ҚР Қаржы министрлігі (бұдан әрі-уәкілетті орган) корпоративтік табыс салығын (КТС) есептеу туралы аумақтық мемлекеттік кірістер департаментінің (бұдан әрі – салық органы) тексеру нәтижелері туралы хабарламаға «К» компаниясының апелляциялық шағымын алды.
Іс материалдарынан көрініп тұрғандай, салық органы 2018ж.01.01. бастап 2021ж.06.04. аралығындағы кезеңде салықтар мен бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді есептеудің дұрыстығы және уақытылы төлеу мәселесі бойынша «К» компаниясына кешенді салықтық тексеру жүргізді, оның нәтижелері бойынша 6 126,7 мың теңге сомасында КТС, 17 830,7 мың теңге сомасында төлем көзінен салық салынатын табыстардан жеке табыс салығын, 16 939,1 мың теңге сомасындағы әлеуметтік салықты есептеу, 177,0 мың теңге сомасында залалды азайту.
«К» Компаниясы салық органының тұжырымдарымен келіспей, апелляциялық шағыммен жүгінді, онда салық органының КТС есептеу бөлігіндегі шешімінің күшін жоюды сұрайды.
1. 2019 жылғы жиынтық жылдық табысты күмәнді міндеттемелер бойынша табыс сомасына арттыруға қатысты.
Шағымда «К» компаниясының тексеру барысында қызметкерлер мен тартылған тұлғаларды ұстауға "К" компаниясының әкімшілік-шаруашылық шығыстарына басшының ақша қаражатын алуын растайтын құжаттар (01.01.2018 ж., 11.01.2019 ж. бұйрықтардың көшірмелері) ұсынылғаны атап өтілді.
Шағымда «К» компаниясы тексеру барысында «А» компаниясымен жасалған борышты аудару туралы келісім назарға алынбағанын көрсетеді.
Салықтық тексеру актісінен келіп шығатыны, 25.12.2017 ж. «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан Республикасы Кодексінің (Салық кодексі) 229-бабының 1-тармағын бұза отырып, «К» компаниясының «А» компаниясы алдындағы талап қою мерзімінің өтуі бойынша қанағаттандырылмаған міндеттемелері 2019 жылғы жылдық жиынтық табысқа енгізілмеген.
Шағымды қарау барысында мыналар анықталды.
Салық кодексінің 226-бабы 1-тармағының 6) тармақшасына сәйкес салық төлеуші кірістерінің барлық түрлері оларға қосылған құн салығы мен акциз сомасын енгізбей, оның ішінде күмәнді міндеттемелер бойынша табыс жиынтық жылдық табысқа енгізіледі.
Бұл ретте, Салық кодексінің 230-бабының 1-тармағына сәйкес сатып алынған тауарлар (жұмыстар, көрсетілетін қызметтер) бойынша, сондай-ақ қызметкерлердің Салық кодексінің 322-бабының 1-тармағына сәйкес айқындалатын есептелген кірістері бойынша туындаған және осы баптың 2-тармағына сәйкес есептелетін үш жылдық кезең ішінде қанағаттандырылмаған міндеттемелер күмәнді деп танылады. Алынған кредиттер (қарыздар, микрокредиттер) бойынша күмәнді міндеттемелер бойынша табысқа алынған кредиттің (қарыздың, микрокредиттің) сомасы енгізілмейді.
Көрсетілген күмәнді міндеттемелер Салық кодексінің 10-бөлімінде айқындалған тәртіппен есепке жатқызудан алып тасталуға жататын қосылған құн салығын қоспағанда, салық төлеушінің жылдық жиынтық табысына енгізілуге жатады.
Салық кодексінің көрсетілген бабының 2-тармағында күмәнді міндеттеме бойынша табыс есептелетін үш жылдық кезең аяқталған салық кезеңінде танылатыны айқындалған.:
1) кредит (қарыз, микрокредит)шарттары бойынша туындаған күмәнді міндеттемелер бойынша – кредит (қарыз, микрокредит) шартының талаптарына сәйкес сыйақы төлеу мерзімі басталған күннен кейінгі күннен бастап;;
2) лизинг шарттары бойынша туындаған күмәнді міндеттемелер бойынша – лизинг шартының талаптарына сәйкес лизингтік төлемді төлеу мерзімі басталған күннен кейінгі күннен бастап жүзеге асырылады;
3) жұмыскерлердің есепке жазылған кірістері бойынша туындаған күмәнді міндеттемелер бойынша – осы Кодекстің 322-бабының 1-тармағына сәйкес жұмыскерлердің кірістері есепке жазылған күннен бастап жүзеге асырылады;
4) Осы тармақтың 1) – 3) тармақшаларында көрсетілмеген күмәнді міндеттемелер бойынша:
орындау мерзімі белгіленген сатып алынған тауарлар (жұмыстар, қызметтер) бойынша міндеттемені орындау мерзімі аяқталған күннен кейінгі күннен бастап;
орындау мерзімі белгіленбеген, сатып алынған тауарлар (жұмыстар, көрсетілетін қызметтер) бойынша міндеттеме бойынша тауар берілген, жұмыстар орындалған, қызметтер көрсетілген күннен бастап есептеледі.
Осылайша, жылдық жиынтық табысқа табыстың барлық түрлері, оның ішінде күмәнді міндеттемелер бойынша табыс қосылады, бұл ретте Салық кодексінің 230-бабы 2-тармағына сәйкес есептелетін, сатып алынған тауарлар (жұмыстар, көрсетілетін қызметтер) бойынша туындаған және үш жылдық кезең ішінде қанағаттандырылмаған міндеттемелер күмәнді деп танылады.
Қаралып отырған жағдайда, салықтық тексеру «К» компаниясының таратылуына байланысты 06.04.2021 ж.салықтық өтініш негізінде жүргізілді.
Салықтық тексеру актісінен көрініп тұрғандай, бухгалтерлік есеп деректері бойынша «А» компаниясынан ТМЗ және қызметтерден 31.12.2015 ж., 31.01.2016 ж., 29.02.2016 ж. және 31.03.2016 ж. шот-фактураларға сәйкес жалпы сомасы 65 567,3 мың теңге түсті, бұл ретте, «К» компаниясы 04.04.2016 ж. және одан кейінгі төлем тапсырмалары бойынша төлем жүргізді. 30.05.2016 ж. жалпы сомасы 34 456,5 мың теңге.
Осылайша, 30.05.2016 ж. жағдай бойынша «К» компаниясының «А» компаниясы алдындағы кредиторлық берешегінің сомасы 31 100.8 мың теңгені құрады (65 567,3 - 34 456,5), бұл ретте үш жылдық кезең 29.05.2019 ж.аяқталды, тиісінше салық кодексінің 230-бабы 2-тармағына сәйкес кредиторлық берешектің көрсетілген сомасы күмәнді деп танылады және 2019 жылғы жылдық жиынтық табысқа енгізілуге жатады, тиісінше салықтық тексеру нәтижелері бойынша 2019 жылғы КТС есептеу негізделген болып табылады.
2. Төлем көзінен салық салынатын табыстардан жеке табыс салығын және қызметкердің табысы бойынша әлеуметтік салықты есептеуге қатысты.
Салықтық тексеру актісінен "К" компаниясы Салық кодексінің 316-бабының 1-тармағын, 317-бабының 1-тармағын және 320-бабының 1-тармағын бұза отырып, салық агенті ретінде «Ш» қызметкерінің (басшысының) төлем көзінен салық салуға жататын табыстары бойынша жеке табыс салығын және әлеуметтік салықты есептемегені келіп шығады.
Шағымды қарау барысында мыналар анықталды.
Салық кодексінің 484-бабы 2-тармағының 1) тармақшасына сәйкес Қазақстан Республикасында қызметін тұрақты мекемелер арқылы жүзеге асыратын бейрезидент заңды тұлғалар үшін Салық кодексінің 322-бабы 1-тармағында көрсетілген жұмыскердің кірістері бойынша жұмыс берушінің шығыстары салық салу объектісі болып табылады.
Салық кодексінің 322-бабына сәйкес салық агенті болып табылатын жұмыс беруші есептеген және Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік туралы заңнамасына сәйкес шығыстар (шығындар) ретінде, оның ішінде жұмыс берушінің бухгалтерлік есебінде танылған мынадай кірістер қызметкердің салық салуға жататын кірістері болып табылады:
1) еңбек қатынастарының болуына байланысты жұмыс берушінің қызметкер меншігіне беруіне жататын, қолма-қол және (немесе) қолма-қол емес нысандағы ақша;
2) осы Кодекстің 323-бабына сәйкес жұмыскердің заттай нысандағы кірістері;
3) осы Кодекстің 324-бабына сәйкес жұмыскердің материалдық пайда түріндегі кірістері.
Салық кодексінің 324 - бабының 4) тармақшасына сәйкес жұмыскердің салық салуға жататын материалдық пайда түріндегі табысы, оның ішінде жұмыс берушінің жұмыскерге шығындарды өтеу кезінде-жұмыс берушінің қызметіне байланысты емес жұмыскердің шығындарын өтеуге арналған шығыстары болып табылады.
Сондай-ақ, Салық кодексінің 482-бабы 1-тармағының 4) тармақшасына сәйкес Қазақстан Республикасында қызметін тұрақты мекемелер арқылы жүзеге асыратын бейрезидент заңды тұлғалар әлеуметтік салықты төлеушілер болып табылады.
Салық кодексінің 484-бабының 2-тармағымен айқындалған, салық кодексінің 482-бабы 1-тармағының 3), 4) және 5) тармақшаларында көрсетілген төлеушілер үшін әлеуметтік салық бойынша салық салу объектісі шығыстар болып табылады:
1) Салық кодексінің 322-бабы 1-тармағында көрсетілген жұмыскердің кірістері бойынша жұмыс берушінің (оның ішінде Салық кодексінің 644-бабы 1-тармағының 20), 23) және 24)тармақшаларында көрсетілген жұмыс берушінің шығыстары);;
2) Салық Кодексінің 220-бабы 7-тармағында көрсетілген шетелдік персоналдың табыстары бойынша салық агентінің не оның лауазымы көрсетіледі
Баяндалғанның негізінде жұмыс берушінің жұмыскердің материалдық пайдасы түріндегі шығыстарына жеке табыс салығы салынуға жатады, сондай-ақ әлеуметтік салық салу объектісі болып табылады.
Салық кодексінің 190-бабы 3-тармағына сәйкес салық есебі Бухгалтерлік есеп деректеріне негізделеді. Бухгалтерлік құжаттаманы жүргізу тәртібі Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік туралы заңнамасында белгіленеді.
Бұл ретте "бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы" Қазақстан Республикасы Заңының (бұдан әрі – бухгалтерлік есеп туралы Заң) 6-бабының 3-тармағында операциялар мен оқиғалар бухгалтерлік есеп жүйесінде көрініс табатыны белгіленген, бұл ретте бухгалтерлік жазбаларды бастапқы құжаттардың түпнұсқаларымен барабар нығайтуды және бухгалтерлік жазбаларда барлық операциялар мен оқиғаларды көрсетуді қамтамасыз етуге тиіс.
Бухгалтерлік есеп туралы Заңның 7-бабының 1-тармағына сәйкес бухгалтерлік құжаттама бастапқы құжаттарды, бухгалтерлік есеп тіркелімдерін, қаржылық есептілікті және есеп саясатын қамтиды.
Бухгалтерлік жазбалар бастапқы құжаттар негізінде жүргізіледі. Бастапқы құжаттар операция немесе оқиға жасалған кезде не олар тікелей аяқталғаннан кейін жасалуға тиіс.
Бұл ретте, бухгалтерлік есеп туралы Заңның 7-бабы 3-тармағының 6) тармақшасына сәйкес қағаз және электрондық жеткізгіштердегі бастапқы құжаттарда міндетті деректемелер, атап айтқанда, операцияның жасалуына (оқиғаны растауға) және оның дұрыс ресімделуіне жауапты адамдардың лауазымдарының атауы, тегі, аты-жөні және қолдары болуға тиіс.
Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің 31.03.2015 ж. №241 бұйрығымен бекітілген бухгалтерлік есепті жүргізу қағидаларының 59-тармағына сәйкес есеп беретін сомалардың есебі әрбір қызметкер бөлінісінде жүргізіледі деп көзделген. Есеп беруге берілген қолма-қол ақша қаражатын есепке алу субъектінің есепке алу саясатымен регламенттеледі, бұл ретте мақсатына қарай есеп беретін тұлғаның аванстық есебін ұсыну, қолма-қол ақша қаражатын қайтару мерзімдері белгіленеді.
Нысаны Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің 20.12.2012 ж. №562 бұйрығымен бекітілген аванстық есепке субъект басшылығы қол қояды және бухгалтерлік қызметке тапсырылады. Бухгалтерлік қызмет аванстық есепті және есепте қалған қолма-қол ақша қаражатын уақтылы тапсыруды қамтамасыз етеді.
Осылайша, кәсіпорындағы кассалық операцияларды есепке алу және рәсімдеу тәртібі есеп саясатында көрінеді және бухгалтерлік есеп ережелерінде көрсетілген принциптерге негізделеді.
Қаралып отырған жағдайда, «К» компаниясының салықтық тексеру актісінде көрсетілгендей, тексеруге мынадай құжаттар ұсынылды: 2019 жылғы кассалық кітап, 11.01.2019 жылғы №1 кассалық шығыс ордері, 2019 жылғы айналым-сальдолық ведомость, «К» компаниясының есеп саясаты.
«К» компаниясының есеп саясатында "қаржылық активтер мен қаржылық міндеттемелерді есепке алу" II бөліміндегі "есеп беретін сомаларды есепке алуға қойылатын талаптар" 2.6-кіші бөлімінде Есеп беретін тұлғаның аванстық есебін ұсыну және ақша қаражатын қайтару мерзімі есеп беруге ақша қаражаты берілген оқиға немесе операция жасалғаннан кейін 5 күн ішінде белгіленетіні көрсетілген. Бұл ретте, аванстық есепке Басшылық қол қояды және аванстық есепті және есепте қалған қолма-қол ақша қаражатын уақтылы тапсыруды қамтамасыз ететін бухгалтерлік қызметке тапсырылады.
Бухгалтерлік есеп деректеріне сәйкес «К» «Ш» компаниясының басшысына әкімшілік-шаруашылық шығыстарға 178 306,8 мың теңге сомасында ақша қаражаты есеп беруге берілді (10.01.2019 ж.кассалық шығыс ордері).
Бұл ретте, 2019 жылғы КТС бойынша декларацияға және 2019 жылғы айналым-сальдо ведомосына "жылдық қаржылық есептіліктің құрамдауыштары туралы мәліметтер" 100.07-қосымшаға сәйкес жыл басындағы қысқа мерзімді дебиторлық берешек сомасы 210 024,9 мың теңгені құрады, бұл ретте есепті салық кезеңінің соңында дебиторлық берешек бойынша мәліметтер жоқ.
Демек, «Ш» компаниясы Әкімшілік-шаруашылық шығыстарға 178 306,8 мың теңге сомасында берген есеп беретін ақшалай қаражат жұмсалды.
Салық кодексінің 179-бабы 5-тармағының 1) және 2) тармақшаларына сәйкес шағымға салық төлеуші (салық агенті) өз талаптарын негіздейтін мән-жайларды растайтын құжаттар, іске қатысы бар өзге де құжаттар қоса берілетінін атап өткен жөн.
Алайда, салық кодексінің жоғарыда көрсетілген нормасын бұза отырып, "К" компаниясы шағымға әкімшілік-шаруашылық шығыстарға «Ш» берілген жұмсалған сомалар туралы аванстық есепті, сондай-ақ жүргізілген шығыстарды растайтын құжаттарды (жүкқұжаттар, БКМ чектері, жол жүру билеттері, тұрғын үйді төлеуге арналған шоттар және т.б.) қоса берген жоқ.
Сондай-ақ, 09.01.2018 ж.және 11.01.2019 ж. бұйрықтарда «К» «Ш» компаниясының директорына әкімшілік-шаруашылық операциялық шығыстарға «К» компаниясы директорының өкімі негізінде айқындалатын мерзімге және мөлшерлерде есеп беретін қолма-қол ақша қаражатын беру көрсетілген, бұл ретте «К» компаниясы шағымға «К» компаниясы директорының осы өкімі қоса берілмеген.
Осылайша, «К» компаниясы 2019 жылы қызметкерге («Ш» директоры) жеке табыс салығы салынуға жататын, сондай-ақ әлеуметтік салық салу объектісі болып табылатын 178 306,8 мың теңге сомасында материалдық пайда түрінде шығыстар жүргізді, тиісінше салықтық тексеру нәтижелері бойынша жеке табыс салығын және әлеуметтік салықты есептеу негізді болып табылады.
Апелляциялық комиссия отырысының қорытындысы бойынша шағымданған хабарламаны тексеру нәтижелері туралы өзгеріссіз, ал шағымды қанағаттандырусыз қалдыру туралы шешім қабылданды.
