Даудын түрі: салықтық даулар
Салық төлеушінің санаты: заңды тұлға
Салық түрі: ҚҚС қайтару
Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігі (бұдан әрі – уәкілетті орган) «Т» компаниясының Мемлекеттік кірістер аумақтық департаментінің (бұдан әрі-Мемлекеттік кірістер органы) есепке жатқызылатын ҚҚС бюджетке төлеуге жатпайтын қайтаруға расталмаған есептелген салық сомасынан асып кеткен сомасы туралы тексеру нәтижелері туралы хабарламаға апелляциялық шағым алды.
Іс материалдарынан көрініп тұрғандай, Мемлекеттік кіріс органы қайтаруға ұсынылған қосылған құн салығы (ҚҚС) сомаларының дұрыстығын 2022ж.01.10. бастап 2022ж.31.12. дейінгі кезең үшін ҚҚС есептеудің дұрыстығын және уақтылы төленгенін растау мәселесі бойынша тақырыптық салықтық тексеру жүргізді, оның нәтижелері бойынша 2023ж. 09.06. №119 тексеру нәтижелері туралы хабарлама шығарылды туралы есепке жатқызылатын ҚҚС-тың бюджетке төленуге жатпайтын, қайтаруға расталмаған есептелген салық сомасынан 64 518,6 мың теңге мөлшерінде асып кету сомасы.
«Т» компаниясы Мемлекеттік кірістер органының (МҚҚ) қорытындыларымен келіспей, апелляциялық шағыммен жүгінді, онда салықтық тексеру актісінің 2.13-тармағында көрсетілген анықталған бұзушылықтар бөлігінде тексеру нәтижелері туралы хабарламаның күшін жоюды сұрайды.
Салық кодексінің 152-бабы 12-тармағының 2) тармақшасын, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің 2018ж. 19.03. №391 бұйрығымен бекітілген қосылған құн салығының асып кету сомасының дұрыстығын растау мақсатында қосылған құн салығының асып кетуін қайтару және тәуекелдерді басқару жүйесін қолдану қағидаларын бұзу қайтаруға ҚҚС асып кету сомасын, 2.13 бөлімінде салықтық тексеру актісінің, қайтарылуға жатпайтын ҚҚС асып кеткен сомасы 64 518,6 мың теңгені растамауға негіз болды.
Мемлекеттік кірістер органының осы тұжырымымен «Т» компаниясы Салық кодексінің 152-бабының 12-тармағын бұза отырып, салықтық тексеру актісінде ҚҚС асып кетуін қайтарудан бас тарту ретінде Ресей Федерациясының салық органынан сұрау салуға жауаптың жоқтығын көрсеткеніне, ал көрсетілген негіз Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасында көзделмегеніне байланысты келіспейді.
Сондай-ақ, шағымда Салық кодексінің 152-бабы 12-тармағының 3) тармақшасы ҚҚС қайтаруға қойылатын талаптарына қатысты бас тарту үшін негіз бола алмайтындығы көрсетілген, өйткені МҚҚ-да осы мән-жайдың анықталғаны туралы дәлелдемелер жоқ, сондай-ақ сұрауларға жауаптардың болмауы ҚҚС қайтарудан бас тарту үшін негіз ретінде көзделмеген.
«Т» компаниясы Салық кодексінің 447-бабында тауарлардың экспортын растайтын құжаттардың толық тізбесі бар деп мәлімдейді, ол салықтық тексеру барысында МҚК-мен тексерілген және оның дұрыстығы расталған.
«Т» компаниясы тексеру актісінде 2018ж.15.02. №197 «Тақырыптық және қарсы тексерулерді тағайындау және хронометраждық тексеру жүргізу туралы шешім шығару қағидаларының» 6, 7-тармақтарында көзделген іс-шаралардың тізбесі көрсетілмеген деп санайды. Бұл ретте, ҚҚС асып кетуін қайтару және тәуекелдерді басқару жүйесінің дұрыстығын растау мақсатында тәуекелдерді басқару жүйесін қолдану қағидаларының 76, 80 – тармақтарына сәйкес 2018ж.19.03. №391 ҚҚС асып кету сомасының дұрыстығын растау мақсатында (бұдан әрі- 2018ж.19.03. қағидалар). №391) қарсы тексеру жүргізген МҚҚ-ның жауабы мәміле болған-болмағаны анық болуы тиіс.
Шағымнан Салық кодексінің 152-бабының 8, 9-тармақтарына сәйкес МҚҚ тақырыптық тексеру жүргізу барысында тауарларды, жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді тікелей жеткізушілердің қарсы тексерулерін тағайындайтыны шығады. Бұл ретте Салық кодексінің 152-бабы 12-тармағының 1) тармақшасының нормасы тексерілетін салық төлеуші мен оның тікелей өнім берушісі арасындағы операциялар бойынша, бұл жағдайда кабельдік өнім берушімен өзара есеп айырысу бойынша ҚҚС қайтарудан бас тарту негіздерін реттейді.
Сонымен қатар, ҚҚС қайтаруға ұсынылмаған тауарды жеткізуші болып табылмайтын «D» компанясымен өзара есеп айырысу бойынша қарсы тексеру жүргізуге сұрау салуды жолдады.
Осылайша, «Т» компаниясы Салық кодексінің 152-бабының нормасында тікелей жеткізуші болып табылмайтын тұлғаларға қарсы тексеру жүргізу МҚҚ-ның құқығы жоқ деп есептейді, сондықтан «D» компаниясы бойынша қарсы тексеру нәтижелері ҚҚС асып кетуін қайтарудан бас тартуға негіз бола алмайды.
«Т» компаниясының дәлелдерін тексеріп, салық органы ұсынған материалдарды зерттегеннен кейін уәкілетті орган мынадай қорытындыға келді.
«Т» компаниясының тақырыптық салықтық тексеруі 2022 жылғы 4 тоқсандағы ҚҚС бойынша декларацияда көрсетілген ҚҚС асып кетуін қайтару туралы талап негізінде 2022ж.01.10. бастап 2022ж.31.12. дейінгі кезеңде жүргізілді, талапта көрсетілген ҚҚС 64 518,6 мың теңгені құрады.
Салық кодексінің 152-бабында ҚҚС асып кеткен сомалардың дұрыстығын растау бойынша тақырыптық тексерулер жүргізу ерекшеліктері көзделген.
Салық кодексінің 152 - бабының 1-тармағына сәйкес ҚҚС асып кету сомасының дұрыстығын растау бойынша тақырыптық тексеру ҚҚС бойынша декларацияда көрсетілген ҚҚС асып кету сомасын қайтару туралы талапты (бұдан әрі - ҚҚС асып кету сомасын қайтару туралы талап) ұсынған салық төлеушіге қатысты ТБЖ қолданумен жүргізіледі.
№391 Қағидалардың 38-тармағына сәйкес тәуекелдерді басқару дәрежесі осы бұйрыққа 2-қосымшаға сәйкес тәуекел дәрежесінің өлшемшарттары бойынша балл берудің автоматтандырылған есебі негізінде тәуекел дәрежесін айқындайды, олар бойынша талдамалық есеп қалыптастырылатын тәуекел аймағындағы салық төлеушілер санатына жатқызылған салық төлеушілерді айқындау мақсатында тақырыптық тексерулер жүргізу кезінде АЖ-ны пайдалана отырып, ҚҚС асып кетуін растау мақсатында «Пирамида» және оңайлатылған тәртіппен қайтаруға жататын ҚҚС асып кету сомасын анықтау кезінде.
Бұл ретте, №391 Қағидалардың 39-тармағында салық төлеушінің салық пайдасын (салық үнемдеуін) алу және салық төлемдерін азайту мақсатында өзінің заңсыз әрекеттерінен пайда алу тәуекелін айқындау үшін жария етуге жатпайтын құпия ақпарат болып табылатын, оның ішінде тәуекел дәрежесін (деңгейін) бағалау жүргізілген салық төлеушіге критерийлер қолданылатыны белгіленген.
№391 Қағидалардың 43-тармағында егер тәуекел дәрежесінің өлшемшарттарын пайдалана отырып бағалау нәтижелері бойынша балдардың жиынтық қорытындысы Комитет белгілеген баллдар шегінен асып кетсе, мұндай салық төлеушілер бойынша «Пирамида» есебі қалыптастырылмайтыны көзделген.
Егер тәуекел дәрежесінің өлшемшарттарын пайдалана отырып бағалау нәтижелері бойынша балдардың жиынтық қорытындысы Комитет белгілеген баллдар шегінен аспаса, онда мұндай салық төлеушілер бойынша «Пирамида» есебі қалыптастырылады.
Салықтық тексеру актісінен көрініп тұрғандай, тәуекел дәрежесін бағалау нәтижелері бойынша жиынтық жиынтық 140,5 балды құрады, яғни ҚР ҚМ Мемлекеттік кірістер комитеті белгілеген балл шегінен аспады, демек, серіктестік бойынша «өнім берушілер бойынша Пирамида» талдамалық есебі қалыптастырылды.
Салық кодексінің 152-бабының 5-тармағында тауарлардың ҚР аумағынан ЕАЭО-ға мүше мемлекеттің аумағына экспорты жағдайында салық кодексіне сәйкес қайтарылуға жататын ҚҚС сомасын айқындау кезінде Салық кодексінің 447-бабында көрсетілген құжаттардан мәліметтер ескерілетіні айқындалған.
Салық кодексінің 447-бабының 1-тармағына сәйкес тауарлардың экспортын растайтын құжаттар:
- өзгерістерді, толықтыруларды және оларға қосымшаларды ескере отырып, шарттар (келісімшарттар) (бұдан әрі - шарттар (келісімшарттар)) олардың негізінде тауарлардың экспорты жүзеге асырылады, ал тауарлар лизингі немесе заттар түрінде қарыз берілген жағдайда-лизинг шарттары (келісімшарттары), заттар түрінде қарыз беруді көздейтін шарттар (келісімшарттар), тауарларды дайындауға арналған шарттар (келісімшарттар);
- аумағына тауарлар импортталған ЕАЭО-ға мүше мемлекеттің салық органының белгісі бар тауарларды әкелу және жанама салықтарды төлеу туралы, жанама салықтарды төлеу және (немесе) төлеудің өзге де тәсілі туралы (түпнұсқасында немесе көшірмесінде қағаз тасығышта) не өтініштердің тізбесі (қағаз тасығышта немесе электрондық түрде нысанында);
- тауарлардың ЕАЭО-ға мүше бір мемлекеттің аумағынан ЕАЭО-ға мүше екінші Мемлекеттің аумағына өткізілуін растайтын тауарға ілеспе құжаттардың көшірмелері.
Тауарларды магистральдық құбырлар жүйесі бойынша немесе электр беру желілері бойынша экспорттаған жағдайда, тауарға ілеспе құжаттардың көшірмелерінің орнына тауарларды қабылдау-тапсыру актісі ұсынылады;
- зияткерлік меншік құқықтарын қорғау саласындағы уәкілетті мемлекеттік органның зияткерлік меншік объектісіне құқық туралы, сондай - ақ оның құны-зияткерлік меншік объектісі экспортталған жағдайда расталуы.
Сонымен қатар, Салық кодексінің 443-бабының 3-тармағында Салық кодексінің 50-тарауының мақсаттары үшін тауарға ілеспе құжаттар деп: халықаралық автомобиль жүкқұжаты, теміржол көлігі жүкқұжаты, тауар-көлік жүкқұжаты, бірыңғай үлгідегі жүкқұжат, багаж ведомосы, почта ведомосы, багаж түбіртегі, әуе жүкқұжаты, коносамент, сондай-ақ осы Кодексте пайдаланылатын құжаттар түсініледі. тауарларды құбыр көлігімен және электр беру желілері арқылы өткізу және акцизделетін тауарлардың жекелеген түрлерін өткізу кезінде пайдаланылатын өзге де құжаттар, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңдарында және ҚР қатысушысы болып табылатын халықаралық шарттарда көзделген тасымалдау кезінде ілеспе тауарлар мен көлік құралдары; шот-фактуралар, ерекшеліктер, тиеп-жөнелту және буып-түю парақтары, сондай-ақ тауарлар туралы мәліметтерді, оның ішінде тауарлардың құнын растайтын және қатысушысы болып табылатын халықаралық шарттарға сәйкес пайдаланылатын басқа да құжаттар ҚР.
Егер тасымалдауды ресімдеу осы баптың 4-тармағында белгіленген бірыңғай халықаралық тасымалдау құжаттарымен жүзеге асырылса, осы тараудың мақсаттары үшін тасымалдау халықаралық болып саналады.
Салық кодексінің 387-бабы 4-тармағының 1) тармақшасына сәйкес халықаралық автомобиль қатынасында жүктерді тасымалдау кезінде халықаралық тасымалдарды растайтын құжаттар - тауар-көлік жүкқұжаты болып табылады.
Халықаралық жүктерді тасымалдау шарты туралы конвенцияға (бұдан әрі - Конвенция) сәйкес халықаралық жүктерді автомобильмен тасымалдаудың негізгі құжаты халықаралық тауар-көлік жүкқұжаты (бұдан әрі - CMR) болып табылады, оны жөнелтуші Конвенция талаптарына сәйкес толтырады, бланкке осы үшін бөлінген нөмірленген бағандар мен жолдарға қатаң айқындалған мәліметтер енгізіледі.
Бұл жағдайда «Т» компаниясы тауарларды Ресей Федерациясының аумағына - Еуразиялық экономикалық одақтың мүшесіне экспорттады. Бұл ретте тауарлар эспортын жүзеге асыру үшін «Т» компаниясы «D» компанияларынан 2022ж.14.04. бастап пошта байланысын көрсетуге шарт жасалды, онда шарттың 1.1-тармақшасында «D» компаниясы «Т» компаниясы үшін құжаттарды, сәлемдемелерді және басқа да жүктерді жіберу жөніндегі қызметтерді жүзеге асырады деп көзделген.
Ұсынылған құжаттарға сәйкес, тексерілетін кезеңде «D» компаниясы мекен-жайына «Т» компаниясы 14 159,2 мың теңге сомасында, 6,0 мың теңге сомасында ҚҚС, оның ішінде жалпы сомасы 681 291,8 мың теңгеге 302,5 мың метр мөлшерінде кабель және 32,854 мың дана қосалқы бөлшектер тасымалданды.
Салық кодексінің 152-бабының 8-тармағына сәйкес тақырыптық тексеру жүргізу барысында салық органы Салық кодексінің 143-бабында айқындалған тәртіппен тексерілетін салық төлеушінің тауарларын, жұмыстарын, көрсетілетін қызметтерін тікелей берушілеріне қарсы тексерулер тағайындайды.
Бұл ретте, Салық кодексінің 143-бабына сәйкес тақырыптық тексеруді жүзеге асыратын МҚК 2018ж.19.03. №391 Ережесінің 74-тармағымен тексерілетін салық төлеушімен операцияларды жүзеге асырған тұлғаларға осындай операциялар туралы қосымша ақпарат алу, операциялардың фактісі мен мазмұнын растау мақсатында қарсы тексерулер тағайындайды.
Тақырыптық тексеру жүргізу барысында 2023ж. 13.04. №119-1 қарсы тексеру жүргізу туралы «D» компаниясына қойылған сұрақтарға ақпаратты көрсете отырып, сұрау жіберілді, оның ішінде жеке немесе жалға алынған автокөлік техникасының (автомашиналар маркасы, жүргізушілердің аты-жөні, көлік қызметтерін көрсетуге арналған шарт, жол парақтары,тауарға ілеспе құжаттар және т. б.), жүктерді тасымалдау үшін пайдаланылған.
2023ж.27.04. №43 қарсы тексеру актісінің нәтижелері бойынша «D» компаниясы «Т» компаниясының атына жалпы сомасы 14 159,2 мың теңгеге электрондық шот-фактуралар, 6,0 мың теңге сомасында ҚҚС жазылғаны анықталды, бұл ретте актіде тексеруге төлем құжаттары, шарттар, бастапқы шот-фактуралар ұсынылмағаны көрсетілген тауарларды жеткізуді растайтын құжаттар, сондай-ақ тауарды жеткізу тәсілі мен жеткізу орны, тауарға ілеспе құжаттар.
Ресей Федерациясының Үкіметі мен ҚР Үкіметі арасындағы салық заңнамасын сақтау мәселелері бойынша ынтымақтастық және өзара көмек туралы келісіммен (Минск, 1998 жылғы 30 Қыркүйек) Тараптар құзыретті салық органдары арқылы салық заңнамасының тиісінше орындалуын қамтамасыз ету мақсатында бір-біріне өзара жәрдем көрсетеді, оның ішінде салық заңнамасының заңды және жеке сақталуы туралы ақпарат беруде тұлғалар.
Салық кодексінің 155-бабы 1-тармағының 5) тармақшасына сәйкес салықтық тексеру жүргізу кезінде салық органының лауазымды адамдары салықтық тексеру жүргізу барысында туындаған мәселелер бойынша шет мемлекеттердің мемлекеттік және өзге де органдарына (ұйымдарына) сұрау салулар жіберуге құқылы.
Қарастырылып отырған жағдайда, нөлдік мөлшерлеме бойынша салық салынатын айналымды растау үшін Мемлекеттік кірістер органы 2023 ж.20.04. Ресей Федерациясының Федералды салық қызметінің тиісті инспекцияларына «Т» компаниясының 6 компаниямен өзара есеп айырысуларының дұрыстығы туралы қажетті ақпарат беру туралы сұраулар жіберді, оларға салықтық тексеру аяқталған кезде жауаптар алынбады.
Салық кодексінің 152-бабының 12-тармағына сәйкес салықтық тексеру аяқталған күні ҚҚС дұрыстығы расталмаған сомалар шегінде ҚҚС қайтарылмайды.
Осылайша, салықтық тексеру аяқталған кезде Ресей Федерациясының салық органынан «Т» компаниясының сатып алушыларымен өзара есеп айырысуын растау туралы сұрауларға жауаптар түспегендіктен, сәйкесінше 64 518,6 мың теңге сомасында ҚҚС қайтаруды растамау бойынша салықтық тексеру нәтижелері негізделген болып табылады.
Салық Кодексінің 182-бабының 1-тармағына сәйкес шағымды қарау аяқталғаннан кейін уәкілетті орган апелляциялық комиссияның шешімін ескере отырып, дәлелді шешім шығарады.
Апелляциялық комиссия отырысының нәтижелері бойынша – тексеру нәтижелері туралы шағым жасалған хабарламаны өзгеріссіз, ал шағымды қанағаттандырмай қалдыру туралы шешім қабылданды.
