушінің прайс-парақтарын және оның құжаттарын ұсыну бойынша талап жолдады коммерциялық ұсыныстар және т.б. Көрсетілген талапқа «Т» жеке тұлғасы 14 ТД бойынша құжаттарды ұсынды.
Бұдан басқа, тексеру барысында кеден органы «N» көлік компаниясына (Қазақстан) 2019-2020 жылдар кезеңінде «Т» жеке тұлғасына ұсынылған қызметтер бойынша салыстыру актілерін, орындалған жұмыстар актілерін және шот-фактураларды ұсыну туралы сұрау жіберді.
Сондай-ақ кеден органы «Т» жеке тұлғасына 134,8 мың АҚШ доллары сомасына ақша аударуға өтініш және кеден органының талабы шеңберінде ұсынылмаған экспорттық декларацияларды ұсыну бойынша қосымша талап жолдады. Бұл ретте кеден органы «Т» жеке тұлғасы мен «N» көлік компаниясы (Қазақстан) арасында орындалған жұмыстардың актілерімен шарт ұсыну қажеттігі туралы көрсетті.
«Т» жеке тұлғасы ұсынған ақпаратқа сәйкес барлық ТД бойынша ТД-да көрсетілген мөлшерде тауарды тиеп-жөнелту фактісін растайтын СМР ұсынылды және инвойстарды (12 ТД бойынша) қайта ұсынады және 2019 және 2020 жылдарға арналған ХХ кг (әрқайсысы) экспорттық декларациялардың көшірмелерін қоса береді, жеткізу шарты шарт талаптары бойынша жеткізу 100% алдын ала төлемнен кейін жүзеге асырылады.
«N» көлік компаниясымен жасалған шартқа қатысты «Т» жеке тұлғасы «көлік компаниясы ҚР бойынша экспедитор ретінде әрекет етеді. ҚР дейін ТРК темір жол желілері бойынша экспедициялау ТРК бойынша экспедициялау болып табылады, ҚР-дағы шекарадан ҚР-дағы межелі пунктке дейін өткеннен кейін (өңірлер бойынша) ҚР бойынша экспедициялау болып табылады. Осыған байланысты, «N» көлік компаниясының қызметтері ҚР бойынша шығындармен байланысты және тауардың кедендік құнын есептеу ережелеріне сәйкес тауардың кедендік құнына делдалдарға (агенттерге) берілетін сыйақы мен брокерлерге берілетін сыйақы кіреді, бұған Сатып алушы өзінің агентіне (делдалына) оны ұсыну бойынша Еуразиялық экономикалық одақтың кедендік аумағынан тыс жерлерде көрсеткені үшін төлейтін сыйақы қосылмайды экономикалық одақ әкелінетін тауарларды сатып алуға байланысты қызметтерді» хабарлайды.
Осыған байланысты, «Т» жеке тұлғасы ТД-да көрсетілген бағалар негізделген деп санайды.
Кеден органының пікірінше, «N» көлік компаниясы (Қазақстан) ұсынған ақпаратқа сәйкес, көлік ұйымы «Т» жеке тұлғасына тауарды ТРК (Түркіменстан) және КЗХ (Қазақстан) аумағы бойынша тасымалдау бойынша қызметтер көрсетті.
Кеден органының тексеру нәтижелері бойынша 13 ТД бойынша кедендік құнға көлік шығыстары енгізілген, ал ТД-ның біреуі бойынша резервтік әдіс (6-әдіс) қолданылған, онда баға ақпаратының көзі ретінде бұрын «Т» жеке тұлғасы 0,22 АҚШ доллары/кг есебімен ресімдеген ТД қабылданған.
Сонымен қатар, кеден органы ұсынған құжаттарды қарап, мынаны анықтады.
«Т» жеке тұлғасы (Сатып алушы) мен «M» компаниясы (Агент-жеткізуші, Иран) арасында жасалған №1 шартқа сәйкес соңғысы ауыл шаруашылығы өнімдерін түр-түрімен жеткізеді. Шарттың жалпы сомасы ХХХ АҚШ долларын құрайды. Тауарды жеткізу алдын ала төлем жүзеге асырылған сәттен бастап 60 күн ішінде жүргізіледі. Агент-жеткізуші тауарларды ҚР елді мекені – CIP шарттарында жеткізеді.
Сондай-ақ, осы Шартқа №1 қосымша бар, онда картоптың құны 0,13 АҚШ доллары/кг есебінен құрайды, №1 қосымшамен картоптың құны 0,15 АҚШ доллары/кг есебінен құрайтыны анықталды.
Бұл ретте көрсетілген қосымшаларда оларға қол қойылған күн жоқ және №001 жеткізу шартына сілтеме көрсетілген, осыған байланысты қосымшаларда келісілген тауар құны қандай және қандай кезеңге дейін қолданылатынын және осы қосымшалар дәл №1 шартқа жататынын анықтау мүмкін емес.
Кеден органының талабы шеңберінде «Т» жеке тұлғасы ұсынған екі экспорттық декларацияға қатысты мыналар белгіленген:
- экспорттық декларациялардың бір нөмірі бар;
- экспорттық декларацияларда бірдей салмақ параметрлері кезінде тауардың құны әртүрлі;
- экспорттық декларацияларда (23-баған) шарттың әртүрлі нөмірлері мен күндері көрсетілген;
- экспорттық декларацияларда тіркелген құжаттарда (18-баған) бір нөмірмен және күнмен құжат көрсетілген;
- екі экспорттық декларацияда жеткізу шарты-FOB.
Экспорттық декларация тауарды әкету алдында ресімделетінін және бір жылға және тауардың белгілі бір салмағына ресімделмейтінін атап өту қажет, яғни «ХХ кг-ға 2019 жылға арналған экспорттық декларация» және «ХХ кг-ға 2020 жылға арналған экспорттық декларация» (жеке тұлғаның хатында көрсетілген) жоқ. Сондай-ақ, тауарға ілеспе құжаттарда жоқ екі экспорттық декларацияның 18-бағанында құжат үшін не көрсетілгені белгісіз.
ИНКОТЕРМС-ке сәйкес жеткізу шарты – FOB көрсетілген жөнелту портының «бортта тегін» - «бортта еркін» дегенді білдіреді. Сатушы тауар көрсетілген жөнелту портында сатып алушы жалдаған кеменің бортында орналастырылған кезде жеткізу жөніндегі өз міндеттемелерін орындады деп есептейді, осыдан кейін жүк үшін құқықтар мен тәуекелдер импорттаушыға өтеді.
FOB жеткізу шарты тауарларды теңіз немесе ішкі су көлігімен тасымалдау үшін ғана қолданылады.
Сонымен қатар, 13 ТД бойынша тауарды тасымалдау CIP (ҚР елді мекені) жеткізу шарттарында – темір жол көлігімен жүзеге асырылды.
№001, №002 хаттармен «N» көлік компаниясы (Экспедитор) кеден органына «Т» жеке тұлғасымен (Клиент) жасалған көлік экспедициясы шартын, орындалған жұмыстар актілерін, электрондық шот-фактураларды және кестелік нысанда тауарларды жеткізу құны туралы ақпаратты ұсынды.
Шартқа сәйкес Экспедитор сыйақы үшін және клиенттің есебінен жүктерді темір жол көлігімен тасымалдауға, кедендік және өзге де төлемдерді төлеуге және импорттық, экспорттық және транзиттік жүктерді тасымалдауды ұйымдастыру жөніндегі ТЭН-нің өзге де түрлерін орындауға байланысты көліктік-экспедициялық қызметтер кешенін (көліктік-экспедициялық қызмет көрсету - КЭҚК) орындауға немесе орындауды ұйымдастыруға міндеттенеді.
Экспедитор қабылдаған клиенттің өтінімі көлік-экспедициялық қызметтер көрсету үшін негіз болып табылады, ол шарт шеңберінде экспедитордың Клиентке көлік-экспедициялық қызметтер көрсету тізбесі мен шарттарын айқындайды.
Клиент экспедитор ұсынған шоттарды шот ұсынылған күннен бастап 3 (үш) банктік күн ішінде төлеуге міндетті.
«N» көлік компаниясының «Т» жеке тұлғасына көлік қызметтерін көрсету фактісі электрондық шот-фактуралармен, орындалған жұмыстар актілерімен, салыстырып тексеру актілерімен және ақша қаражатын аударумен расталады.
Мысалы, «Тауарлар, жұмыстар, көрсетілетін қызметтер бойынша деректер» G. бөліміне сәйкес электрондық шот-фактура бойынша «N» көлік компаниясы «Т» жеке тұлғасына 13 011,4 мың теңге сомасына, оның ішінде КЗХ аумағы бойынша 1 300,5 мың теңге сомасына көлік-экспедициялық қызметтер және ТРК аумағы бойынша 10 739,2 мың теңге сомасына көлік-экспедициялық қызметтер көрсетті..
13 011,4 мың теңге мөлшеріндегі сома орындалған жұмыстар актісінде, сондай-ақ өзара есеп айырысуларды салыстыру актісінде көрсетілген.
Сондай – ақ, екінші деңгейдегі банк ұсынған ақпаратқа сәйкес, «Т» жеке тұлғасы «N» көлік компаниясының ақша қаражатын «т/ж қызметін тасымалдау» төлем мақсатымен аударған.
Бұл ретте №002 хатта көлік компаниясы КЗХ деп Қазақстан, ал ТРК деп Түркіменстан ұғынатынын хабарлайды.
Осылайша, жоғарыда көрсетілген фактілер көлік компаниясының жеке тұлғаға «Т» Қазақстан Республикасының аумағынан тыс тауарларды жеткізу бойынша қызметтер көрсеткенін растайды. Осыған байланысты, тауардың кедендік құнына тауарды жеткізу бойынша көліктік шығыстар енгізілуі тиіс.
Кеден органының кедендік құнға көлік шығыстарын «Т» жеке тұлғасы төлегеннен артық енгізгені туралы жанама мән-жайларды мынаны атап өтеміз.
Кеден органы тауарлардың кедендік құнына кодекстің 426-бабының 1-тармағы шеңберінде «N» көлік компаниясы ресми ұсынған көлік шығыстарын енгізді, яғни ұсынылған ақпараттың дұрыстығына күмән жоқ.
Кодекстің 65-бабына сәйкес тауарлардың кедендік құны және оны айқындауға қатысты мәліметтер дұрыс, саны жағынан айқындалатын және құжатпен расталған ақпаратқа негізделуге тиіс.
Кодекстің 66-бабына сәйкес әкелінетін тауарлардың кедендік құны олармен жасалған мәміле құны, яғни осы тауарлар Еуразиялық экономикалық одақтың кедендік аумағына әкету үшін сатылған кезде олар үшін іс жүзінде төленген немесе төленуге жататын және Кодекстің 67-бабына сәйкес толықтырылған баға болып табылады.
Кодекстің 67-бабында әкелінетін тауарлардың кедендік құнын олармен жасалған мәміле құны бойынша айқындау кезінде осы тауарлар үшін іс жүзінде төленген немесе төленуге жататын бағаға қосымша есепке жазулар қосылатыны, оның ішінде:
- әкелінетін тауарларды Еуразиялық экономикалық одақтың кедендік аумағына келу орнына дейін тасымалдауға (тасымалдауға) арналған шығыстар;
- әкелінетін тауарларды тиеуге, түсіруге немесе қайта тиеуге және оларды Еуразиялық экономикалық одақтың кедендік аумағына келу орнына дейін тасымалдауға (тасымалдауға) байланысты өзге де операцияларды жүргізуге арналған шығыстар кіреді.
Сондай-ақ жоғарыда көрсетілген бапта әкелінетін тауарлардың кедендік құны, оның ішінде әкелінетін тауарларды Еуразиялық экономикалық одақтың кедендік аумағына келген жерінен, олар іс жүзінде төленген немесе төленуге жататын бағадан бөлінген жағдайда, декларант мәлімдеген және Еуразиялық экономикалық одақтың кедендік аумағы арқылы тасымалдауға (тасымалдауға) арналған шығыстарды қамтымауға тиіс екендігі белгіленген. ол құжатпен расталған.
Осылайша, кеден органы тауарлардың кедендік құнына «Т» жеке тұлғасының Түркменстан аумағы бойынша тауарларды жеткізу бойынша шеккен көліктік шығыстарын енгізді.
Сонымен бірге, «Т» жеке тұлғасымен тауардың кедендік құнын төмендетуге байланысты бір ТД бойынша кедендік төлемдер мен салықтарды есептеуге дау айтылмайды.
Апелляциялық комиссияның шешімімен кедендік тексеру нәтижелері заңды деп танылды.
