Кедендік құны-қаптар, пленкалар және кептірілген жемістер

1. Кедендік даулар

2. Заңды тұлға

3. Тауарлардың кедендік құны

Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігі (бұдан әрі – уәкілетті орган) «Н» компаниясынан кедендік әкелу бажын және ҚҚС есептеу туралы аумақтық Мемлекеттік кірістер департаментінің (бұдан әрі – кеден органы) тексеру нәтижелері туралы хабарламаға шағым алды.

Іс материалдарынан көрініп тұрғандай, кеден органы тауарлардың кедендік құны – «полипропилен қаптары», «нейлон үлдірі», «мейіз» және «құрма» өтініштерінің дұрыстығы мәселесі бойынша кедендік тексеру жүргізді, оның нәтижелері бойынша жалпы сомасы 13 674,0 мың теңгеге хабарлама шығарылды.

«Н» компаниясы кеден органының тұжырымдарымен келіспей, апелляциялық шағыммен жүгінді, онда кеден органы шешімінің күшін жоюды сұрайды.

Осылайша, «Н» компаниясы қызметінің негізгі түрі тамақ өнімдерінің, сусындардың және темекі бұйымдарының мамандандырылмаған көтерме саудасы болып табылатын шағын кәсіпкерлік субъектісі болып табылатынын хабарлайды.

«Н» компаниясы тексеру жүргізу барысында кедендік құны неғұрлым төмен және растаушы кедендік құжаттар мен мәліметтерсіз әкелінетін тауарларға кедендік тазарту өндірісіне қатысты бұзушылық жасалғанын түсіндіреді.

10 ТД бойынша кедендік құн әдісін қайта қарау негізі ретінде сатушының Инкотермс 2010 - CFR-ге сілтеме жасай отырып, кеме бортына тауарды жеткізу кезінде шарт жасасу міндеті туралы көрсетілген.

«Н» компаниясы бұл ережелер қолданылмайды деп санайды, өйткені олар сатушының міндеттерін қарастырады, ал «Н» компаниясы сатып алушы болып табылады.

«Н» компаниясы кеден органы ұсыну үшін қолайсыз не қажетті деп көрсететін негіздемелер, барлық инвойстар мен прайс-парақтарда бірдей бағаның болуы талаптарының негізділігі ешқандай дәлелді және түсініксіз деп есептейді, бұл ретте тұлғаға жасалған мәміле фактісі және декларацияда мәлімделген құн болып табылатындығының қандай да бір жол берілетін және дәйекті дәлелдері жоқ.

«Н» компаниясы 3 ТД бойынша қосымша есептеу бөлігінде мемлекет бюджеті алдында берешегінің болуымен келіспейді. Осы декларациялар бойынша әкелінген тауар (полипропилен қаптары) «сары дәлізге» жіберілді, бұл кедендік тазарту кезеңінде (тауарларды шығарғанға дейін) құжаттамалық бақылау жүргізуді болжайды.

Декларацияны тіркеу кезінде әкелінетін тауарды шығарғанға дейін қызметкерлер қамтамасыз ету мөлшерін есептеу нысанын қойды, бағдарламада келіп түскен тауардың бағасы табылды. Яғни, «сары дәліз» арқылы әкелінетін тауардың бағасы «Н» компаниясы келіскен және төлеген бақылаушы органның қызметкері ұсынған мәліметтер негізінде мәлімделді, тауар шығарылды.

«Н» компаниясы аталған декларациялар бойынша сомаларды есептеу заңсыз болып табылады деп есептейді, себебі ол әкелінетін тауарлардың дәліздер арқылы өтуінің белгіленген тәртібіне қайшы келеді, өйткені декларацияны тіркеу кезінде бағдарламада кеден бекетінің қызметкері тексерген кедендік құнның төмендігі туралы мәліметтер болған және тауар шығарылған.

Қандай да бір құжаттар талаптарының негізділігін айқындауға не тауарларды әкелу кезінде қолда бар және ұсынылған құжаттарды қабылдамауға мүмкіндік беретін құқықтық негіздер мен құқық нормаларына сілтемелер жоқ, тұжырымдар біржақты тәртіппен жазылған.

Баяндалғанның негізінде, «Н» компаниясы кеден органы шығарған тексеру нәтижелері туралы хабарламаны заңсыз деп тануды және оның күшін жоюды сұрайды.

СЭҚ қатысушысының дәлелдерін тексеріп, кеден органы ұсынған материалдарды зерттеп, уәкілетті орган мынадай қорытындыға келді.

«Қазақстан Республикасындағы кедендік реттеу туралы» Қазақстан Республикасы Кодексінің (бұдан әрі - Кодекс) 89-бабына сәйкес кеден органдары мен төлеушілердің талаптары бойынша талап қою мерзімі үш жылды құрайды.

Кодекстің 396-бабында кедендік декларациялау кезінде мәлімделген әкелінетін тауарлардың кедендік құнына Кедендік бақылау жүргізу кезінде кеден органы тауарлардың кедендік құнын айқындау мен мәлімдеудің дұрыстығын тексеруді жүзеге асыратыны көзделген.

Қаралып отырған жағдайда, «Н» компаниясы Ираннан «полипропилен қаптары», «нейлон үлдірі», «мейіз» және «құрма» тауарларын ішкі тұтыну үшін шығарудың кедендік рәсіміне 10 ТД–дан орналастыра отырып әкелуді жүзеге асырды.

Осы тауарларды декларациялау кезінде кедендік құнның мөлшері құрады:

- полипропилен қаптары - 1кг үшін 0,2 және 0,3 АҚШ доллары;

- нейлон пленкасы - 1кг үшін 0,2 АҚШ доллары;

- мейіз және құрма - 1кг үшін 0,2 АҚШ доллары.

Кейіннен тауарларды шығарғаннан кейін кеден органы кедендік тексеру жүргізді, оның нәтижелері бойынша анықтау әдісі өзгертілді және кедендік құн мөлшері ұлғайтылды.

«Н» компаниясы мен кеден органы ұсынған құжаттарды зерделеу кезінде мыналар анықталды.

Кеден органының ақпараттық жүйесінде қамтылған Қазақстан Республикасының аумағына әкелінген тауарлардың баға ақпаратына кеден органы жүргізген талдау «Н» компаниясы ТД-да декларациялаған тауарлардың мәлімделген кедендік құнындағы СЭҚ-қа өзге қатысушылар мәлімдеген ұқсас тауарлардың кедендік құнымен салыстырғанда елеулі айырмашылықтарды көрсетті.

Жоғарыда көрсетілген ТД бойынша ресімделген тауарлардың кедендік құны туралы «Н» компаниясы мәлімдеген мәліметтерді растау үшін кеден органы мынадай құжаттарды ұсыну жөнінде талап жіберді.

- келісімшарт (сатып алу-сату шарты);

- экспорттық декларация;

- банктік ақша аударымдары;

- әкелінетін тауарларды тасымалдау (тасымалдау), оларды тиеу, түсіру немесе қайта тиеу және әкелінетін тауарларды тасымалдауға (тасымалдауға) байланысты өзге де операцияларды жүргізу туралы құжаттар мен мәліметтер;;

- әкелінетін тауарларды өндірушінің прайс-парақтары, оның коммерциялық ұсыныстары;

- әкелінетін тауарлардың физикалық сипаттамалары, сапасы мен беделі туралы, сондай-ақ олардың әкелінетін тауарлардың бағасына әсері туралы құжаттар мен мәліметтер.

«Н» компаниясы 24.08.2021ж. хатымен тауарларға арналған декларацияларды, прайс-парақтарды, инвойстарды, тауарлардың шығу тегі туралы сертификаттарды, коносаменттерді және кіріс жүкқұжаттарын ұсынды.

Бұл ретте «Н» компаниясы жөнелтуші елдің экспорттық декларацияларын, келісімшарттарды және сатушыға тауар үшін төлемді растайтын құжаттарды ұсынған жоқ.

Бұдан басқа, «Н» компаниясы шағымда импортталған тауар үшін төлемнің қалай жүргізілгенін түсіндірмейді. Тауар үшін төлемді растау мақсатында «Н» компаниясы шағымға Иран компанияларымен өзара есеп айырысу және өзара қарым-қатынас туралы құжаттарды (өзара есеп айырысуларды салыстыру актісі, келісімшарттар және т.б.) қоса берген жоқ.

10 ТД бойынша импортталған тауарларды декларациялау кезінде жеткізу шартымен 20-бағанда CFR Қазақстан Республикасындағы қала көрсетілген.

Инкотермс 2010 сәйкес CFR жеткізу шарты – «Cost and Freight» («құны және жүк») сатушының тауарды кеме бортына жеткізетінін немесе осылайша жеткізілген тауарды ұсынатынын білдіреді. Тауардың жоғалу немесе бүліну тәуекелі тауар кеме бортында болған кезде өтеді. Сатушы шарт жасасуға және тауарды аталған межелі портқа дейін жеткізу үшін қажетті барлық шығыстар мен жалдау ақысын төлеуге міндетті.

Бұл ретте тауарды жеткізуге арналған келісімшарт ұсынылмаған, ол жасалуы мүмкін емес. Бұдан басқа, инвойс пен прайс-парақтағы 1кг үшін тауардың бағасы тауарды беру орнын көрсетпей бірдей.

Айта кету керек, прайс-парақ – бұл шектеусіз адамдар тобына тауарлар бағасының ашық ұсынысы, осыған байланысты бағалар қоймадағы немесе сатушының сауда үй-жайындағы тауарларды жөнелту орнынан есептеледі.

Осылайша, «Н» компаниясы ұсынған құжаттардан импортталған тауарды жеткізу шартын, сондай-ақ тауарды тасымалдау бойынша көлік шығыстарын (сатып алушы немесе сатушы) кім көтергенін және жөнелту пунктінен Еуразиялық экономикалық одақтың кедендік аумағына келу орнына дейін тасымалдау бойынша шығыстарды тауардың құнына кіргізгенін анық анықтау мүмкін емес.

Кодекстің 65-бабының 10-тармағына сәйкес тауарлардың кедендік құны және оны айқындауға қатысты мәліметтер дұрыс, саны жағынан айқындалатын және құжатпен расталған ақпаратқа негізделуге тиіс.

Кодекстің 67-бабының 1-тармағына сәйкес әкелінетін тауарлардың кедендік құнын олармен жасалған мәміле құны бойынша айқындау кезінде осы тауарлар үшін іс жүзінде төленген немесе төленуге жататын бағаға қосымша есепке жазулар, оның ішінде әкелінетін тауарларды Еуразиялық экономикалық одақтың кедендік аумағына келу орнына дейін тасымалдауға арналған шығыстар қосылады.

Кодекстің 67-бабының 3-тармағында аталған баптың 1-тармағында көрсетілген әкелінетін тауарлар үшін іс жүзінде төленген немесе төленуге жататын бағаға қосымша есептеулер дұрыс, саны айқындалған және құжатпен расталған ақпарат негізінде жүргізіледі деп айқындалған. Мұндай ақпарат болмаған кезде әкелінетін тауарлармен жасалатын мәміле құны жөніндегі әдіс (1-әдіс) қолданылмайды.

Осылайша, шағымға қоса берілген кеден заңнамасының жоғарыда көрсетілген нормаларын назарға ала отырып, «Н» компаниясы кедендік декларацияларда мәлімдеген тауардың кедендік құнын растамайды, осыған байланысты әкелінетін тауарлардың кедендік құнын әкелінетін тауарлармен мәміле құны бойынша әдіспен айқындау мүмкін емес (1-әдіс).

Бағаланатын тауарлардың кедендік құнын айқындау үшін қолайлы баға ақпаратын анықтау мақсатында ақпараттық дерекқорға мынадай бағандары бойынша сұрыптау жүргізілді: тауардың шығарылған елі (Иран), тауарды жіберген ел (Иран), бағыты (ИМ), тауардың СЭҚ ТН бойынша коды, тауардың атауы, кедендік құнды анықтау әдісінің коды (тауардың құны бойынша), кедендік құнды түзету белгісінің коды (КО қабылданды).

Кедендік құнды айқындау үшін тексеруші тұлға ТД деректер базасын талдау нәтижелері бойынша бірдей тауарлармен мәміле құны бойынша әдісті (2-әдіс) және резервтік әдісті (6-әдіс) қолдана отырып, барлық сипаттамалар бойынша неғұрлым қолайлы тауарларды бағалық ақпарат көзі ретінде пайдаланды.

Жоғарыда көрсетілген мән-жайларды ескере отырып, кеден органының кедендік тексеру нәтижелері бойынша кедендік төлемдер мен салықтарды есептеу заңды болып табылады.

Қазақстан Республикасының Әкімшілік рәсімдік-процестік кодексінің 73-бабына сәйкес 06.01.2022ж. «Н» компаниясының атына алдын ала шешім жолданды, оған әкімшілік рәсімге қатысушы 10.01.2022ж. жазбаша қарсылық берді, «Н» компаниясының қарсылығында жазылған дәлелдер шешім шығару кезінде қаралды.

Апелляциялық комиссияның шешімімен кедендік тексеру нәтижелері заңды деп танылды.