В рамках реализации Послания Главы государства народу Казахстана «Новые возможности развития в условиях четвертой промышленной революции» от 10 января 2018 года Министерством финансов реализуется ряд проектов, направленных на цифровизацию налогового администрирования.
Одним из эффективных инструментов сокращения доли теневой экономики и соответствующего увеличения налоговых поступлений в бюджет является сквозной мониторинг движения товара от импорта или производства до его конечной реализации на территории Республики Казахстан.
Разработанная система сквозного мониторинга, касающаяся вопросов администрирования НДС, содержит несколько информационных проектов:
- информационная система электронных счетов-фактур (ИС ЭСФ);
- модуль «Виртуальный склад»;
- «администрирование НДС с применением контрольного счета НДС».
Введение ИС ЭСФ.
С 2014 года у налогоплательщиков появилась возможность выписки электронных счетов-фактур на добровольной основе.
Начиная с 2016 года, введен поэтапный переход налогоплательщиков на обязательность выписки электронных счетов-фактур, а с 2019 года все плательщики НДС, а также налогоплательщики, осуществляющие реализацию импортированных товаров, обязаны выписывать счета-фактуры через ИС ЭСФ, что предусмотрено статьей 412 Налогового кодекса.
Данная мера позволяет произвести полный анализ нескольких уровней поставщиков и их контрагентов при реализации и покупке товаров, работ и услуг в суммовом и количественном выражении.
Кроме того, в целях контроля за выпиской ЭСФ недобросовестными налогоплательщиками, с 18 октября 2019 г. введены в действие Правила по совершенствованию администрирования НДС, предусматривающие условия ограничения доступа к ИС ЭСФ налогоплательщиков, отнесенных к высокой степени риска.
Введение модуля «Виртуальный склад»
С 2018 года в ИС ЭСФ поэтапно для определенных видов товаров реализуется модуль «Виртуальный склад», который учитывает движение и остатки товаров и является дополнительным инструментом для администрирования НДС.
Так, на 1 октября 2019 года список товаров, подлежащих обязательному учету на Виртуальном складе, содержит следующие группы товаров: автомобили, сахар-сырец, холодильное оборудование, мониторы, проекторы, товары, в случае использования плательщиками НДС контрольных счетов, пылесосы, электрические нагревательные сопротивления и фотокамеры.
Данный модуль позволяет осуществлять автоматический контроль всей цепочки продаж товара, начиная от его импорта и заканчивая реализацией конечному потребителю.
При этом система выявляет сведения по недостоверности декларирования количества и стоимости товаров, что приводит к дополнительным мерам контроля по отношению к участникам внешнеэкономической деятельности.
Введение контрольного НДС-счета
С 2019 года введен контрольный НДС-счет для возврата НДС по приобретенным товарам в Республике Казахстан.
Суть введения данной нормы заключается в том, что стоимость оплаты за товар разделяется на два платежа – стоимость товара без НДС зачисляется поставщику, а приходящаяся сумма НДС зачисляется на контрольный счет по НДС.
Контрольный счет НДС открывается плательщиками НДС в банках второго уровня для учета движения расчетов по НДС.
Далее использование средств с контрольного счета НДС возможно на:
- уплату НДС в бюджет (в том числе на импорт и НДС за нерезидента);
- уплату НДС поставщикам товаров;
- уплаты НДС покупателями товаров.
Таким образом, расчеты по сумме НДС будут производиться между плательщиками НДС путем использования контрольных счетов.
Возврат НДС осуществляется в течение 15 рабочих дней по итогам проверки.
Преимуществом возврата НДС с применением контрольного счета НДС являются:
- сокращение сроков возврата НДС;
- отмена встречных проверок;
- сокращение мошеннических схем с использованием фиктивных счетов-фактур.
Все вышеперечисленные введения информационных систем находятся в постоянном совершенствовании и расширении границ по анализу и контролю порядка исполнения налогоплательщиками норм налогового законодательства.
ДГД по ВКО
Мемлекет басшысының 2018 жылғы 10 қаңтардағы «Төртінші өнеркәсіптік революция жағдайындағы дамудың жаңа мүмкіндіктері» атты Қазақстан халқына арналған Жолдауын жүзеге асыру аясында, Қаржы министрлігімен салықтық әкімшілендіруді цифрландыруға бағытталған бірқатар жобалар іске асырылуда.
Көлеңкелі экономиканың үлесін азайту және бюджетке салық түсімдерін сәйкесінше арттырудың тиімді құралдарының бірі - тауарлардың импорттан немесе өндірістен Қазақстан Республикасының аумағында оны түпкілікті сатуға дейінгі қоғалысына өтпелі мониторинг болып табылады.
ҚҚС әкімшілендіру мәселесіне қатысты әзірленген өтпелі мониторинг жүйесі бірнеше ақпараттық жобалдарды қамтиды:
- электронды-шот фактуралардың ақпараттық жүйесі (ЭШФ АЖ);
- «Виртуалды қойма» модулі;
- «ҚҚС бақылау шотын қолдана отырып ҚҚС әкімшілендіру».
ЭШФ АЖ енгізу
2014 жылдан бастап салық төлеушілерде электронды шот – фактураларды ерікті негізде жазу мүмкіндіктері пайда болды.
2016 жылдан бастап салық төлеушілерді электронды шот-фактураларды міндетті түрде жазып беру кезең-кезеңімен көшу енгізілді, ал 2019 жылдан бастап ҚҚС барлық төлеушілері, сондай-ақ импортталатын тауарларды сатумен айналысатын салық төлеушілер ЭШФ АЖ арқылы шот-фактураларды жазып беруге міндетті, бұл Салық кодексінің 412-бабымен қарастырылған.
Аталған шара сомалық және сандық тұрғыда тауарлар, жұмыстар мен қызметтерді өткізу және сатып алу кезінде жеткізушілер мен олардың контрагенттерінің бірнеше деңгейлерін толық талдауға мүмкіндік береді.
Сонымен қатар, жосықсыз салық төлеушілердің ЭШФ жазып беруін бақылау мақсатында, 2019 жылдың 18 қазанынан бастап жоғары тәуекелдер дәрежесіне жатқызылған салық төлеушілерді ЭШФ АЖ қол жеткізудің шектеу жағдайларын қарастыратын ҚҚС әкімшілендіруді жетілдіру Қағидалары қолданысқа енгізілді.
«Виртуалды қойма» модулін енгізу
2018 жылдан бастап ЭШФ АЖ –де тауарлардың белгілі бір түрлері үшін кезең-кезеңмен «Виртуалды қойма» модулі іске асырылуда, ол тауарлардың қозғалысы мен қалдықтарын ескереді және ҚҚС әкімшілендіру үшін қосымша құрал болып табылады.
2019 жылдың 1 қазанында Виртуалды қоймада міндетті есепке алуға жатқызылатын тауарлар тізімі тауарлардың келесі топтарын құрайды: автомобилдер, шитті қант, тоңазытқыш жабдық, мониторлар, проекторлар, тауарлар, ҚҚС төлеушілерімен бақылау шоттарын пайдаланған жағдайда, шаңсорғыштар, электрлі жылыту кедергілері және фотокамералары.
Бұл модуль тауарлардың импортынан бастап, соңғы тұтынушыға дейін сатудың барлық тізбегін автоматты түрде басқаруға мүмкіндік береді.
Сонымен қатар, жүйе тауарлардың саны мен құнын декларациялаудың дұрыс еместігі туралы ақпаратты анықтайды, бұл сыртқы экономикалық қызмет қатысушыларына қатысты қосымша бақылау жасаудың қосымша шараларына әкеледі.
Бақылау ҚҚС-шотын енгізу
2019 жылдан бастап Қазақстан Республикасында сатып алынған тауарлар бойынша ҚҚС қайтару үшін бақылау ҚҚС-шот енгізілді.
Осы норманы енгізудің мәні мынада: тауарлар үшін ақы төлеу екі төлемге бөлінеді - тауарлардың құны ҚҚС-сыз жеткізушіге аударылады, ал ҚҚС келетін сома ҚҚС бойынша бақылау есебіне түседі.
ҚҚС бақылау шоты ҚҚС төлеушілерімен ҚҚС бойынша есептер қозғалысын есепке алу үшін екінші деңгейлі банктерде ашылады.
Бұдан ары ҚҚС бақылау шотынан қаражаттарды пайдалану:
- ҚҚС бюджетке төлеу (соның ішінде импортқа және бейрезидент үшін ҚҚС);
- тауарлар жеткізушілерімен ҚҚС төлеу;
- тауарлар сатып алушылармен ҚҚС төлеуде мүмкін.
Осылайша, ҚҚС сомасы бойынша есептер ҚҚС төлеушілері арасында бақылау шоттарын пайдалану арқылы жүргізілетін болады.
ҚҚС қайтару тексеру қорытындысы бойынша 15 жұмыс күні ішінде жүзеге асырылады.
ҚҚС бақылау шотын қолдана отырып, ҚҚС қайтарудың артықшылығы:
- ҚҚС қайтарудың мерзімдерін қысқарту;
- қарсы тексерулерді болдырмау;
- жалған шот-фактураларды пайдалана отырып, алаяқтық тәсімдерін қысқарту болып табылады.
Жоғарыда аталған барлық ақпараттық жүйелерді енгізу ұдайы түрде жетілдірілуде және салық төлеушілерімен салық заңнамасының нормаларын орындаудың талдауын және тәртібін бақылау бойынша шекараларын кеңейту.
