Учёт

ӨБТК бойынша төлемдерді есептеу

405

Кедендік даулар

Заңды тұлға

Өзге мәселелері


Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігі (бұдан әрі – уәкілетті орган) «К» компаниясынан аумақтық мемлекеттік кірістер департаментінің (бұдан әрі – кеден органы) тексеру нәтижелері туралы хабарламаға шағым алды.

Іс материалдарынан көрініп тұрғандай, кеден органы «Қазақстан Республикасындағы кеден ісі туралы» 20.07.1995ж. №2368 Заң күші бар Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығына (бұдан әрі – кеден ісі туралы 20.07.1995ж. Жарлық) сәйкес әкелінетін тауарларға кеден баждарының ставкалары бойынша кеден баждарын төлеу мәселесі бойынша кедендік тексеру жүргізді. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 12.06.1997ж. Сондай-ақ «кеден төлемдерінің мөлшерлемелері туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 07.11.1995ж. №1479 қаулысына сәйкес кедендік ресімдеу үшін 0,2% мөлшерінде алым төлеу бойынша жалпы сомасы 41 761,3 мың теңгеге хабарлама шығарылды.

«К» компаниясы кеден органының тұжырымдарымен келіспей, апелляциялық шағыммен жүгінді, онда кеден органы шешімінің күшін жоюды сұрайды.

Мәселен, «К» компаниясы кедендік тексеру актісіне сәйкес «К» компаниясы «О» компаниясының қосалқы мердігері болып табылатынын және импорттық және экспорттық операцияларды жүзеге асыру кезінде кедендік ресімдеу үшін кедендік құнның 0,2% мөлшерінде алым төлейтінін хабарлайды.

«Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің кейбір бұйрықтарына өзгерістер енгізу туралы» Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің 19.12.2018ж. №1093, сондай-ақ «Қазақстан Республикасының Бірыңғай бюджеттік сыныптамасының кейбір мәселелері» туралы Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің 07.11.2018ж. № 979 бұйрықтарымен Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің 18.09.2014ж. № 3403 бұйрығына өзгерістер мен толықтырулар енгізілді, БСК 105330 – «жер қойнауын пайдаланушылардың өзге де түсімдері» кодымен толықтырылды.

Сонымен бірге, «К» компаниясы жер қойнауын пайдаланушы болып табылмайды және тиісті алымдарды тұрақты негізде төлейді деп бекітеді.

Осылайша, «К» компаниясы өз қызметі барысында тұрақты негізде кедендік алымдар мен салықтарды келесі кодтар бойынша төлейді:

1. БСК 106201 - Қазақстан Республикасының кеден заңнамасына сәйкес төленетін кедендік алымдар;

2. БСК 106101 - Еуразиялық экономикалық одақ туралы Шартқа сәйкес төленетін кедендік әкелу баждары (баламалы қолданылатын өзге де баждар, салықтар мен алымдар);

3. БСК 105102 - Ресей Федерациясының аумағынан импортталатын тауарларға салынатын қосылған құн салығынан басқа, Қазақстан Республикасының аумағына импортталатын тауарларға салынатын қосылған құн салығы.

«К» компаниясының пікірі бойынша, кеден органының тұжырымдары жер қойнауын пайдалануға арналған келісімшарттар шеңберінде тауарларды әкелу кезінде төленетін кедендік әкелу баждары 105330 БСК төлеуге жататыны дәлелді емес, өйткені 105330 БСК жер қойнауын пайдаланушылардан түсетін өзге де түсімдер болып табылады, «К» компаниясы жер қойнауын пайдаланушы болып табылмайды, кедендік әкелу баждары 106101 БСК (әкелу кедендік баж) төленген.

Кеден органы 105330 БСК кедендік әкелу баждары болып табылады деген қорытынды жасай отырып, 105330 – «жер қойнауын пайдаланушылардың өзге де түсімдері» кодымен толықтырылған кодқа қайшы келеді.

«К» компаниясының пікірінше, ӨБТК келісім - шартында мердігер ұғымын дұрыс түсіндірмеу мемлекеттік кірістер органдары мен «О» компаниясы арасында келіспеушілік тудырды, бұл кейіннен «О» компаниясына тауар жеткізетін СЭҚ-қа қатысушы барлық қазақстандық компанияларда осындай тексерулерге алып келеді.

«К» компаниясы бұл дау осы мәселені шешуде негіз болып табылатынын және мұқият қарауды талап ететінін атап өтті.

«К» компаниясы «О» компаниясының хатында баяндалған Қазақстан Республикасының осы ӨБТК бойынша Тапсырыс беруші, ал Мердігер мұнай компаниялары болып табылатындығы туралы дәлелді көрсетеді, олардың әрқайсысы жеке-жеке Мердігер компания деп аталады. ӨБТК бойынша мақсаттарды іске асыру үшін «Б» және «А» Мердігерлік компаниялары «О» компаниясын Мердігерлердің тапсырмасы бойынша әрекет ететін Операциялық компания (ОПЕРАТОР) ретінде тағайындады және уәкілеттік берді, бұл «О» компаниясы Мердігер емес, осы келісім бойынша Оператор болып табылады дегенді білдіреді. Демек, егер «О» компаниясы Мердігер болмаса, онда «К» компаниясы Қосалқы мердігер болып табылмайды.

Тиісінше, «К» компаниясы ӨБТК бойынша жер қойнауын пайдаланушы болып табылмайды, басқа компаниялар сияқты оператор - компания үшін тауарлар мен қызметтерді жеткізуші болып табылады.

Баяндалғанның негізінде, «К» компаниясы салықтардың, кедендік төлемдердің және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің және өсімпұлдардың есептелген сомалары бойынша тексеру нәтижелері туралы хабарламаны заңды емес ретінде жоюды сұрайды.

СЭҚ қатысушысының дәлелдерін тексеріп, кеден органы ұсынған материалдарды зерттеп, уәкілетті орган мынадай қорытындыға келді.

«Қазақстан Республикасындағы кедендік реттеу туралы» Қазақстан Республикасы Кодексінің (бұдан әрі - Кодекс) 393-бабына сәйкес - Кеден органдарында тауарлардың Еуразиялық экономикалық одақтың кедендік аумағына әкелінгені және (немесе) Еуразиялық экономикалық одақтың кедендік аумағында орналасқандығы туралы ақпарат болған кезде, кеден органдары тауарларды шығару фактісін растайтын мәліметтерді тексеру мақсатында Еуразиялық экономикалық одақтың кедендік аумағында тұрған тауарларға қатысты кедендік бақылау жүргізуі мүмкін Еуразиялық экономикалық одақтың және (немесе) Қазақстан Республикасының кеден заңнамасын бұза отырып жүзеге асырылады.

Қаралатын жағдайда, «О» компаниясымен 2018 жылдан бастап 2021 жылға дейінгі кезеңде «К» компаниясымен жасалған ассортименттегі тауарларды жеткізуге арналған келісімшарттардың талаптарын орындау шеңберінде майлау және салқындату материалдары, құрылғылар және олардың қосалқы бөлшектері – тауарларды әкелу жүзеге асырылды. Тауарлар ішкі тұтыну үшін шығарудың кедендік рәсіміне орналастырумен тауарларға арналған 54 декларация бойынша ресімделді.

«К» компаниясы «О» компаниясының алдында жасалған келісім-шарттардың талаптарына сәйкес тауарларды адал және толық жеткізу міндеттемесін қабылдайды.

Тауарларды декларациялау кезінде кедендік ресімдеу үшін кедендік алымдар және кедендік әкелу баждары ТД беру күніне қолданыстағы заңнамада белгіленген ставкалар бойынша және мөлшерде төленді.

Кейіннен кеден органы кедендік тексеру жүргізді, оның нәтижелері бойынша жалпы сомасы 41 761,3 мың теңгеге кедендік төлемдер мен салықтарды есептей отырып, тексеру нәтижелері туралы хабарлама шығарылды, оның ішінде:

- кедендік ресімдеу үшін кедендік алымдар (106201) - 4 423,4 мың теңге;

- өсімпұл алымдар - 999,8 мың теңге;

- кедендік әкелу бажы (105330) - 28 306,8 мың теңге;

- баж салығы - 6 790,4 мың теңге;

- ҚҚС (105102) - 1 105,2 мың теңге;

– өсімақы - 135,8 мың теңге.

Қазақстан Республикасы Президентінің «Қазақстан Республикасындағы кеден ісі туралы» 20.06.1995ж. № 2368 Заң күші бар Жарлығына сәйкес Мердігердің, оның қосалқы мердігерлерінің және Оператордың кеден бажын төлеуін белгілейтін ӨБТК ережесінің және салық режимі туралы Нұсқаулықтың нормалары кедендік төлемдер мен салықтарды есептеу үшін негіз болды, сондай-ақ кедендік ресімдегені үшін кеден құнының 0,2% мөлшерінде алым төлеу (07.11.1995ж. №1479 ҚР ПП).

Бұл ретте тексеру актісінің нәтижелі бөлігінде қайтаруға жататын кедендік төлемдер мен салықтардың сомалары көрсетілген:

- кедендік ресімдеу үшін кедендік алымдар (106201) - 507,9 мың теңге;

- кедендік әкелу бажы (106101) - 29 950,7 мың теңге;

- ҚҚС - 839,8 мың теңге.

«К» компаниясы осы тексеру нәтижелерімен келіспейді, сондай-ақ бір БСК-дан екіншісіне аудару арқылы төленген соманы есептеуге болады деп есептейді.

Кодекстің 479-бабына сәйкес уәкілетті орган шағымды қарау кезінде жоспардан тыс көшпелі кедендік тексеруді тағайындауға құқылы.

Тексеру актісінде бар мәліметтердің дәлелді шешім шығару үшін жеткіліксіз екенін ескере отырып, уәкілетті органның шағымды қарау барысында шағымдалған кезеңге «К» компаниясына 09.10.2021ж. хатпен кедендік тексеру тағайындалды.

Тексеру қорытындысы бойынша кеден органы 04.02.2022ж. кедендік тексеру актісін шығарды.

04.02.2022ж. кедендік тексеру актісінен (бұдан әрі - қосымша тексеру актісі) мыналар анықталды.

«К» компаниясы мен «О» компаниясы арасында тауарларды жеткізуге келісімшарттар жасалды, олар бойынша тексерілетін кезеңде «О» компаниясының атына тауарларды өткізу бойынша шот-фактуралар қойылды.

«О» компаниясының атына сатылған тауарларға «К» компаниясы 54 ТД бойынша кедендік ресімдеу жүргізді.

Келісім-шарттар, шот-фактуралар және ТД бөлінісінде «О» компаниясының атына тауарларды өткізу бойынша егжей-тегжейлі ақпарат қосымша тексеру актісінде көрсетілген.

ӨБТК ережелеріне және салық режимі туралы нұсқаулыққа сәйкес Мердігер, оның Қосалқы мердігерлері мен Операторы кеден ісі туралы 20.07.1995ж. Жарлыққа сәйкес кедендік төлемдер мен салықтарды төлейді.

Бұл ретте ӨБТК-нің 5-қосымшасының XXXII бабына сәйкес Мердігер кез келген жобаларды дайындауға, кез келген материалдарды немесе тауарларды жеткізуге, кез келген қызметтерді көрсетуге немесе жобаның кез келген бөлігін орындауға қосалқы мердігерлік беретін кез келген тұлға Қосалқы мердігер болып табылады.

Салық режимі туралы Нұсқаулықтың 20-тармағына сәйкес қосалқы мердігер қызмет бойынша тауарлар мен көрсетілетін қызметтерді алу жөнінде Мердігермен қарым-қатынасы бар жеке немесе басқа тұлға болып табылады.

«К» компаниясының «О» компаниясының атына тауарларды өткізу фактісі (03.11.2021ж. түсіндірмелер) жоққа шығарылмайды және тиісті түрде қойылған шот-фактуралармен және тауарларды тарапқа беруге арналған жүкқұжаттармен расталады.

Баяндалғанның негізінде, кеден органы «К» компаниясы «О» компаниясының қосалқы мердігері болып табылады және ӨБТК ережелері «К» және «О» компаниялары арасындағы өзара қарым-қатынастарға қолданылады деп есептейді.

ӨБТК-нің 19.7-бөлімінде Мердігер, оның Қосалқы мердігерлері мен Операторы кеден ісі туралы Жарлыққа сәйкес «Шетелдік инвестициялар туралы» Қазақстан Республикасы Заңының ережелерінде енгізілген өзгерістерді ескере отырып, кедендік баждарды төлейді деп көзделген.

Сондай-ақ ӨБТК және Нұсқаулықтың 10-тарауының 31-тармағының ережелеріне сәйкес Мердігер өзіне қызмет көрсететін немесе тауарларды сататын өзінің Қосалқы мердігерлеріне осындай Қосалқы мердігерлер мен олардың қызметкерлері салық заңнамасына сәйкес салық төлеуге тиіс екенін хабарлауға тиіс.

Бұл ретте, Оператор Мердігердің атынан агент ретінде іс-әрекеттерді орындайтынын және Мердігердің құқықтарын, артықшылықтарын, өкілеттіктері мен міндеттемелерін іске асыратынын, ал Операциялық компания келісім бойынша Оператордың функцияларын орындау үшін Оператор құрған заңды тұлғаны білдіретінін атап өткен жөн.

ӨБТК жасасу кезінде қолданылған 20.07.1995ж. кеден ісі туралы Жарлықтың 110-бабына сәйкес әкелінетін тауарларға кеден баждарының ставкаларын Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілеген және Қазақстан Республикасы Үкіметінің 12.06.1997ж. №960 қаулысымен бекітілген.

20.07.1995ж. кеден ісі туралы Жарлықтың 118-бабына сәйкес кедендік шекара арқылы өткізілетін тауарларды кедендік ресімдеу үшін Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайтын тәртіппен және мөлшерде кедендік алымдар алынады. Заңды және жеке тұлғалар кедендік шекара арқылы өткізетін тауарларды кедендік ресімдеу үшін «кедендік төлемдер ставкалары туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 07.11.1995ж. №1479 қаулысымен тауарлардың кедендік құнының 0,2% мөлшерінде кедендік алым мөлшерлемесі (ӨБТК жасасу кезінде қолданыста болған).

Осыған ұқсас ережелер салық режимі туралы Нұсқаулықтың 115, 117-тармақшаларында көзделген, оған сәйкес импорттық және экспорттық операцияларды жүзеге асыру кезінде Мердігер мен оның Қосалқы мердігерлері кедендік ресімдеу үшін алым төлеуді кедендік құнның 0,2%-ы мөлшерінде жүргізеді және кеден ісі туралы 20.07.1995ж. Жарлыққа сәйкес 01.10.1997ж. өзгерістер мен толықтырулармен осы Нұсқаулықтың № 9 қосымшасында келтірілген әкелінетін тауарларға кедендік баж ставкалары бойынша кедендік баждарды төлейді,.

Еуразиялық экономикалық одақ Кеден кодексінің (бұдан әрі – ЕАЭО КК) 460-бабының 2-тармағында осы Кодекс күшіне енгенге дейін Қазақстан Республикасында жер қойнауын пайдалану (отын-энергетика секторы) саласында туындаған және ол күшіне енгеннен кейін туындайтын құқықтық қатынастарға Қазақстан Республикасының кеден заңнамасы қолданылатыны белгіленген, оған сәйкес тиісті нормативтік құқықтық актілер қолданылады. келісім-шарттар, ал Қазақстан Республикасының осындай кеден заңнамасымен реттелмеген бөлігінде ЕАЭО КК ережелері қолданылады.

Қазақстан Республикасы Қаржы Министрінің «Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің кейбір бұйрықтарына өзгерістер енгізу туралы» 19.12.2018ж. № 1093 және 07.11.2018ж. № 979 бұйрықтарына сәйкес Қазақстан Республикасы Қаржы Министрінің «Қазақстан Республикасының Бірыңғай бюджеттік сыныптамасының кейбір мәселелері» 18.09.2014ж. №403 бұйрығына өзгерістер мен толықтырулар енгізілді.

Жоғарыда көрсетілген бұйрықтарға сәйкес Қазақстан Республикасының Бірыңғай бюджеттік 105330 – «Жер қойнауын пайдаланушылардан түсетін өзге де түсімдер» кодымен толықтырылды.

Осылайша, жер қойнауын пайдалануға арналған келісімшарттар шеңберінде тауарларды әкелу кезінде төленетін кедендік әкелу баждары 105330 БСК-ға төленуге жатады.

Қаралып отырған мәселе бойынша сот практикасына қатысты қосымша тексеру актісінде сот талқылауларының нәтижелері көрсетілген.

Осылайша, 2016 жылы «О» компаниясына қатысты жүргізілген кедендік тексеру нәтижелері бойынша «О» компаниясы ұйғарылды:

«Қазақстан Республикасы Президентінің «Қазақстан Республикасындағы кеден ісі туралы» 1995 жылғы 20 шілдедегі № 2368 Заң күші бар Жарлығына сәйкес, Қазақстан Республикасы Үкіметінің 1997 жылғы 12 маусымдағы № 960 қаулысымен бекітілген тізбе бойынша, сондай-ақ кедендік әкелу баждарын төлеу қажеттігі туралы шаралар қабылдасын және өзінің Қосалқы мердігерлерін хабардар етсін импорттық және экспорттық операцияларды жүзеге асыру кеден құнының 0,2% -0,4% мөлшерінде кедендік ресімдеу үшін алым төлеуді жүргізсін (1995 жылғы 7 қарашадағы № 1479 ҚР ПП)»

«О» компаниясы бұл талапқа сотқа шағым берді және кейіннен сот талқылауы процесінде талап арызды кері қайтарып алды.

Кеден органы «О» компаниясының қосалқы мердігерлеріне қатысты 4 кедендік тексеру жүргізді, оларға кейіннен шағым жасалды:

• Мамандандырылған ауданаралық экономикалық сотқа 2 шағым;

• 1 қалалық сотқа шағым;

• Қазақстан Республикасының Жоғарғы сотына 2 шағым.

СЭҚ-қа қатысушылардың барлық шағымдары бойынша сот органдары кеден органы әрекеттерінің заңдылығы туралы шешім қабылдады.

Сондай-ақ қосымша тексеру жүргізу кезінде әрбір ТД бөлінісінде төленген сомамен салыстырғанда айырманы көрсете отырып, кедендік төлемдер мен салықтардың есебі қайтадан жүргізілді.

Есептеуді жүргізу кезінде Қазақстан Республикасы Үкіметінің 1997 жылғы 12 маусымдағы №960 қаулысымен бекітілген тізбе бойынша мөлшерлемені дұрыс қолданбау фактілері анықталды.

СЭҚ ТН коды бойынша – 3820 00 000 0 28.12.2018ж. ТД (№7 тауар) бойынша ресімделген баж мөлшерлемесі 5% мөлшерінде қолданылды, ал баж мөлшерлемесі тауар құнының 10%-ы болуы тиіс.

СЭҚ ТН коды бойынш – 8481 80 819 9 17.07.2019ж. ТД (тауар №9) бойынша ресімделген және СЭҚ ТН коды бойынша – 8481 80 739 9 03.04.2020ж. ДТ (№3, №4 және №5 тауарлар) бойынша ресімделген 0% мөлшеріндегі мөлшерлемелер қолданылған, сол кезде тауар құнының 10% мөлшеріндегі кедендік баж мөлшерлемесіне салық салынуы тиіс.

Бұдан басқа, кедендік алым мен ҚҚС есептеу кезінде көрсетілген төлемдер мөлшерінің тиісінше 142,8 мың теңге және 105,6 мың теңге сомасына заңсыз ұлғаюына әкеп соққан арифметикалық қате есептеу фактілері анықталды.

Осылайша, қосымша тексеру нәтижелері бойынша есептелген кедендік төлемдер мен салықтардың жалпы сомасы:

- кедендік ресімдеу үшін кедендік алымдар (БСК 106201) - 4 280,6 мың теңге, өсімпұл – 973,6 мың теңге;

- жер қойнауын пайдаланушылардан түсетін өзге де түсімдер (БСК 105330) - 28 605,8 мың теңге, өсімпұл - 6 877,1 мың теңге;

– тауарлар импортына ҚҚС (БСК 105102) – 999,6 мың теңге, өсімпұл - 111,7 мың теңге.

Барлығы - 41 848,4 мың теңге, оның ішінде негізгі қарыз - 33 886,0 мың теңге және өсімпұл - 7 962,4 мың теңге.

Кедендік төлемдер мен салықтарды есепке жатқызуды (қайтаруды) жүргізуге қатысты Кодекстің 108-бабының 4-тармағына сәйкес кедендік баждардың, кедендік алымдардың, салықтардың, өсімпұлдардың, пайыздардың қате төленген сомаларын есепке жатқызу (қайтару) Кодекстің 112-бабына сәйкес жүргізілетінін хабарлаймыз.

2019 жылы жүргізілген кедендік тексеруге қатысты қосымша тексеру актісінде 2019 жылы кеден органы «К» компаниясына қатысты кедендік тексеру жүргізбегені көрсетілген. Демек, бұл ақпарат алдыңғы тексеру актісінде қате енгізілген.

Апелляциялық комиссияның шешімімен 142,8 мың теңге (4 423,4 – 4 280,6) сомасындағы кедендік алымды және 105,6 мың теңге (1 105,2 – 999,6) сомасындағы ҚҚС есептеу бөлігінде кедендік тексеру нәтижелері заңсыз деп танылды, ал қалған бөлігінде кедендік төлемдер мен салықтарды есептеу заңды деп танылды.

Теги: ӨБТК