В ходе пресс-конференции на площадке Правительства РК Министр юстиции РК Марат Бекетаев рассказал о мерах по совершенствованию порядка разработки и принятия законов.
По словам М. Бекетаева, в настоящее время в Казахстане действуют 340 самостоятельных законов, в том числе 21 кодекс. Продолжается процесс формирования эффективной правовой среды, совершенствования требуют не только законы, но и процедуры их разработки и принятия.
«Правовая среда должна быть конкурентоспособной и привлекательной как для населения, так и для бизнеса, в том числе иностранных инвесторов. Стабильность законодательства является важным критерием для инвесторов при выборе страны для вложения инвестиций. Инвесторы должны знать, что законы у нас стабильны, а порядок их разработки и принятия соответствует лучшим зарубежным практикам», — сказал министр юстиции.
При этом население, как отметил М. Бекетаев, должно активнее участвовать в общественных обсуждениях проектов законов и выражать свою позицию по предлагаемым инициативам.
«В этой связи, нами был изучен международный опыт в части разработки, общественного обсуждения и принятия законов, а также проведен анализ проблемных вопросов отечественного законотворчества. По итогам проведенной работы подготовлен пакет законодательных поправок по вопросам совершенствования нормотворчества», — сказал Министр юстиции.
Первое. По опыту Великобритании предлагается в нормотворческий процесс внедрить новые стадии «Зеленой» и «Белой» книги.
По словам Министра юстиции, эти документы используются для того, чтобы услышать, стимулировать обсуждение и учитывать общественное мнение для решения имеющихся вопросов.
«Под «Зеленой» книгой понимается правительственная публикация, предварительный отчет, в которой подробно рассматриваются конкретные проблемы, а затем указываются возможные направления действий с позиции политики и законодательства. «Зеленая» книга тщательно обсуждается с общественностью и с целевыми группами – стейкхолдерами, чьи интересы затрагиваются предстоящими изменениями», — разъяснил М. Бекетаев.
Сроки обсуждения «Зеленой» книги не устанавливаются, на это может уйти и пару месяцев, полгода и год. Все зависит от характера вопроса. Однако зарубежная практика показывает, что три месяца являются минимальным сроком, необходимым для продуктивных консультаций.
«Зеленая» книга будет инструментом для стимулирования дискуссий, и, возможно, первым шагом к изменению закона», — подчеркнул Министр юстиции.
Если в ходе обсуждения «Зеленой» книги решение принято в пользу необходимости реформ, то обсуждение переходит на новый этап - подготовку «Белой» книги.
Как сообщил М. Бекетаев, «Белые» книги будут выпускаться государственными органами в качестве официального заявления политики предстоящего регулирования, в них обозначаются конкретные предложения по законодательным изменениям или принятию новых законов.
«Белые» книги будут обсуждаться на заседании Межведомственной комиссии по вопросам законопроектной деятельности. Одобренные данной комиссией Белые книги станут основанием для разработки законопроектов», — сказал министр.
Стоит отметить, что «Зеленая» и «Белая» книги сопровождают законопроект на всех стадиях законотворческого процесса, вплоть до подписания Президентом, и являются обязательными приложениями после принятия закона.
Второе. Предлагается улучшить процедуры оценки законопроектов и действующих законов.
Для этого, как сообщил М. Бекетаев, на стадии «Белой» книги орган-разработчик определяет конкретные индикаторы, которые он намерен достичь после внедрения предлагаемых законодательных изменений.
Третье. Предлагается пересмотреть порядок проведения научной правовой экспертизы законопроектов.
«Действующий порядок проведения научной экспертизы законопроектов не в полной мере использует имеющийся научный потенциал. Предлагается не ограничиваться научными ресурсами одной организации, а создать условия для участия в этом процессе всех научных экспертов в стране, обладающих соответствующими знаниями», — сказал Министр юстиции.
Четвертое. Предлагается установить на законодательном уровне практику «переходного периода» в отношении норм, накладывающих дополнительные обязанности на граждан и бизнес.
Ненадлежащая разъяснительная работа и неготовность общества к предстоящим изменениям в рамках принятых законов, приводят к ситуации, когда нормы новых законов могут восприниматься неправильно. В связи с этим предлагается, чтобы государственные органы устанавливали сроки введения в действие нового регулирования с учетом готовности бизнеса и граждан.
Пятое. Предлагается усилить механизмы информирования и представления разъяснений для населения и бизнеса о предстоящих законодательных изменениях. Для этого к каждому законопроекту и принятому закону будет прилагаться программа информационного сопровождения.
Шестое. Предлагается внедрить элементы искусственного интеллекта в нормотворческий процесс, а также аналитические инструменты для работы с большими объемами данных.
По словам М. Бекетаева, эта работа ведется в рамках информационной системы «Е-заңнама». Ведется работа по подключению к этой системе участников законотворческого процесса, параллельно прорабатываются вопросы интеграции с другими системами.
Завершая выступление, Министр юстиции отметил, что данные подходы поддержаны государственными органами, по ним получены рекомендации общественности и бизнес- сообщества. В настоящее время законопроект находится на рассмотрении Правительства РК.
Пресс-служба Правительства РК
ҚР Үкіметінің баспасөз орталығында өткен баспасөз конференциясы кезінде ҚР әділет министрі Марат Бекетаев заңдарды әзірлеу және қабылдау шараларын жетілдіру туралы айтып берді.
М. Бекетаевтың айтуынша, қазір Қазақстанда Қазақстанда 340 дербес заң, оның ішінде 21 кодекс бар. Тиімді құқықтық ортаны қалыптастыру процесі жалғасуда, заңдар ғана емес, оларды әзірлеу мен қабылдау рәсімдері де жетілдіруді талап етеді.
«Құқықтық орта халық үшін, бизнес үшін, сонымен бірге шетелдік инвесторлар үшін де бәсекеге қабілетті және тартымды болуы тиіс. Заңнаманың тұрақтылығы инвесторларға инвестициялар салу үшін мемлекет таңдау кезінде маңызды өлшем болып табылады. Инвесторлар бізде заңдардың тұрақты екенін, ал оларды әзірлеу мен қабылдау тәртібі үздік шетелдік практикаларға сәйкес келетінін білуі тиіс», — деді әділет министрі.
М. Бекетаев атап өткендей, бұл ретте халық заң жобаларын қоғамдық талқылауға қатысуы және ұсынылып отырған бастамалар бойынша өз ұстанымдарын белсенді білдіруі керек.
«Осыған байланысты, біз заңдарды әзірлеу, қоғамдық талқылау және қабылдау бөлігіндегі халықаралық тәжірибені зерделедік, сондай-ақ отандық заң шығарудың проблемалық мәселелеріне талдау жүргіздік. Жүргізілген жұмыстың қорытындысы бойынша заң нормаларын шығаруды жетілдіру мәселелері бойынша заңнамалық түзетулер топтамасын әзірленді», — деді әділет министрі.
Бірінші. Ұлыбританияның тәжірибесі бойынша заң нормаларын шығару процесіне «Жасыл» және «Ақ» кітаптың жаңа кезеңдерін енгізу ұсынылады.
Министрдің айтуынша, бұл құжаттар бар мәселелерді шешу үшін талқылауды есту, ынталандыру және қоғамдық пікірді ескеру үшін пайдаланылады.
«Жасыл» кітап дегеніміз - нақты проблемалар егжей-тегжейлі қаралатын, содан кейін саясат пен заңнама тұрғысынан іс-қимылдардың ықтимал бағыттары көрсетілетін үкіметтік жарияланым, алдын ала есеп. Жасыл кітап қоғаммен және алдағы өзгерістермен мүдделеріне әсер тигізетін нысаналы топтармен – стейкхолдерлермен мұқият талқыланады», — деп түсіндірді М. Бекетаев.
«Жасыл» кітапты талқылау мерзімі белгіленбейді, оған бір-екі ай, жарты жыл немесе бір жыл да кетуі мүмкін. Барлығы мәселенің сипатына байланысты. Алайда, шетелдік практика, нәтижелі талқылаулар үшін қажетті мерзім кем дегенде үш ай екендігін көрсетеді.
«Жасыл» кітап талқылауды ынталандыру құралы және заңды өзгертуге бірінші қадам болады», — деді әділет министрі.
Егер «Жасыл» кітапты талқылау барысында шешім реформалар қажеттілігі пайдасына шешілсе, онда талқылау жаңа сатыға – «Ақ» кітапты дайындауға өтеді.
М. Бекетаев хабарлағандай, «Ақ» кітаптарды мемлекеттік органдар алдағы реттеу саясатының ресми мәлімдемесі ретінде шығарады, онда заңнамалық өзгерістер немесе жаңа заңдар қабылдау бойынша нақты ұсыныстар белгіленеді.
«Ақ» кітаптар Заң жобалау қызметі мәселелері жөніндегі ведомствоаралық комиссияның отырысында талқыланатын болады. Аталған комиссиямен мақұлданған «Ақ» кітаптар заң жобаларын әзірлеу үшін негіз болады», — деді министр.
«Жасыл» және «Ақ» кітаптар заң жобасын заң шығару процесінің барлық сатыларын, тіпті Президент қол қойғанға дейін сүйемелдейтінін және заң қабылданғаннан кейін де міндетті қосымшаларға айналатынын айта кеткен жөн.
Екінші. Заң жобалары мен қолданыстағы заңдарды бағалау рәсімдерін жақсарту ұсынылады.
Ол үшін «Ақ» кітап сатысында әзірлеуші орган ұсынылған заңнамалық өзгерістерді енгізгеннен кейін қол жеткізуге ниетті нақты индикаторларды анықтауы тиіс.
Үшінші. Заң жобаларына ғылыми құқықтық сараптаманы жүргізу тәртібін қайта қарау ұсынылады.
«Заң жобаларына ғылыми сараптама жүргізудің қолданыстағы тәртібі қолда бар ғылыми әлеуетті толық көлемде пайдаланбайды. Сондықтан ғылыми сараптама дайындауға қазіргідей бір ғылыми ұйымның қатысуының орнына, үлкен сарапшылардың тізімін қалыптастыру ұсынылады», — деді М. Бекетаев.
Төртінші. Бизнеске және азаматтарға қосымша міндеттер жүктейтін нормаларға қатысты «өтпелі кезең» практикасын заңнамалық деңгейде белгілеу ұсынылады.
Қабылданған заңдар шеңберінде болатын алдағы өзгерістер туралы қоғамға тиісінше түсіндіру жұмысын жүргізбеуі және қоғамның оларға дайын болмауы, жаңа заңдардағы нормалардың дұрыс қабылданбауына әкеледі. Осы ретте мемлекеттік органдардың бизнес пен азаматтардың дайындығын ескере отырып, жаңа реттеуді қолданысқа енгізу мерзімін белгілеуі ұсынылады.
Бесінші. Алдағы заңнамалық өзгерістер туралы халыққа және бизнеске ақпарат беру және түсініктеме беру тетіктерін күшейту ұсынылады. Бұл үшін әрбір заң жобасына және қабылданған заңға ақпараттық сүйемелдеу бағдарламасы қоса берілетін болады.
Алтыншы. Заң нормаларын шығару процесіне жасанды интеллект элементтерін, сондай-ақ деректердің үлкен көлемімен жұмыс істеуге арналған талдау құралдарын енгізу ұсынылады.
М. Бекетаевтың айтуынша, «Е-заңнама» ақпараттық жүйесі аясында жүргізіледі. Заң шығару процесіне қатысушыларды осы жүйеге қосу мәселесі бойынша жұмыстар жүргізілуде, сонымен бірге басқа жүйелермен интеграциялау мәселелері пысықталуда.
Сөзін аяқтаған әділет министрі айтылған тәсілдерді мемлекеттік органдар қолдағанын, олар бойынша жұртшылық пен бизнес қоғамдастықтың ұсыныстары алынғанын жеткізді. Заң жобасы қазіргі уақытта Үкіметтің қарауында.
