Даудың түрі: салықтық даулар
Салық төлеуші санаты: заңды тұлға
Салық түрі: КТС және ҚҚС
Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігі (бұдан әрі-уәкілетті орган) мұнай секторы ұйымдарынан (КТС) түскен түсімдерді, өндірілген тауарларға қосылған құн салығын қоспағанда, мемлекеттік кірістер аумақтық департаментінің (бұдан әрі – салық органы) заңды тұлғалардан корпоративтік табыс салығын есептеу туралы тексеру нәтижелері туралы хабарламаға "К" компаниясының апелляциялық шағымын алды, Қазақстан Республикасының аумағында орындалған жұмыстар мен көрсетілген қызметтер (ҚҚС).
Іс материалдарынан көрініп тұрғандай, салық органы 01.01.2020ж. бастап 31.12.2021ж. дейінгі кезең үшін салықтардың және (немесе) бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің жекелеген түрлері бойынша салық міндеттемесін орындау мәселесі бойынша кешенді салықтық тексеру жүргізді, оның нәтижелері бойынша 42 955,2 мың теңге салық және 14 453,9 мың теңге өсімпұл сомасында КТС есептеу туралы хабарлама шығарылды. Салық сомасы 40 356,8 мың теңге және өсімақы 9 738,8 мың теңге, 380 319,4 мың теңге сомасында азайтылған шығын.
"К" компаниясы салық органының қорытындыларымен келіспей, апелляциялық шағыммен жүгінді, онда салық органының шешімінің күшін жоюды сұрайды. 25.12.2017ж. "Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы" Қазақстан Республикасы Кодексінің (Салық кодексі) 190, 242, 400-баптарын бұзу шағымданатын соманы және өсімпұлдың тиісті сомасын есептеу үшін негіз болып табылды.
Салық органының осы қорытындысымен "К" компаниясы "О" компаниясымен өзара есеп айырысулар бастапқы бухгалтерлік құжаттармен (шарттармен, қосымша келісімдермен, өзара есеп айырысуларды салыстыру актілерімен, орындалған жұмыстардың (көрсетілген қызметтердің) актілерімен) расталғандығына байланысты келіспейді. "К" компаниясының дәлелдерін тексеріп, салық органы ұсынған материалдарды зерттегеннен кейін уәкілетті орган мынадай қорытындыға келді.
Салық кодексіне сәйкес шегеруге жатпайтын шығыстарды қоспағанда, салық кодексінің 242 – бабының 1, 3 және 4-тармақтарына сәйкес салық төлеушінің табыс алуға бағытталған қызметті жүзеге асыруға байланысты шығыстары осы бапта және Салық Кодексінің 243-263-баптарында белгіленген ережелер ескеріле отырып, салық салынатын табысты айқындау кезінде шегерімге жатады.
Шегерімдерді салық төлеуші өзінің табыс алуға бағытталған қызметіне байланысты осындай шығыстарды растайтын құжаттар болған кезде іс жүзінде жүргізілген шығыстар бойынша жүргізеді. Халықаралық қаржылық есептілік стандарттарына және Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы заңнамасының талаптарына сәйкес айқындалатын болашақ кезеңдердің шығыстары олар жататын салық кезеңінде шегерілуге жатады.
Егер осы бапта және Салық Кодексінің 243 – 263-баптарында өзгеше белгіленбесе, осы бөлімнің мақсаттары үшін шығыстарды тану күнін қоса алғанда, оларды Тану халықаралық қаржылық есептілік стандарттарына және Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы заңнамасының талаптарына сәйкес жүзеге асырылады.
Халықаралық қаржылық есептілік стандарттарына және Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы заңнамасының талаптарына сәйкес шығыстарды тану тәртібі Салық кодексіне сәйкес шегерімдерді айқындау тәртібінен өзгеше болған жағдайда, көрсетілген шығыстар Салық кодексінде айқындалған тәртіппен салық салу мақсаттары үшін ескеріледі.
Салық кодексінің 400-бабының 1-тармағына сәйкес Салық кодексінің 367-бабы 1-тармағының 1) тармақшасына сәйкес қосылған құн салығын төлеуші болып табылатын тауарларды, жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді алушының есепке жатқызылатын ҚҚС сомасы, егер олар өткізу бойынша салық салынатын айналым мақсатында, сондай-ақ егер осы тармақтың 1) -4) тармақшаларында көрсетілген шарттар орындалса пайдаланылады немесе пайдаланылады.
Салық кодексінің 400-бабына сәйкес шот-фактура ҚҚС-ты есепке жатқызу үшін негіз болып табылатынын атап өткен жөн. Бұл ретте барлық ҚҚС төлеушілер үшін міндетті құжат болып табылатын шот-фактураны жазып беру Салық кодексінің 412-бабының талаптарына сәйкес жүзеге асырылады. Салық кодексінің 412-бабының 12-тармағына сәйкес шот-фактура салық төлеушінің бұйрығымен оған уәкілеттік берілген қызметкердің қолымен куәландырылуы мүмкін. Бұл ретте бұйрықтың көшірмесі тауарларды, жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді алушыларды көзбен таныстыру үшін қолжетімді болуға тиіс.
Салық кодексінің 190-бабының 2 және 3-тармақтарында есепке алу құжаттамасы: "бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы" Қазақстан Республикасының Заңына (бұдан әрі - бухгалтерлік есеп туралы Заң) сәйкес оны жүргізу бойынша міндет жүктелген тұлғалар үшін – бухгалтерлік құжаттаманы; тексерудің стандартты файлы - жеке тұлғалар үшін, осы файлды өз еркімен ұсынатын тұлғалар үшін-бастапқы есепке алу құжаттары; салықтық нысандар; салықтық есепке алу саясаты; салық салу объектілерін және (немесе) салық салуға байланысты объектілерді айқындау үшін, сондай-ақ салық міндеттемесін есептеу үшін негіз болып табылатын өзге де құжаттар.
Егер осы баптың 4-тармағында өзгеше белгіленбесе, салық есебі Бухгалтерлік есеп деректеріне негізделеді. Бухгалтерлік құжаттаманы жүргізу тәртібі Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы заңнамасында белгіленеді. Бухгалтерлік есеп туралы Заңның 6-бабының 1-тармағына сәйкес Бухгалтерлік есеп Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы заңнамасымен, сондай-ақ есеп саясатымен регламенттелген дара кәсіпкерлер мен ұйымдардың операциялары мен оқиғалары туралы ақпаратты жинаудың, тіркеудің және жинақтаудың реттелген жүйесін білдіреді.
Бухгалтерлік есеп туралы Заңның 7-бабының 1-тармағына сәйкес бухгалтерлік құжаттама бастапқы құжаттарды, бухгалтерлік есеп регистрлерін, қаржылық есептілікті және есеп саясатын қамтиды. Бухгалтерлік жазбалар бастапқы құжаттар негізінде жүргізіледі. Бастапқы құжаттар операция немесе оқиға жасалған сәтте не олар аяқталғаннан кейін тікелей жасалуы тиіс.
Бұдан басқа, Бухгалтерлік есеп туралы Заңның 7-бабының 6) тармақшасына сәйкес қағаз және электрондық жеткізгіштердегі бастапқы құжаттарда міндетті деректемелер болуға тиіс, мұнда басқалармен қатар операция жасауға (оқиғаны растауға) жауапты адамдардың лауазымдарының атауын, тегін, аты-жөнін және қолын көрсету және оның дұрыстығы көзделген (оның) ресімдеу.
Осылайша, салық төлеушінің шығыстары тауарлар, жұмыстар, көрсетілетін қызметтер бойынша шығыстар табыс алуға бағытталуы және салық салынатын айналым мақсатында пайдаланылуы тиіс, сондай-ақ басшы мен бас бухгалтер немесе салық төлеушінің бұйрығымен осыған уәкілеттік берілген қызметкер қол қойған тиісті құжаттармен расталған жағдайда, ҚҚС бойынша шегерімдерге және есепке жатқызылуға жатады. Бұл ретте Салық кодексінің нормаларына сәйкес салық есебі Бухгалтерлік есеп деректеріне негізделеді. Бухгалтерлік құжаттаманы жүргізу тәртібі Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы заңнамасында белгіленеді.
Қаралып отырған жағдайда, салықтық тексеру нәтижелері бойынша 2020 жылы құрылыс-монтаждау жұмыстарын көрсету бойынша "O" компаниясымен өзара есеп айырысу бойынша есептен 509 126,0 мың теңге сомасында және 2021 жылғы 2 тоқсандағы есептен ҚҚС 40 356,8 мың теңге сомасында шегерімдерден шығыстар мен ҚҚС алып тасталды. Төлем Қолма-қол ақшасыз есеп айырысу арқылы жүзеге асырылады. ҚР БСАЖ сәйкес "O" компаниясының басшысы "Т" жеке тұлғасы болып табылады.
Негізгі қызмет түрі: "1, 2 санаттағы стационарлық сауда объектілерін қоспағанда, тұрғын емес ғимараттар салу". "O" компаниясы орналасқан жері бойынша жоқ, ол 23.12.2019ж., 12.04.2021ж., 28.04.2022ж., 29.06.2022ж., 02.09.2022ж., 20.12.2022ж., 14.06.2023ж., 21.11.2023ж. салықтық зерттеулер актілерімен расталады., 05.02.2024ж. "O" компаниясы орналасқан жері бойынша болмауына байланысты 25.05.2021ж. ҚҚС бойынша есептен шығарылды.
СОНО АЖ сәйкес: - 2020 жылғы КТС бойынша декларация (100.00-Нысан) нөлдік мәндермен ұсынылған; - жеке табыс салығы және әлеуметтік салық бойынша декларацияда (200.00-нысан) 2020 жылғы 1-4 тоқсанда 4 қызметкер, 2021 жылғы 1-4 тоқсанда 1 қызметкер көрсетілген. Жоғарыда айтылғандардан "O" компаниясында материалдық-техникалық база, қойма үй-жайлары, қызметкерлер жоқ екендігі шығады.
Салық кодексінің 143-бабының 1-тармағына сәйкес салық органы осындай операциялар туралы қосымша ақпарат алу, көрсетілген операциялар барысында туындайтын мәселелер бойынша операциялардың фактісі мен мазмұнын растау мақсатында оған қатысты кешенді немесе тақырыптық тексеру жүргізілетін салық төлеушімен (салық агентімен) операцияларды жүзеге асырған адамдарды тексеру қарсы тексеру болып табылады салық төлеушінің (салық агентінің).
Қаралып отырған жағдайда, қарсы тексеру жүргізу үшін Мемлекеттік кірістер департаменті 03.11.2023ж. бастап мемлекеттік кірістер басқармасына "O" компаниясымен өзара есеп айырысу бойынша қарсы салықтық тексеру жүргізуге жолдады, ол бойынша сұрау салудың орналасқан жері бойынша болмауына байланысты 21.11.2023ж. тоқтатылғаны туралы жауап алынды, 05.02.2024ж. салықтық тексеру актісі жасалдыг. Осыған байланысты, орналасқан жері бойынша болмауына байланысты "O" компаниясына қарсы тексеру жүргізу мүмкін болмады.
Мәселен, "O" компаниясы "К" компаниясының атына айналым сомасы 509 126,0 мың теңге және ҚҚС сомасы 61 095,1 мың теңге болатын келесі электрондық шот-фактуралар жазып берілді: -ESF-071140010789-20200211-43492584 172 819,4 мың теңге сомасына, "Құрылыс-монтаж жұмыстары"20 738,3 мың теңге сомасында ҚҚС; -ESF-071140010789-20210513-21900563 126 381,1 мың теңге сомасына, "Құрылыс-монтаж жұмыстары" 15 165,7 мың теңге сомасында ҚҚС; -ESF-071140010789-20210513-23119321 209 925,5 мың теңге сомасына, "Құрылыс-монтаж жұмыстары" 25 191,1 мың теңге сомасында ҚҚС. "O" компаниясының ЭШФ АЖ деректеріне сәйкес құрылыс-монтаждау жұмыстары бойынша жеткізуші "I"компаниясы болып табылады.
"I" компаниясы №ESF шот-фактурасын жазды-081040003030-20200328-60987151 (құрылыс-монтаждау жұмыстары) 9 378,4 мың теңге сомасына және "O"компаниясының атына 1 125,4 мың теңге сомасында ҚҚС. 27.01.2020ж., 10.02.2020ж., 24.02.2020ж. жағдай бойынша "О" компаниясында "Нұра СЭС 100 МВт" жобасын іске асыру жөніндегі есепте 190 адам санындағы персонал және объектідегі 7 бірлік санындағы Құрылыс техникасы көрсетілгенін атап өткен жөн.
Сонымен қатар, 2020 жылғы 2, 3, 4 тоқсандар үшін ЖТС бойынша декларацияда "I" компаниясындағы ЖТС АЖ деректеріне сәйкес жұмыскерлер саны 2 адамды құрайды, ал "O" компаниясында 2020 жылғы 1-4 тоқсандар үшін ЖТС бойынша декларацияда (т.200.00) . 4 қызметкер көрсетілді, 2021 жылдың 1-4 тоқсанында 1 қызметкер көрсетілді.
Демек, "O" компаниясында құрылыс-монтаждау жұмыстарын орындау үшін еңбек ресурстары жоқ, сондай-ақ құжаттар (атқарылған жұмыс туралы есептер, дербес деректерді (Т.А.Ә., ЖСН) көрсете отырып, тартылған қызметкерлердің жұмыстарын орындау және төлеу жөніндегі ведомостар) жоқ. Сондай-ақ "Нұра СЭС 100 МВт" жобасын іске асыру жөніндегі есепте "O" компаниясы аяқталған жұмыстарды жүргізгені көрсетілген: УСҚ қоймасының қоршауын монтаждау; осьтерді геодезиялық бөлу: қоршаулар; күзетуді ұйымдастыру; Құрылыс қалашығының құрылысы; Аумақты жоспарлау; қоршау тіректеріне шурфтарды бұрғылау; 0,8 кВ Кабельді монтаждау; 20 кВ траншеяларды әзірлеу; 20 кВ Кабельді монтаждау; оптика төсеу; КТП іргетасын монтаждау; инверторлар үшін тіректерді монтаждау; солар кабелі үшін траншеяларды әзірлеу; КТП монтаждау.
Жоғарыда аталған жұмыстарды орындау үшін еңбек ресурстарының болуы талап етілетінін атап өткен жөн, алайда жоғарыда көрсетілгендей, "O" компаниясында 2020 жылы 4 қызметкер, 2021 жылы 1 қызметкер болған, сондықтан "OrdaBilding KZ" ЖШС жоғарыда аталған жұмыстарды "К"компаниясының атына орындай алмады. Осылайша, ЭШФ АЖ деректеріне сәйкес "К" компаниясының атына құрылыс-монтаждау жұмыстарын орындау туралы мәліметтер жоқ. "К" компаниясы шағымға шарт, орындалған жұмыстардың (көрсетілген қызметтердің) актілері, өзара есеп айырысуларды салыстыру актісі, құрылыс объектісі бойынша атқарушылық құжаттама қоса берілді.
2.3-тармақта. 01.10.2019ж. шарт нысан бойынша жұмыстардың нәтижесі болып табылады: - шарттың талаптарына сәйкес салынған Нақты объект оның негізгі функционалдық мақсаты бойынша одан әрі үздіксіз пайдалану үшін (жұмыстардың нәтижелері Тапсырыс берушімен ("К" компаниясы) шарттар бойынша үшінші тұлғалардың жұмыстары/жеткізілімдері және мердігердің ("O" компаниясы) осы Шарт бойынша міндеттемелеріне кірмейтін өзге де жұмыстар/жеткізілімдер болып табылмайды). Әрбір объект толық жабдықталуы, орнатылуы, сыртқы инфрақұрылымға қосылуы тиіс;
- Тапсырыс берушіге ("К" компаниясы) берілген орындаушылық және пайдалану құжаттамасы толық көлемде, 4 қағаз дана және электрондық нұсқада 2 дана; - объектіні пайдалануға қабылдау актісі. Тапсырыс беруші ("К" компаниясы) мердігерді ("O" компаниясы) хабардар ете отырып және мердігердің көмегімен объектіні пайдалануға қабылдау актісін дербес алады; - тараптар қол қойған орындалған жұмыс көлемін қабылдау актісі және орындалған жұмыс көлемін түпкілікті қабылдау актілері.
Бұл ретте, 01.10.2019 жылғы шартта көрсетілгендей. Орындаушылық құжаттама – атқарушылық сызбалар мен сызбаларды, жұмыс кестелерін, орындалған жұмыс көлемдерінің қабылдау актілері мен ведомостарын, техникалық шарттарды, нұсқаулықтарды, сертификаттарды, техникалық паспорттарды және жұмыстарды жүргізу кезінде қолданылатын жабдықтардың, конструкциялар мен бөлшектердің сапасын куәландыратын басқа да құжаттарды қоса алғанда, бірақ олармен шектелмей, объектінің техникалық жай-күйін көрсететін құжаттар жиынтығы, актілер жасырын жұмыстарды куәландыру туралы және жекелеген жауапты конструкцияларды аралық қабылдау туралы актілер, монтаждалған жабдықты жеке сынау туралы актілер, мердігер ("O" компаниясы) осы құжаттаманың нақты орындалған жұмыстарының сәйкестігі немесе оларға енгізілген, жұмыстарды жүргізуге жауапты тұлғалар жасаған өзгерістер туралы жазулармен, құрылыс алаңында мердігердің уәкілетті өкілдерін тағайындау туралы бұйрықтармен және "жұмыс өндірісіне" тапсырыс беруші ("К"компаниясы) мөртаңбасы бар басқа да құжаттамамен ұсынатын жұмыс құжаттамасының жиынтығы) мердігерге ("O" компаниясы) орындаушылық құжаттаманы дайындауға өз тарапынан қол қойылған техникалық тапсырманы жібереді.
Сондай – ақ, 01.10.2019 жылғы Шартта көрсетілген техникалық құжаттама-жобалық құжаттаманы, жұмыс құжаттамасын және Атқарушылық құжаттаманы қоса алғанда, жұмыстарды орындауға және құрылыс алаңына байланысты барлық құжаттама.
Шартқа сәйкес мердігер ("O" компаниясы) қандай да бір қосымша төлемдерді талап ету құқығынсыз жұмыс бағасының есебіне Тапсырыс берушіге ("К" компаниясы) шартты орындау шеңберінде жауапты тұлғаларды тағайындау туралы бұйрықтардың, сондай-ақ олардың осы Шарт бойынша құжаттарға қол қоюына сенімхаттардың көшірмелерін беруге міндеттенеді. Сондай-ақ, жұмыстарды орындау үшін ҚР заңнамасы негізінде бұйрықтарға сәйкес қажетті мөлшерде және қажетті біліктілікте жұмыс күшін (инженерлік-техникалық мамандарды, жедел және техникалық персоналды) тарту қажет.
Демек, "К" компаниясы салықтық тексеруге де, шағымға да жұмыс кестелері, жұмыс жүргізу кезінде қолданылатын нұсқаулықтар, жекелеген жауапты конструкцияларды аралық қабылдау туралы актілер, бұйрықтардың көшірмелері, сенімхаттар, инженерлік-техникалық мамандарды тарту жөніндегі ведомостар қоса берілмеген.
Айта кету керек, "O" компаниясы тарапынан "Т" жеке тұлғасы қол қойған 01.10.2019 жылғы Шарт Нұр-сұлтан қаласында жасалған, ал ҚР ҰҚК ШҚ Бүркіт АЖ деректеріне сәйкес "Т" жеке тұлғасы ҚР Мемлекеттік шекарасын кесіп өтпеген (ҚР-ға 16.10.2019ж. келген және 19.10.2019ж. шыққан). Бұл ретте "К" компаниясы құжаттарды пошта арқылы беруді растайтын құжаттарды ұсынбаған.
Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінің 393-бабының 1-тармағына сәйкес Тараптар арасында тиісті жағдайларда талап етілетін нысанда оның барлық елеулі талаптары бойынша келісімге қол жеткізілген кезде шарт жасалды деп есептеледі.
Сондай-ақ, жасырын жұмыстарды куәландыру актілеріне және жергілікті жерде күрделі құрылыс объектісінің осьтерін бөлу актілеріне "O" компаниясы учаскесінің бастығы "М" жеке тұлғасы қол қойғанын, алайда "К" компаниясы шағымға 22.11.2019 ж. №26-II бұйрық қоса берілмегенін атап өткен жөн. бұл жасырын жұмыстарды куәландыру актісінде және жергілікті жерде күрделі құрылыс объектісінің осьтерін бөлу актісінде көрсетілген.
Бұдан басқа, 03.02.220ж., 10.03.2020ж. және 19.05.2020ж. орындалған жұмыстардың (көрсетілген қызметтердің) актілеріне, сондай-ақ 03.02.2020ж. (21.02.2020ж. дейін) орындалған жұмыстарды қабылдау актісіне "Т" жеке тұлғасы қол қояды, ал ҚР ҰҚК ШҚ Бүркіт АЖ деректеріне сәйкес аталған азамат Қазақстан Республикасының Мемлекеттік шекарасына қол қояды қиылысқан 20.01.202024.01.2020ж. шыққан, яғни жоғарыда көрсетілген орындалған жұмыстардың (көрсетілген жұмыстардың) актілеріне қол қойылған кезде Қазақстан Республикасының аумағында болмаған.
Айта кету керек, "O" компаниясының электрондық шот-фактурасында "К" компаниясының атына жазылған айналымның жасалған күні 10.03.2020ж. көрсетілген, ал шот-фактураның өзі 13.05.2021ж., яғни Салық кодексінің 413-бабында көзделген шот-фактураларды жазып беру мерзімін бұза отырып жазылған. Сол сияқты электрондық шот-фактурада "К" компаниясының атына жазылған "O" компаниясы, айналымның жасалған күні 19.05.2020ж., ал шот-фактураның өзі 13.05.2021ж., яғни шот-фактураларды жазып беру мерзімін бұза отырып жазылды.
Салық кодексінің 179-бабына сәйкес шағымда шағым беруші тұлға өзінің талаптары мен осы мән-жайларды растайтын дәлелдемелерді негіздейтін мән-жайлар көрсетілетінін атап өткен жөн. Шағымға салық төлеуші (салық агенті) өз талаптарын негіздейтін мән-жайларды растайтын құжаттар қоса беріледі.
Көрсетілген фактілер мен мән-жайларды ескере отырып, "O" компаниясымен өзара есеп айырысу жөніндегі құжаттар (шарт, орындалған жұмыстардың (көрсетілген қызметтердің) актілері) операцияларды жасау фактісі туралы анық куәландыра алмайды және осы операциялардың бухгалтерлік есепте барабар көрсетілуін қамтамасыз ете алмайды және тиісінше шығыстарды шегерімдерге және ҚҚС-қа есепке жатқызу үшін негіз болып табылады Қазақстан Республикасы салық заңнамасының ережелеріне сәйкес.
Осылайша, "O" компаниясымен өзара есеп айырысу бойынша есептен шығыстар мен ҚҚС шегерімдерінен алып тастау және салықтық тексеру нәтижелері бойынша көрсетілген бөлікте КТС және ҚҚС тиісті есептеу негізді болып табылады.
Апелляциялық комиссия отырысының нәтижелері бойынша - тексеру нәтижелері туралы шағым жасалған хабарламаны өзгеріссіз, ал шағымды қанағаттандырмай қалдыру туралы шешім қабылданды.
